Tου Σεραφειμ Κωνσταντινιδη
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Την προηγούμενη εβδομάδα, ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, επιτέθηκε σ’ ένα νέο εχθρό. Αποκάλυψε ότι το «λόμπι του επιτοκίου εργάζεται και μας επιτίθεται αυτή στιγμή», πιέζοντας την κυβέρνηση για υψηλότερα επιτόκια. «Δεν θα επιτρέψουμε, πρόσθεσε, να εργάζονται με άνεση, επειδή η επιτυχία τους σημαίνει περιορισμό της κατανάλωσης των πολιτών της χώρας».
Οι δηλώσεις αυτές δεν αιφνιδίασαν όποιους παρακολουθούν την οικονομία, ούτε όσους μελετούν τη ρητορική Ερντογάν. Επειτα από περίοδο ισχυρής ανάπτυξης, ο πληθωρισμός έκλεισε το έτος με ποσοστό-ρεκόρ τριετίας, στα 10,5%. Στα τέλη Νοεμβρίου, που είναι τα τελευταία στοιχεία που έχουμε, το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών αυξήθηκε κατά 77% και ξεπέρασε τα 70,2 δισ. δολ., δηλαδή πάνω από 10% του ΑΕΠ. Η εξέλιξη αυτή πραγματοποιήθηκε παρά την άνοδο εξαγωγών κατά 20% σε σχέση με το ενδεκάμηνο του 2010, που συνοδεύεται όμως από αύξηση των εισαγωγών κατά 35%. Η Τουρκία δεν είναι πια ελκυστικός προορισμός για εισαγωγή ξένων κεφαλαίων. Ισως και ως αποτέλεσμα της διεθνούς κρίσης, το ισοζύγιο κεφαλαίων από πλεόνασμα 9,1 δισ. δολ., μετατράπηκε σε έλλειμμα 6,5 δισ. δολ., το 11μηνο του 2011. Η φυγή ξένων κεφαλαίων οδήγησε σε πτώση της λίρας και η κυβέρνηση αποδίδει τον πληθωρισμό στην πτώση του νομίσματος, ενώ μάχεται φανταστικούς εχθρούς όπως το «λόμπι των επιτοκίων».
Η κυβέρνηση Ερντογάν επηρεάζεται από τις δοξασίες του Κορανίου, σύμφωνα με τις οποίες ο τόκος είναι τοκογλυφία (χρησιμοποιείται η ίδια λέξη, ρίμπα) και θεωρείται κατάρα. «Οσοι κερδίζουν από τον τόκο θα σηκωθούν (από τον τάφο τους) ζαλισμένοι σαν να τους κτύπησε ο διάβολος. Καταραμένος όποιος εισπράττει, πληρώνει ή είναι μάρτυρας σε συναλλαγές με τόκο» (Κοράνι. Αποσπάσματα από το δεύτερο βιβλίο El-Bakara).
Σε σύγχρονη οικονομική ορολογία, η πίστη αυτή εκφράστηκε από την τουρκική κυβέρνηση με αποφυγή των πραγματικών επιτοκίων, δηλαδή τα επιτόκια πάνω από τον πληθωρισμό. Η κεντρική τράπεζα της χώρας στήριζε το εθνικό νόμισμα με παρέμβαση, άρα πωλήσεις δολαρίων, με συνέπεια να μειωθούν τα συναλλαγματικά αποθέματα. Εφθασαν σε 6,3 δισ. δολ. τον Νοέμβριο του 2011, από 13,1 δισ. δολ. το 2010.
Παράλληλα, το επιτόκιο της κεντρικής τράπεζας διατηρήθηκε χαμηλά, περίπου στο 6%, με στόχο υποτίθεται να… μειωθεί ο πληθωρισμός. Στις περισσότερες κατηγορίες δανείων, τα επιτόκια συγκρατήθηκαν στο επίπεδο του πληθωρισμού, ώστε να μην υπάρχουν «καταραμένα» κέρδη και ο «λαός να κερδίζει από την εργασία του».
Ωστόσο, τις τελευταίες εβδομάδες η κατάσταση ξεφεύγει και τα επιτόκια χορηγήσεων των εμπορικών τραπεζών εκτινάχθηκαν απότομα πάνω από το 12%, ενώ ήταν 6% τον Οκτώβριο. Ο συνδυασμός πληθωρισμού και απότομης ανόδου επιτοκίων δημιουργεί πληθωριστική ψυχολογία που ενισχύει επικίνδυνα την κατανάλωση και παράλληλα με τη φούσκα της αγοράς, προκαλεί αναταράξεις στην αγορά κρατικών ομολόγων.
Το «οικονομικό θαύμα» της γειτονικής χώρας είναι σε οριακό σημείο…