Ο εορτασμός του Πάσχα στη Ζάκυνθο και οι εκδηλώσεις της Μεγάλης Εβδομάδας χαρακτηρίζονται από τη βυζαντινή μεγαλοπρέπεια της ορθόδοξης πίστης, αλλά με έθιμα και παραδόσεις που συναντώνται πιο πολύ στη δυτική καθολική Εκκλησία. Το κατανυκτικό πνεύμα των ημερών, έως την ημέρα της Ανάστασης, περιβάλλει τη ζωή της πόλης και του νησιού κατά τρόπο έντονα εκδηλωτικό.
Στη Ζάκυνθο, το Πάσχα, ή η Λαμπρή όπως την αποκαλεί ο Διονύσιος Σολωμός στα έργα του, το ζει ο καθένας παντού. Στους δρόμους, στις πλατείες ακόμα και στα καφεστιατόρια, όλα είναι προσαρμοσμένα στο πνεύμα των ημερών.
Οι εκδηλώσεις ξεκινούν από το Σάββατο του Λαζάρου, όταν χτυπούν χαρμόσυνα οι καμπάνες και οι εκκλησίες στολίζονται με τα "βαγιά", ένα κομψοτέχνημα χειροτεχνίας σε διάφορα σχήματα από τα ανοιξιάτικα φύλλα των φοινίκων, σε ανάμνηση της υποδοχής που έτυχε ο Ιησούς μπαίνοντας στα Ιεροσόλυμα.
Την επόμενη ημέρα, Κυριακή, το βαγί μπαίνει σε όλα τα ζακυνθινά σπίτια και στολίζει το εικονοστάσι της οικογένειας.
Από το βράδυ της μεγάλης Δευτέρας αρχίζουν σε όλους τους ναούς του νησιού οι κατανυχτικές ακολουθίες της εβδομάδας των παθών.
Συγκινητική, από κάθε άποψη, βραδιά αυτή της Μεγάλης Τρίτης, όταν στους ναούς ψέλνεται το τροπάριο της Κασσιανής με το ιδιαίτερο επτανησιακό ηχόχρωμα.
Τη Μεγάλη Πέμπτη οι ναοί ανοίγουν τις θύρες τους από το πρωί. Οι καμπάνες σημαίνουν για τελευταία φορά πριν την Ανάσταση. Το βράδυ οι πιστοί γεμίζουν τις εκκλησίες, όπου το θείο δράμα υμνείται κατά την επτανησιακή εκκλησιαστική μουσική, που είναι βαθιά επηρεασμένη από τη μουσική της Αναγέννησης.
Τη Μεγάλη Παρασκευή όλα στην πόλη και τα χωριά έχουν πένθιμο χρώμα. Ακόμα και στα μπαλκόνια των σπιτιών κρέμονται τα πένθιμα λάβαρα.
Είναι οι ώρες του σταυρικού θανάτου και της αποκαθήλωσης. Από τους σταυρούς των εκκλησιών ο ιερέας κατεβάζει την ολόσωμη ξυλόγλυπτη και αμφιπρόσωπη εικόνα του Ιησού, τυλιγμένη σε λευκό σεντόνι, και την περιφέρει εντός του ναού. Στη συνέχεια την τοποθετεί στον Επιτάφιο.
Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής η Ζάκυνθο ζει την κορυφαία και μοναδική στιγμή της λιτάνευσης του Εσταυρωμένου. Χιλιάδες πιστοί συρρέουν στην κεντρική πλατεία του νησιού και ακολουθούν, υπό τους κατανυχτικούς, πένθιμους ύμνους της φιλαρμονικής, τον Εσταυρωμένο και την περίφημη εικόνα Mater Dolorosa στους δρόμους της πόλης. Στην κατάληξη της λιτανείας, στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου των ναυτικών, ο Μητροπολίτης ευλογεί τους πιστούς και μεταφέρει τον Εσταυρωμένο στο εσωτερικό της εκκλησίας, όπου και τον τοποθετεί πλέον στον Επιτάφιο.
Το βράδυ, σε όλες τις εκκλησίες του νησιού, ακολουθεί ο επιτάφιος θρήνος. Στον μητροπολιτικών ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων η ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται, σύμφωνα με ένα παλιό έθιμο, τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου. Ακολουθεί η περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους της πόλης, με τη συνοδεία των Φιλαρμονικών του νησιού και χιλιάδων πιστών.
Στις πέντε το πρωί, μετά την επιστροφή του Επιταφίου στο ναό έχουμε την πρώτη Ανάσταση. Είναι η ώρα που ο λαός γιορτάζει την πρώτη Ανάσταση ή το "κομμάτι" και στις πλατείες σπάζουν κανάτια και πήλινα από τα μπαλκόνια, ως πρώτη εκδήλωση χαράς για το αναστάσιμο γεγονός. Το έθιμο είναι γνωστό με το λατινικό όνομα Gloria, σε ανάμνηση της δόξας του Χριστού μετά την Ανάσταση.
Η κανονική αναστάσιμη ακολουθία, όμως, γίνεται μερικές ώρες αργότερα, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου προς την Κυριακή. Την ανάγνωση του Ευαγγελίου συνοδεύουν οι χαρμόσυνοι ήχοι από τις καμπάνες και στις δώδεκα τα μεσάνυχτα ψέλνεται παντού το "Χριστός Ανέστη". Από αυτή την ώρα και μετά ο κόσμος χαίρεται και διασκεδάζει όσο λίγες φορές το χρόνο.
Η ιδιαιτερότητα των πασχαλινών εθίμων στη Ζάκυνθο μόλις τα τελευταία χρόνια έχει γίνει γνωστή στο πανελλήνιο και έχει τύχει της προσοχής και του ενδιαφέροντος ανθρώπων που αγαπούν την παράδοση, από όλο τον κόσμο.
Στη Ζάκυνθο, το Πάσχα, ή η Λαμπρή όπως την αποκαλεί ο Διονύσιος Σολωμός στα έργα του, το ζει ο καθένας παντού. Στους δρόμους, στις πλατείες ακόμα και στα καφεστιατόρια, όλα είναι προσαρμοσμένα στο πνεύμα των ημερών.
Οι εκδηλώσεις ξεκινούν από το Σάββατο του Λαζάρου, όταν χτυπούν χαρμόσυνα οι καμπάνες και οι εκκλησίες στολίζονται με τα "βαγιά", ένα κομψοτέχνημα χειροτεχνίας σε διάφορα σχήματα από τα ανοιξιάτικα φύλλα των φοινίκων, σε ανάμνηση της υποδοχής που έτυχε ο Ιησούς μπαίνοντας στα Ιεροσόλυμα.
Την επόμενη ημέρα, Κυριακή, το βαγί μπαίνει σε όλα τα ζακυνθινά σπίτια και στολίζει το εικονοστάσι της οικογένειας.
Από το βράδυ της μεγάλης Δευτέρας αρχίζουν σε όλους τους ναούς του νησιού οι κατανυχτικές ακολουθίες της εβδομάδας των παθών.
Συγκινητική, από κάθε άποψη, βραδιά αυτή της Μεγάλης Τρίτης, όταν στους ναούς ψέλνεται το τροπάριο της Κασσιανής με το ιδιαίτερο επτανησιακό ηχόχρωμα.
Τη Μεγάλη Πέμπτη οι ναοί ανοίγουν τις θύρες τους από το πρωί. Οι καμπάνες σημαίνουν για τελευταία φορά πριν την Ανάσταση. Το βράδυ οι πιστοί γεμίζουν τις εκκλησίες, όπου το θείο δράμα υμνείται κατά την επτανησιακή εκκλησιαστική μουσική, που είναι βαθιά επηρεασμένη από τη μουσική της Αναγέννησης.
Τη Μεγάλη Παρασκευή όλα στην πόλη και τα χωριά έχουν πένθιμο χρώμα. Ακόμα και στα μπαλκόνια των σπιτιών κρέμονται τα πένθιμα λάβαρα.
Είναι οι ώρες του σταυρικού θανάτου και της αποκαθήλωσης. Από τους σταυρούς των εκκλησιών ο ιερέας κατεβάζει την ολόσωμη ξυλόγλυπτη και αμφιπρόσωπη εικόνα του Ιησού, τυλιγμένη σε λευκό σεντόνι, και την περιφέρει εντός του ναού. Στη συνέχεια την τοποθετεί στον Επιτάφιο.
Το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής η Ζάκυνθο ζει την κορυφαία και μοναδική στιγμή της λιτάνευσης του Εσταυρωμένου. Χιλιάδες πιστοί συρρέουν στην κεντρική πλατεία του νησιού και ακολουθούν, υπό τους κατανυχτικούς, πένθιμους ύμνους της φιλαρμονικής, τον Εσταυρωμένο και την περίφημη εικόνα Mater Dolorosa στους δρόμους της πόλης. Στην κατάληξη της λιτανείας, στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου των ναυτικών, ο Μητροπολίτης ευλογεί τους πιστούς και μεταφέρει τον Εσταυρωμένο στο εσωτερικό της εκκλησίας, όπου και τον τοποθετεί πλέον στον Επιτάφιο.
Το βράδυ, σε όλες τις εκκλησίες του νησιού, ακολουθεί ο επιτάφιος θρήνος. Στον μητροπολιτικών ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων η ακολουθία της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται, σύμφωνα με ένα παλιό έθιμο, τις πρώτες πρωινές ώρες του Σαββάτου. Ακολουθεί η περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους της πόλης, με τη συνοδεία των Φιλαρμονικών του νησιού και χιλιάδων πιστών.
Στις πέντε το πρωί, μετά την επιστροφή του Επιταφίου στο ναό έχουμε την πρώτη Ανάσταση. Είναι η ώρα που ο λαός γιορτάζει την πρώτη Ανάσταση ή το "κομμάτι" και στις πλατείες σπάζουν κανάτια και πήλινα από τα μπαλκόνια, ως πρώτη εκδήλωση χαράς για το αναστάσιμο γεγονός. Το έθιμο είναι γνωστό με το λατινικό όνομα Gloria, σε ανάμνηση της δόξας του Χριστού μετά την Ανάσταση.
Η κανονική αναστάσιμη ακολουθία, όμως, γίνεται μερικές ώρες αργότερα, το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου προς την Κυριακή. Την ανάγνωση του Ευαγγελίου συνοδεύουν οι χαρμόσυνοι ήχοι από τις καμπάνες και στις δώδεκα τα μεσάνυχτα ψέλνεται παντού το "Χριστός Ανέστη". Από αυτή την ώρα και μετά ο κόσμος χαίρεται και διασκεδάζει όσο λίγες φορές το χρόνο.
Η ιδιαιτερότητα των πασχαλινών εθίμων στη Ζάκυνθο μόλις τα τελευταία χρόνια έχει γίνει γνωστή στο πανελλήνιο και έχει τύχει της προσοχής και του ενδιαφέροντος ανθρώπων που αγαπούν την παράδοση, από όλο τον κόσμο.