Ένα από τα πρώτα μελήματα της κατοχικής κυβέρνησης του στρατηγού Τσολάκογλου ήταν η δίωξη οποιουδήποτε συνδεόταν με το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Ουσιαστικά μετά τον θάνατο του Ιωάννη Μεταξά στις 29/01/1941 και την δυσμενή τροπή του ελληνογερμανικού πολέμου τον Απρίλιο του ίδιου έτους, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου είχε πρακτικά καταρρεύσει.
Ο Τσολάκογλου προχώρησε στην δίωξη και σύλληψη υπουργών του μεταξικού καθεστώτος κατηγορώντας τους για δοσιλογισμό (!!!) και διαφθορά.
Συνελλήφθησαν οι υπουργοί Οικονόμου, Ταμπακόπουλος, Νικολαϊδης, Αρβανίτης, Κυρίμης, Αλιβιζάτος, Μαυρουδής, Παπαδήμας, Παπαβασιλείου, Οικονομάκος, Ζαφειρόπουλος, Σπέντζας, Πολυζωγόπουλος, Δουρέντης, Κριμπάς, Μπουρμπούλης. Επίσης συνελήφθη και ο στρατηγός Παπαγός, κατόπιν επιμονής του υπουργού Μπάκου με τον οποίο είχε πολύ κακές σχέσεις, ο αντισυνταγματάρχης Νόμπελης υπασπιστής τόσο του Μεταξά όσο και του Κορυζή, ο καθηγητής της Παντείου Ματζούφας επειδή ήταν γαμπρός του Μεταξά και πολλοί άλλοι.
Μετά την σύλληψή τους ορίστηκε 20μελή ανακριτική επιτροπή για να αναλάβει την δίωξη των αποκαλούμενων "καταχραστών της 4ης Αυγούστου". Οι δίκες δεν έγιναν ποτέ κατόπιν γερμανικών πιέσεων αφού υπήρχε το ενδεχόμενο να προκληθούν αντιδράσεις, αφού δεν υπήρχαν συγκεκριμένα στοιχεία σεβάρος των συλληφθέντων.
Παράλληλα με διάταγμα καταργήθηκε η συνταξιοδότηση της χήρας του Ιωάννη Μεταξά, έγιναν γενικότερες εκκαθαρίσεις μεταξικών απ'τον δημόσιο τομέα, διαλύθηκε η ΕΟΝ και κατασχέθηκε η περιουσία της.
Με αυτόν τρόπο ο Τσολάκογλου χάραξε μία σαφή διαχωριστική γραμμή μεταξύ της κυβέρνησής του και του μεταξικού καθεστώτος. Μία αντίστοιχα αρνητική στάση κράτησε και απέναντι στον βασιλιά Γεώργιο, κάτι που ήταν φυσιολογικό αφού ο μονάρχης στήριζε -επιφανειακά τουλάχιστον- το καθεστώς της 4ης Αυγούστου.
Το ερώτημα είναι: Για ποιον λόγο ο Τσολάκογλου κράτησε αυτήν την στάση;
- Ενδεχομένως ο Τσολάκογλου να πίστευε ότι αυτή η αντιμεταξική του στάση θα ικανοποιούσε τους Γερμανούς αφού εκείνοι ήξεραν πολύ καλά ότι το μεταξικό καθεστώς παρά τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του ήταν σταθερά προσανατολισμένο προς την Αγγλία, συνεπώς θα τους βόλευε να ξεριζωθεί οτιδήποτε είχε απομείνει από αυτό. Προφανώς ο Τσολάκογλου θα ήθελε να φανεί αρεστός στους Γερμανούς, ώστε να μπορέσει να βρει θετική ανταπόκριση σε άλλα ζητήματα.
- Ο Τσολάκογλου με την πρωτοβουλία του για σύναψη ανακωχής με τους Γερμανούς τον Απρίλιο του 1941, είχε ήδη διαφοροποιηθεί ολοκληρωτικά απ’την επίσημη κυβερνητική γραμμή που υπαγόρευε την (άσκοπη) συνέχιση του πολέμου. Συνεπώς η ρήξη του με τους πρώην κυβερνώντες (βλ. βασιλιάς και κατάλοιπα του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου αφού ο Μεταξάς είχε ήδη πεθάνει) ήταν ήδη δεδομένη. Στα "Απομνημονεύματά" του όπου περιγράφει με λεπτομέρειες την επιτελική του δράση στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, είναι σαφής η δυσαρέσκειά του για την πολιτικοστρατιωτική ηγεσία.
- Μετά από μία καταστροφή, ο λαός ψάχνει πάντα αποδιοπομπαίους τράγους. Και αυτοί συνήθως είναι οι πρώην κυβερνώντες, εφόσον το καθεστώς τους έχει καταρρεύσει. Έτσι μετά την κατάληψη της Ελλάδας απ΄τους Γερμανούς και την έναρξη της Κατοχής, οι πιο εύκολοι στόχοι για να τους φορτωθούν οι ευθύνες των δεινών ήταν οι αξιωματούχοι του μεταξικού καθεστώτος. Ο Τσολάκογλου πιθανόν να πίστευε ότι με το να στρέψει τα βέλη εναντίον τους θα εναρμονιζόταν με την λαϊκή βούληση και έτσι θα γινόταν περισσότερο αρεστός στον κόσμο.
Όποια και να ήταν τα κίνητρα του Τσολάκογλου, το αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός είναι ότι η κυβέρνησή του όχι μόνο δεν μπορεί να θεωρείται σαν συνέχεια του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου, αλλά απεναντίας ήταν σφόδρα αντιμεταξική.
Το αν ο Τσολάκογλου έπραξε σωστά ή όχι στο συγκεκριμένο ζήτημα, επαφίεται στην κρίση του καθενός.
Πηγές:
"Ήρωες και προδότες στην κατοχική Ελλάδα" του Τάσου Κοντογιαννίδη, σελ.176-8
" Κατοχή, γερμανική πολιτική διοίκηση στην κατεχόμενη Ελλάδα 1941-1944" του Αννίβα Βελλιάδη, σελ.63
"Φως εις το σκότος της Κατοχής" του Νίκου Αντωνακέα, σελ.25-7