Τον καιρό εκείνο μετέβη ο Σοφοκλής Βενιζέλος στη Ρωσία και συναντήθηκε, στην παρά την ακτή του Ευξείνου Πόντου κοντινή πόλη Σότσι, με τον σοβιετικό ηγέτη Νικήτα Χρουστσόφ τη 10η Ιουνίου 1960 και συζήτησαν το φλέγον εκκρεμές βορειοηπειρωτικό θέμα. Ο αείμνηστος Βενιζέλος ζήτησε τη συμπαράσταση της Σοβιετικής Ενωσης, ώστε να παραχωρηθεί αυτονομία στην αλβανοκρατούμενη Βόρειο Ηπειρο.
Ο δε Χρουστσόφ αποδεχόμενος το δίκαιο αίτημα του Ελληνα ηγέτη, υποσχέθηκε στον αοίδιμο Βενιζέλο ότι το θέμα αυτό θα το γνωστοποιήσει στην αλβανική ηγεσία στο Βουκουρέστι στη συγκληθησόμενη Σύσκεψη - 20 Ιουνίου 1960 - όλων των κομμουνιστών ηγετών.
Χρουστσόφ στον Βενιζέλο: «Λογικές οι απόψεις σας, θα τις μεταφέρω στον Χότζα» (Απ’ τα πρακτικά των συνομιλιών τους)
«Ως προς τις σχέσεις με την Αλβανία, σας λέω ότι ιδιαιτέρως θα ευχαριστηθώ εάν κατορθώσετε να τις εξομαλύνετε. Εχω επισκεφθεί την Κορυτσά. Οι αγρότες με δέχθηκαν πολύ καλά και πρέπει να πω ότι και οι Αλβανοί και οι Ελληνες είναι θαυμάσιοι άνθρωποι.
Οταν μετά από κάποιες εβδομάδες συναντηθώ στο Βουκουρέστι με τον Εμβέρ Χότζα, θα του μεταφέρω όσα μου είπατε. Τα κομμουνιστικά κόμματα χαιρετίζουν την ιδέα ότι ΚΑΘΕ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΗ, για να αναπτύξει όπως μπορεί τη γλώσσα της και τον πολιτισμό της. Παραδείγματα έχουμε σε ολόκληρη την Σοβιετική Ενωση και ιδιαιτέρως στον Καύκασο, όπου υπάρχουν πολλές μειονότητες και έχει γίνει πολύ καλή εργασία. Δεν γνωρίζω τα ποσοστά της συνθέσεως του πληθυσμού της Βορείου Ηπείρου… Μπορώ, πάντως, να σας βεβαιώσω ότι οι απόψεις σας, τις οποίες βρίσκω λογικές, θα τις μεταφέρω στον Εμβέρ Χότζα».
Χότζα: «Πολυαίωνες ορέξεις των Ελλήνων και τίποτε άλλο. Φονιάς των Αλβανών και πράκτορας των Αγγλων ο Βενιζέλος»
Αυτά που συζητήθηκαν περί του βορειοηπειρωτικού θέματος, μεταξύ του αρχηγού των Φιλελευθέρων και του σοβιετικού ηγέτη Χρουστσόφ, αποκάλυψε σε συνέντευξή του ο αοίδιμος Σοφοκλής Βενιζέλος, που δημοσιεύθηκε στην αθηναϊκή εφημερίδα «Το Βήμα», της 28ης Ιουνίου 1960:
«Ο δε Hoxha, πνέοντας μένεα κατά του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού, αφού τα πληροφορήθηκε από τον πρέσβη της Σοβιετικής Ενώσεως στα Τίρανα, Ιβάνοφ, πολύ ενοχλήθηκε και διαμαρτυρήθηκε εντόνως για την απάντηση του Χρουστσόφ προς Βενιζέλο, ότι "αυτά τα ζητήματα πρέπει να τα λύσετε ειρηνικά, όμως εγώ αυτή την άποψη θα την διαβιβάσω στους Αλβανούς συντρόφους". Το γεγονός αυτό τοσούτον εξόργισε τον Hoxha, ώστε αρνήθηκε να παραστεί στην Σύσκεψη του Βουκουρεστίου, τον εκπροσώπησε ο τρίτος κατά σειράν της αλβανικής ηγεσίας, Hysni Kapo, ο οποίος και αυτός αργότερα είχε άδοξο τέλος. Αντιθέτως, όμως, αφού εξασφάλισε τη συμπαράσταση του Κινέζου ηγέτη Μάο Τσε Τουνγκ, ο Hoxha παρέστη στη Μόσχα στη Σύσκεψη των ηγετών των ογδοήκοντα ενός Κομμουνιστικών Κομμάτων, την 16 Νοεμβρίου 1960, εξαπέλυσε βόμβες εναντίον του Χρουστσόφ, υβρίζοντας χυδαία τον Σοφοκλή Βενιζέλο ως και τον Μέγα Εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο, τονίζοντας μεταξύ άλλων και τα έξης:
"Εμείς ποτέ δε μπορούμε να συμφωνήσουμε με το σύντροφο Χρουστσόφ και διαμαρτυρηθήκαμε σε αυτόν στον κατάλληλο καιρό, για τις συνομιλίες που είχε με το Σοφοκλή Βενιζέλο σε σχέση με την ελληνική μειονότητα στην Αλβανία. Ο σύντροφος Χρουστσόφ ξέρει πως τα σύνορα της Αλβανίας είναι απαραβίαστα και ιερά, όποιος τα θίγει είναι εισβολέας. Ο αλβανικός λαός θα χύσει αίμα αν θίξει κανένας τα σύνορά του. Ο σύντροφος Χρουστσόφ λάθεψε σοβαρά όταν είπε στον Βενιζέλο ότι είδε στην Κορυτσά Ελληνες και Αλβανούς που δούλευαν σαν αδέρφια. Στην Κορυτσά δεν υπάρχει ούτε ίχνος ελληνικής μειονότητας, όμως υπάρχουν πολυαίωνες ορέξεις των Ελλήνων για την περιοχή της Κορυτσάς, όπως για ολόκληρη την Αλβανία. Μια πολύ μικρή ελληνική μειονότητα υπάρχει στο Αργυρόκαστρο. Ο σύντροφος Χρουστσόφ ξέρει ότι έχει όλα τα δικαιώματα, έχει την ελληνική γλώσσα, ελληνικά σχολεία και, εκτός από αυτά, τα ίδια δικαιώματα που έχουν και όλοι οι άλλοι Αλβανοί πολίτες......
Οι διεκδικήσεις των Ελλήνων, ανάμεσα στις οποίες και του Σοφοκλή Βενιζέλου, γιου του Ελευθέριου Βενιζέλου, φονιά των Αλβανών, εμπρηστή των αλβανικών περιοχών του Νότου, του πιο λυσσαλέου έλληνα σοβινιστή και πατέρα της ελληνικής Μεγάλης Ιδέας, του διαμελισμού της Αλβανίας και της προσάρτησής της με το σύνθημα της αυτονομίας, είναι πολύ καλά γνωστές. Ο σύντροφος Χρουστσόφ ξέρει πολύ καλά τη στάση του Κόμματος Εργασίας της Αλβανίας, της αλβανικής κυβέρνησης και του αλβανικού λαού σχετικά με αυτό το ζήτημα. Τότε, να μη απαντήσεις όπως αξίζει, να αφήνεις ελπίδες και αυταπάτες και να λες ότι θα διαβιβάσεις στους Αλβανούς συντρόφους τις επιθυμίες ενός πράκτορα των Αγγλων, ενός σοβινιστή, ενός εχθρού του κομμουνισμού και της Αλβανίας, αυτό για μας είναι απαράδεκτο και καταδικαστέο.
«Εμείς δώσαμε την απάντηση στον Σοφοκλή Βενιζέλο, σύντροφε Χρουστσόφ, και πιστεύουμε έλαβες γνώση από τον τύπο».
Τον ανωτέρω λόγο, ή καλύτερα να πω υβρεολόγιο του Αλβανού τυράννου, ορθώς χαρακτηρίζει ο Χρουστσόφ ως «τις χειρότερες χυδαίες και θηριώδεις επιθέσεις εναντίον της σοβιετικής θέσεως, εξαπολυθείσες από τον Ενβέρ Χότζα, εμφανισθείς ως ένας εκ των κυρίων εκπροσώπων και πρακτόρων των ιδεών του Μάο Τσε Τουνγκ. Προσέτι δε επιτέθηκε εναντίον εμού προσωπικώς. Ενθυμούμαι τον εμπαθή λόγο της Dalores Ibarruri, που παρομοίασε τον Ενβέρ Χότζα με ένα κύνα όπου δαγκώνει την χείρα που τον τρέφει», προσθέτει ο Κρούτσοφ. Σημειωτέον δε ότι η Ibarruri ήταν Ισπανίδα κομμουνίστρια που εκείνο τον καιρό ζούσε ως εξόριστη στην Σοβιετική Ενωση.
Βενιζέλος: «Δεν διεκδίκησα εδάφη, αυτονομία ζήτησα»
«Δεν έχω κανέναν λόγο να αμφιβάλω ότι ο πρωθυπουργός της Σοβιετικής Ενώσεως τήρησε την υπόσχεσή του. Αλλά ο Εμβέρ Χότζα είτε δεν αντιλήφθηκε ακριβώς το περιεχόμενο των προτάσεών μου είτε ΕΣΚΕΜΜΕΝΩΣ ΤΟ ΔΙΕΣΤΡΕΨΕ για να έχει ένα πρόσχημα το οποίο να τον βοηθήσει σε πιθανούς νέους προσανατολισμούς του εντός του κομμουνιστικού στρατοπέδου. Η ιστορική αλήθεια πάντως είναι μία:Οτι δεν ζήτησα μεταβολή του εδαφικού καθεστώτος της Αλβανίας, ζήτησα μόνο την εντός του αλβανικού κράτους αυτονόμηση της Βορείου Ηπείρου».
«Ψεύδεται ο δικτατορίσκος των Τιράνων»
Ο δε Σοφοκλής Βενιζέλος λαμβάνοντας γνώση των εναντίον του επιθέσεων του Χότζα, απάντησε μέσω του ακόλουθου άρθρου, δημοσιευθέντος στην αθηναϊκή εφημερίδα «Το Βήμα» της 2ης Ιουλίου 1961:
«Δεν θα ασχοληθώ, βέβαια, με τους γελοίους κομπασμούς του δικτατορίσκου των Τιράνων, ο οποίος στη διάσκεψη των 81 κομμουνιστικών κομμάτων που συνήλθε στη Μόσχα τον παρελθόντα Νοέμβριο καυχήθηκε ότι έβαλε τον Σοφοκλή Βενιζέλο στη θέση του. Για να είναι τόσο οργισμένος, φαίνεται ότι τον ίδιο έβαλε κάποιος στη θέση του και ίσως αυτός να είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους ζητεί έκτοτε προστασία από την μακρινή Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Θεωρώ, όμως, καθήκον μου να απαντήσω στον ισχυρισμό του ότι από τον Σοβιετικό Πρωθυπουργό ζήτησα τάχα εδαφικές παραχωρήσεις σε βάρος της Αλβανίας και υπέρ της Ελλάδας.
Αυτό είναι ΨΕΥΔΟΣ. Στον κ. Χρουτσόφ κατά την διάρκεια δίωρης περίπου συνομιλίας μας, όταν φθάσαμε στο θέμα της Βαλκανικής επικέντρωσα τη συζήτηση στις αφόρητες συνθήκες υπό τις οποίες διαβιοί ο Ελληνισμός της Βορείου Ηπείρου. Δεν ζήτησα καθόλου μεταβολή του εδαφικού καθεστώτος αλλά απλώς τόνισα την ανάγκη όπως η αλβανική κυβέρνηση παραχωρήσει αυτοδιοίκηση στο ελληνικό στοιχείο μέσα στα πλαίσια πάντοτε του αλβανικού κράτους, υπό μορφή αυτονομήσεως της περιοχής μέχρις ότου το ζήτημα λυθεί από τους υπουργούς των Εξωτερικών των Τεσσάρων Δυνάμεων ενώπιον των οποίων, ως γνωστό, εκκρεμεί πάντοτε.
Είπα στον Σοβιετικό Πρωθυπουργό -και δικαιούμαι να φέρω στην δημοσιότητα με πλήρη ακρίβεια τα διαμειφθέντα τότε διότι τηρήθηκαν πρακτικά για τα οποία δεν υπήρξε από καμία πλευρά αντίρρηση να δημοσιευθούν.
Δεν ζητώ από εσάς την προσάρτηση της Βορείου Ηπείρου στην Ελλάδα. Αλλά επειδή γνωρίζω ότι η Σοβιετική Ενωση είναι κηρυγμένη υπέρ της ΑΥΤΟΔΙΑΘΕΣΕΩΣ των λαών δικαιούμαι να επικαλεσθώ την προσοχή σας επί του θέματος του Ελληνισμού της Βορείου Ηπείρου και να ζητήσω όπως παρασχεθεί και σε αυτόν κάποια αυτονομία εντός των ορίων της Αλβανίας. Εσείς στην Σοβιετική Ενωση, καθώς και άλλοι σύμμαχοί σας του Ανατολικού μπλοκ παρέχετε σε μεγάλο αριθμό δημοκρατιών και αυτονόμων περιοχών πλήρη διοικητική ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ. Το ίδιο ακριβώς ζητώ και εγώ για την Βόρειο Ηπειρο, ώστε ο ελληνικός πληθυσμός της να εξασφαλίσει περισσότερο ανεκτούς όρους διαβιώσεως και να μπορέσει να διατηρήσει την φυλετική, πολιτιστική και πνευματική ενότητα και παράδοσή του».
Aftonomi.gr με πληροφορίες από το βιβλίο του Βασίλειου Κυράνη "Ελληνο - Ηπειρωτικά"