της Linda Geddes
Μπορείτε να μετρήσετε πέντε δευτερόλεπτα από μέσα σας; Το πιθανότερο είναι ότι αν το κάνατε και ελέγχατε το πώς τα πήγατε με ένα χρονόμετρο, θα ήσασταν πολύ κοντά στην πραγματικότητα. Εχετε όμως ποτέ αναρωτηθεί πώς ο εγκέφαλός σας κάνει αυτόν τον μεγάλο άθλο; {AR}
Η αντίληψη του χρόνου αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και διαρκή μυστήρια σχετικά με τον εγκέφαλο. Ενώ κατανοούμε καλά τη μέτρηση του χρόνου σε κλίμακα χιλιοστών του δευτερολέπτου η οποία αφορά τις λεπτές κινήσεις, καθώς και σε ό,τι αφορά τους κιρκαδικούς ρυθμούς του 24ωρου κύκλου, το πώς αντιλαμβανόμαστε συνειδητά το πέρασμα των δευτερολέπτων και των λεπτών – το πώς δηλαδή χρονομετρούμε τα διαστήματα – παραμένει ένα πεδίο ομιχλώδες.
Χρόνος - ακορντεόν
Μια πλήρης θεωρία για την αντίληψη του χρόνου θα πρέπει να δίνει την εξήγηση στο γιατί ο χρόνος είναι τόσο... ελαστικός. Η κοκαΐνη, οι αμφεταμίνες και η νικοτίνη έχει φανεί ότι επιταχύνουν την αντίληψη του χρόνου, ενώ ορισμένα αντιψυχωσικά φάρμακα την επιβραδύνουν. Ολες αυτές οι ουσίες παρεμβαίνουν στην παραγωγή του νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη. Ατομα με διαταραχές στο σύστημα παραγωγής της ντοπαμίνης, όπως οι ασθενείς με νόσο του Πάρκινσον ή σχιζοφρένεια, εμφανίζουν επίσης προβλήματα στην αντίληψη του χρόνου.
Ο χρόνος μπορεί να... επιμηκυνθεί ή να... συρρικνωθεί και με άλλους τρόπους. Φαίνεται ότι επιβραδύνεται όταν φοβόμαστε, ενώ «κυλά σαν νερό» όταν διασκεδάζουμε. Ο χρόνος φαίνεται να περνά πιο γρήγορα όσο γερνάμε.
Το κλειδί σε αυτούς τους γρίφους ίσως κρύβεται στο πώς σκεφτόμαστε ότι αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο. «Εχουμε την ψευδαίσθηση ότι ο χρόνος είναι ένα μόνο πράγμα, ωστόσο μπορούμε να πάρουμε διαφορετικές πτυχές του χρόνου και να τις διαχειριστούμε ξεχωριστά από τις υπόλοιπες» αναφέρει οΝτέιβιντ Ιγκλμαν από το Κολέγιο Ιατρικής Μπέιλορ στο Χιούστον του Τέξας. Αυτό πιθανώς σημαίνει ότι και η αντίληψη που έχουμε για τον χρόνο αποτελείται από πολλές παραμέτρους.
Το πείραμα της ελεύθερης πτώσης
Ισως η καλύτερη εξήγηση σχετικά με τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο μπορεί να δοθεί μέσα από ένα πείραμα στο οποίο ο Ιγκλμαν έπεισε εθελοντές να πέσουν με την πλάτη σε ένα δίχτυ ασφαλείας που βρισκόταν 30 μέτρα πιο κάτω. Ο ειδικός είχε ζητήσει από τους εθελοντές να κοιτάζουν κατά την πτώση τους μια μικρή οθόνη LED που φορούσαν στον καρπό τους, η οποία έδειχνε έναν αριθμό που εναλλασσόταν με την αρνητική εικόνα του 20 φορές το δευτερόλεπτο. Συνήθως η εναλλαγή αυτή είναι πολύ γρήγορη για να την αντιληφθεί κάποιος, εάν όμως ο «εγκεφαλικός χρόνος» πράγματι επιβραδύνεται όταν φοβόμαστε, τότε οι εθελοντές θα έπρεπε να είναι σε θέση να διαβάσουν τον αριθμό.
Παρ’ ότι οι συμμετέχοντες δήλωσαν πως η πτώση τούς φάνηκε να διήρκεσε 35% περισσότερο από τα 2,5 λεπτά στα οποία έλαβε χώρα, κανένας τους δεν μπόρεσε να διαβάσει τον αριθμό στην οθόνη.
Το «καινούργιο» διαρκεί περισσότερο
Ο λόγος για τον οποίο ο χρόνος φαίνεται να επιβραδύνεται όταν κάποιος πέφτει είναι, σύμφωνα με τον Ιγκλμαν, ότι οι έντονες ή καινούργιες καταστάσεις κερδίζουν την προσοχή μας και κάνουν τον εγκέφαλό μας να «ρουφά» περισσότερες λεπτομέρειες. Ο ίδιος ο Ιγκλμαν έχει δείξει ότι όταν ο εγκέφαλος εκτεθεί επανειλημμένως στην ίδια εικόνα και στη συνέχεια έλθει αντιμέτωπος με μία άλλη εικόνα, η καινούργια εικόνα φαίνεται να διαρκεί περισσότερο, παρ’ ότι εκτίθεται για το ίδιο χρονικό διάστημα με την παλιά. Ο εγκέφαλος καταναλώνει επίσης περισσότερη ενέργεια όταν εκτίθεται στη νέα εικόνα. «Ο χρόνος που φαίνεται ότι διαρκεί κάτι συνδέεται με την ποσότητα ενέργειας που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος για να καταγράψει ένα γεγονός» λέει ο Ιγκλμαν.
Αυτή η παρατήρηση ίσως βοηθά στο να εξηγηθεί και το γιατί ο χρόνος επιταχύνεται καθώς γερνάμε. Για τα παιδιά τα πάντα είναι καινούργια με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος να επεξεργάζεται τεράστιες ποσότητες πληροφορίας σχετικά με τον κόσμο. Καθώς γερνάμε όμως και ο εγκέφαλός μας έχει μάθει πια τους κανόνες του κόσμου, σταματά να καταγράφει τόσες πληροφορίες. «Είναι σαν να έχει φτάσει το τέλος του καλοκαιριού και κοιτώντας πίσω να μην έχεις και πολλά να θυμηθείς, με αποτέλεσμα να φαίνεται ότι ο χρόνος πέρασε πιο γρήγορα» εξηγεί ο Ιγκλμαν. Αυτό ίσως μαρτυρεί ότι μπορούμε να παρατείνουμε τη ζωή μας προσπαθώντας να χωρέσουμε μέσα της όσο περισσότερες και διασκεδαστικότερες εμπειρίες μπορούμε. Το πρόβλημα είναι να... βρούμε τον χρόνο.
ΤΟ ΒΗΜΑ