Η
Μαρία Δαμανάκη έχει αποδείξει από παλιά τον αγωνιστικό της χαρακτήρα.
Το 1973 ήταν η φωνή της εξέγερσης ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία
στην Ελλάδα. Εκείνη τη εποχή, 21 ετών φοιτήτρια της σχολής Χημικών
Μηχανικών , καλούσε από το ραδιόφωνο του κατειλημμένου Πολυτεχνείου τον
πληθυσμό σε αντίσταση κατά των στρατιωτικών. Εκείνοι χτύπησαν την
"Εξέγερση του Πολυτεχνείου" αιματηρά. Η Δαμανάκη οδηγήθηκε στη φυλακή
και βασανίστηκε. Λιγότερο από ένα χρόνο αργότερα, η στρατιωτική
δικτατορία κατέρρευσε και αυτό ήταν μια νίκη για τη Δαμανάκη. 40 χρόνια από τότε, η Δαμανάκη είναι η Εκπρόσωπος της Αθήνας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ως Επίτροπος της Αλιείας φέρνει στα Ευρωπαϊκά πράγματα , το τέλος της υπερ-αλίευσης που ζήσαμε για δεκαετίες με τη δραστηριότητα έως και 100.000 ευρωπαϊκών σκαφών. Η τωρινή θέση της, ως Επιτρόπου Αλιείας, δεν ήταν η δουλειά που ονειρευόταν να κάνει: " Αν γίνεις Επίτροπος της ΕΕ, ως Έλληνας δεν μπορείς να επιλέξεις τον τομέα σου "είπε κάποτε, λακωνικά. Όταν ανέλαβε, η πρώην πρόεδρος του Σοσιαλιστικού κόμματος του Συνασπισμού έπρεπε να ανατρέξει πίσω στην παιδική της ηλικία στην Κρήτη για να πει κάτι για τη σχέση της με τον κόσμο των ψαριών. Και αυτή η αρμοδιότητα στην Ε.Ε εκ πρώτης όψεως δεν έμοιαζε νικηφόρα: Η πολιτική της αλιείας θεωρούταν μέχρι το διορισμό της Δαμανάκη το 2010 πολύ τεχνική.
Ο αρμόδιος Επίτροπος ήταν πάντα στις πίσω σειρές. Οι προκάτοχοί της ήταν προσανατολισμένοι στο να προστατεύσουν τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα του αλιευτικού κλάδου βιομηχανίας, ειδικά τους ιδιοκτήτες των μεγάλων, βιομηχανικών αλιευτικών σκαφών. Τα δισεκατομμύρια των χρηματοδοτήσεων πήγαν στη δομή ενός μεγάλου μεγέθους στόλου, chugs σήμερα στο Νότιο Ειρηνικό, για να αδειάσουν τις θάλασσες. Στις Ευρωπαϊκές θάλασσες η λανθασμένη πολιτική του παρελθόντος εκδικείται με βάναυσο τρόπο: Η αλιεία έπεσε από οκτώ εκατομμύρια τόνους το 1995 σε πέντε εκατομμύρια τόνους το 2012 - όχι λόγω των αυστηρών κανόνων, αλλά επειδή δεν υπάρχουν ψάρια στη θάλασσα.
Η Δαμανάκη αποφάσισε από τη πρώτη μέρα να σπάσει όλες τις παλιές δομές και πλησιάζει στο στόχο της. Το αργότερο τον Ιούνιο θέλει να συμφωνήσει μία κατανοητή αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής αλιευτικής πολιτικής με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα 26 Κράτη Μέλη. Δεν ενδιαφέρεται μόνο για τα ψάρια. Δεν ανησυχεί μόνο για τον μπακαλιάρο, τη ρέγκα και το σκουμπρί, αλλά επίσης και για τις περίπου 400 .000 θέσεις εργασίας στον τομέα της αλιείας, τα πολλά δισεκατομμύρια ευρώ των πωλήσεων και τα περίπου τρία δισεκατομμύρια ευρώ των επιδοτήσεων. Την κριτική των λόμπι της αλιείας ότι η Αναθεώρηση της Δαμανάκη βλάπτει την οικονομία, την απορρίπτει σκληρά και βλέπει παραλληλισμούς με την κρίση χρέους στην πατρίδα της: " Η διαχείριση των Ωκεανών μας είναι εξίσου αλόγιστη με τη διαχείριση των χρημάτων που κατηγορούνται ότι έκαναν οι Έλληνες . Αν συνεχίσουμε να ψαρεύουμε τόσο πολύ από το κεφάλαιο των ψαριών που διαθέτουμε , τότε τα θαλάσσια ταμεία θα μείνουν σχεδόν άδεια." Με τη δική της Αναθεώρηση, αναζητά μία βιώσιμη αναγέννηση των ιχθυαποθεμάτων. Με αυτή την πολιτική οι πωλήσεις της βιομηχανίας θα μπορούσαν να αυξηθούν στα 1,8 δις ευρώ, απαντά εκείνη στις κριτικές τους.
Γνωρίζουν, ήδη, τη μαχητική πορεία της Επιτρόπου. Από την αρχή της θητείας της, έβγαλε το κουστούμι του κορυφαίου αξιωματούχου της ΕΕ, μεταμφιέστηκε σε λομπίστα του αλιευτικού κλάδου και φρόντισε να ακούγονται στις Βρυξέλλες όλες οι φωνές. "Κατά τις πρώτες συναντήσεις, κανείς δεν ήταν εκεί για να εκπροσωπήσει τους ιδιοκτήτες μικρών σκαφών των παράκτιων περιοχών», λέει η κ. Δαμανάκη, «Έπρεπε να αλλάξει αυτό άμεσα, φυσικά"
Το 2011, υπέβαλε το πρώτο σχέδιο μεταρρύθμισης, με το οποίο ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη: μεγάλες πόλεις και παράκτια χωριά, επιστημονικά συνέδρια και συναντήσεις με την βιομηχανία της αλιείας. Με ένα απλό, αιχμηρό και ταυτόχρονα ζεστό λόγο, προώθησε το σχέδιο της. Η διάσωση των θαλασσών δείχνει να είναι για εκείνη μια δική της υπόθεση από καρδιάς και η εκστρατεία της είναι επιτυχής.
"Στην αρχή, οι λομπίστες γελούσαν για το σχέδιο μεταρρύθμισης, αλλά στη συνεχεια τα γέλια τους πάγωσαν», λέει ο Thilo Maack, θαλάσσιος εμπειρογνώμονας της Greenpeace. Η Δαμανάκη βρέθηκε απέναντι τους Υπουργούς Αλιείας της ΕΕ, όταν απαίτησε το τέλος των ποσοστώσεων. Η περιβόητη συνεδρίαση του Δεκεμβρίου αφιερώθηκε ως επί το πλείστον σε μια απλή αρχή: "Μήπως μπορείτε να μου δώσετε περισσότερες γαύρους, θα σας δώσω περισσότερο τόνο."
Στο μέλλον οι επιστημονικές συστάσεις θα είναι καθοριστικές για τη λήψη μέτρων. Αντιμετωπίζεται επίσης το θέμα της «απόρριψης αλιευμάτων». Οι Ευρωπαίοι ψαράδες ρίχνουν σχεδόν το ένα τέταρτο των αλιευμάτων τους νεκρά, πίσω στη θάλασσα, διότι τα ψάρια που ψαρεύουν δεν ταιριάζουν με τις προδιαγραφές αλιείας. Από το 2014, θα εφαρμοστούν σταδιακά μέτρα, ώστε όλα τα ψάρια να έρχονται στη στεριά για να αξιοποιηθούν. Τρίτον, για τις επιδοτήσεις καθιερώνονται αυστηρά κριτήρια. Ήταν ανεύθυνη πολιτική που προωθούσαμε να κατασκευάζουμε όλο και μεγαλύτερα πλοία για να διασχίζουν άδειες θάλασσες, επισημαίνει η Δαμανάκη.
Το Κοινοβούλιο της ΕΕ επιβεβαίωσε το σχέδιο της, στις αρχές Φεβρουαρίου με μεγάλη πλειοψηφία.
Τώρα μένει να βρει μια συμβιβαστική λύση με τις κυβερνήσεις, ιδιαίτερα με τα κράτη, που έχουν ισχυρή αλιεία, όπως η Ισπανία και η Γαλλία. Η κ. Δαμανάκη συγκεντρώνεται στο επιχείρημα: «Αν συνεχίσουμε έτσι, οι θάλασσες μας θα μείνουν σχεδόν άδειες."
* Αναδημοσίευση άρθρου του Γερμανικού Περιοδικού Πολιτικής Ανάλυσης «Κικέρων» (Cicero) για την Ελληνίδα Επίτροπο