Μπορεί το «Πάτερ ημών» και το «Πιστεύω» που ανέγνωσε πριν από μερικές ημέρες ο Αντώνης Σαμαράς κατά την επίσκεψή του στο Αγιον Ορος να τράβηξαν τα φώτα της δημοσιότητας, οι πιο πονηρεμένοι, όμως, διερωτήθηκαν τι να εννοούσε ο πρωθυπουργός όταν, προσερχόμενος στη Μονή Ιβήρων, δήλωσε ότι η κυβέρνηση θα σταθεί αρωγός στους μοναχούς. Εχουν ανάγκη βοήθειας οι μοναχοί;
Εχουν - δεν έχουν, σίγουρα κατέχουν ένα… χρυσό μυστικό, το οποίο τους έχει φέρει στο επίκεντρο της διαμάχης για την επένδυση της «Ελληνικός Χρυσός» στην ευρύτερη περιοχή. Και όπως έλεγαν με νόημα κάποιοι μοναχοί στην κατάνυξη της προσευχής μετά την πρωθυπουργική επίσκεψη: «Ου δύνασθε Θεώ δουλεύειν και Μαμωνά»… Οι γνωρίζοντες, λοιπόν, ξέρουν ότι το χρυσό μυστικό αφορά μια έκταση 937 στρεμμάτων, που βρίσκεται στην ιδιοκτησία της Μονής Ιβήρων, στο όρος Κάκαβος. Αυτή, στη θέση «Νταμπίζ», έχει «καταλάβει» η εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός» και εκεί έχει χωροθετήσει το τέλμα αποβλήτων «Λοτσάνικο» του γνωστού μεταλλείου των Σκουριών. Και τώρα απαιτεί να πάρει επίσημα την έκταση.
Το «περίεργο» στην όλη υπόθεση είναι ότι, ενώ το επίσημο κράτος (ή, για την ακρίβεια, ορισμένα κρατικά όργανα) πρακτικά συμπαρατάχθηκε με τα συμφέροντα της «Ελληνικός Χρυσός», διατάσσοντας κατ’ αρχήν την αναγκαστική απαλλοτρίωση της έκτασης υπέρ της εταιρείας, ήταν η Μονή Ιβήρων που βρέθηκε να κατηγορείται για την «παραχώρηση». Και όλα αυτά ενώ οι μοναχοί έχουν αντίθετη άποψη και δεν θέλουν να πουλήσουν…
ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ. Το πώς φτάσαμε εκεί είναι μια αρκετά περίπλοκη υπόθεση. Με την απόφαση 7633/29.3.2012 του γ.γ. Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας-Θράκης, παραχωρήθηκε από το ελληνικό Δημόσιο στην «Ελληνικός Χρυσός» μία έκταση δάσους 3.273 στρεμμάτων στο όρος Κάκαβος για τη δημιουργία επιφανειακού (open pit) μεταλλείου, εργοστασίου εμπλουτισμού και απόληψης χρυσού και δύο χώρων απόθεσης μεταλλευτικών αποβλήτων στα ρέματα συνεχούς ροής «Καρατζάς» και «Λοτσάνικο». Αυτά είναι πρακτικά παραπόταμοι του Ασπρόλακκα, από τον οποίο υδρεύεται όλη η προ του Αθω περιοχή.
Μέσα στην εν λόγω έκταση βρίσκεται και το τμήμα των 923 στρεμμάτων στο «Λοτσάνικο», που ανήκει στη Μονή Ιβήρων. Πρόκειται για ένα μικρό, αλλά άκρως απαραίτητο τμήμα της επένδυσης, αφού εκεί πρόκειται να διαμορφωθεί ο χώρος απόθεσης. Ειδικότερα, θα κατασκευαστεί φράγμα ύψους 159 μ. από στείρα και απόβλητα εμπλουτισμού, που θα «φιλοξενήσει» 23.500.000 τόνους βιομηχανικών αποβλήτων από το μεταλλείο των Σκουριών.
Με δεδομένη τη σπουδαιότητα της έκτασης, η «Ελληνικός Χρυσός» ξεκίνησε μία διαδικασία να την αγοράσει από τη μονή. Λέγεται μάλιστα ότι αρχικός διαπραγματευτής για λογαριασμό της εταιρείας ήταν ο δήμαρχος Αριστοτέλη, Χρήστος Πάχτας, γνωστός από την εποχή της άδειας στο «Πόρτο Καρράς», που του είχε στοιχίσει την υπουργική θέση, αλλά και για τη μετέπειτα διαρκή εμπλοκή του στην επένδυση υπέρ της εταιρείας.
Η προσπάθεια της «Ελληνικός Χρυσός» να αποκτήσει την έκταση όμως έπεσε στο κενό, καθώς η Μονή Ιβήρων, διαπιστώνοντας το επίπεδο της αντίδρασης των κατοίκων, αποφάσισε να μην έρθει σε αντίθεση μαζί τους. Μάλιστα, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων, εκπρόσωποι της μονής είχαν διαβεβαιώσει προ καιρού την επιτροπή των κατοίκων ότι «δεν υπάρχει περίπτωση να πουληθεί το δάσος και να έρθει η μονή σε αντίθεση με τους γείτονές της».
Και κάπως έτσι, η υπόθεση πήρε περίεργη τροπή. Σύμφωνα με πηγές της περιοχής, η Μονή Ιβήρων φέρεται να αντιπρότεινε στην «Ελληνικός Χρυσός» τη μίσθωση της έκτασης για 20 χρόνια (δηλαδή για όσο διάστημα θα διαρκέσει η λειτουργία του μεταλλείου) και στη συνέχεια επιστροφή της, υπό την προϋπόθεση της πλήρους αποκατάστασης του χώρου. Η εταιρεία όμως δεν δέχθηκε και τα στελέχη της μετέφεραν στους μοναχούς ότι το μόνο που συζητούν είναι οι όροι της πώλησης.
ΑΔΙΕΞΟΔΟ. Η διαπραγμάτευση οδηγήθηκε με τον τρόπο αυτό σε αδιέξοδο και οι συζητήσεις των δύο πλευρών διακόπηκαν. Αυτό που δεν διακόπηκε ήταν η επιθυμία της «Ελληνικός Χρυσός» να αποκτήσει με κάθε τρόπο την έκταση, η οποία είναι τεράστιας σημασίας για την επένδυση.
Κι έτσι, βγήκε στην επιφάνεια η υπόθεση της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, η οποία ήρθε… κουτί για την εταιρεία, ώστε να μπορέσει να αποσπάσει την έκταση. Τι λέει ο νόμος, που πέρασε με διαδικασίες επείγοντος από τη Βουλή;
Οτι σε περίπτωση δημοσίου συμφέροντος και για την εκπλήρωση κοινωφελούς σκοπού μπορεί να γίνει αναγκαστική απαλλοτρίωση έκτασης στο όνομα του ενδιαφερόμενου επενδυτή και όχι του Δημοσίου! Και αυτό χωρίς να έχει οριστεί το ποσό της αποζημίωσης. Με δύο λόγια, ο επενδυτής παίρνει την ιδιοκτησία και μετά αποζημιώνει τον ιδιοκτήτη… Το ποιος ορίζει το δημόσιο συμφέρον είναι κάτι περισσότερο από προφανές. Εγινε όμως προφανέστερο στις αρχές του περασμένου Ιουλίου, όταν στο Δημοτικό Κατάστημα Μ. Παναγίας αναρτήθηκε ο κατάλογος με τις προς αναγκαστική απαλλοτρίωση ιδιοκτησίες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται τα 937 στρέμματα που ανήκουν στη Μονή Ιβήρων.
ΜΠΛΟΚΑ. Στο χάος που ακολούθησε και περιλάμβανε ακόμη και μπλόκα προς τη μονή, οι μοναχοί υπενθύμισαν προς τους κατοίκους τη δέσμευσή τους να μην έρθουν σε αντίθεση μαζί τους, με μια σημαντική προσθήκη: ότι «σε περίπτωση αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, η μονή θα λάβει όλα τα νομικά μέτρα για την ακύρωση αυτής της πράξης».
Ο Ιανουάριος πέρασε με ένταση στην περιοχή. Μετά τον αποκλεισμό των δρόμων προς το Αγιον Ορος, άρχισε να προβάλλεται η απειλή πως σε περίπτωση που συνεχιστούν οι κινητοποιήσεις των κατοίκων, θα σταματήσει η συγκοινωνία προς το Αγιον Ορος από τα λιμάνια της Ουρανούπολης και της Ιερισσού και θα μεταφερθεί στο Λιμάνι της Στρατονίκης. Από την πλευρά της, η «Ελληνικός Χρυσός» έβαλε στο «κλίμα» και τους εργαζόμενους των μεταλλείων. Τα τρία σωματεία, με επιστολή τους προς τη Μονή Ιβήρων, ζήτησαν να προχωρήσει η παραχώρηση της έκτασης, για να διασφαλιστούν η επένδυση και οι θέσεις εργασίας.
Εδώ βρίσκεται και το κλειδί της υπόθεσης: σε περίπτωση που η Μονή Ιβήρων τηρήσει τις δεσμεύσεις της προς τους πολίτες και προσφύγει κατά της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης στο Συμβούλιο της Επικρατείας ή ακόμα και σε ευρωπαϊκό δικαστήριο, η επένδυση απειλείται να τιναχτεί στον αέρα. Εάν δεν το κάνει, θα βρεθεί απέναντι στους κατοίκους και τις ίδιες της τις υποσχέσεις… Η πίεση είναι μεγάλη και κάποιοι πιστεύουν ότι η πραγματική διαπραγμάτευση μόλις τώρα ξεκινά… Εξ ου και οι προσευχές.
Η αγοραπωλησία των μεταλλείων με υπογραφή Πάχτα
Στις 12 Δεκεμβρίου 2003, το ελληνικό Δημόσιο αγόρασε τα Μεταλλεία Κασσάνδρας από την εταιρεία TVX Hellas (θυγατρική της πολυεθνικής Kinross) έναντι 11 εκατ. ευρώ. Την ίδια ημέρα, (με την ΚΥΑ 83711/ΔΙΟΕ 624/ 12-12-2003) τα μεταπώλησε στην ίδια τιμή (11 εκατ. ευρώ) μαζί με 70 άλλα περιουσιακά στοιχεία στην εταιρεία «Ελληνικός Χρυσός», θυγατρική της Ελληνικής Τεχνοδομικής Α.Ε. (μετέπειτα μέρος του ομίλου Ελλάκτωρ). Η πώληση έγινε χωρίς δημόσιο διαγωνισμό, όπως ορίζει το ευρωπαϊκό Δίκαιο, και φέρει την υπογραφή του Χρήστου Πάχτα ως αρμόδιου υφυπουργού. Η σύμβαση αυτή κυρώθηκε από τη Βουλή στις 8 Ιανουαρίου του 2004, ενώ στις 28 του ίδιου μήνα ο νόμος δημοσιεύτηκε και τέθηκε σε ισχύ. Εξι μήνες αργότερα, η αξία των στοιχείων ενεργητικού των Μεταλλείων εκτιμώνταν σε 408 εκατ. ευρώ. Η συμφωνία μεταβίβασης περιείχε και άλλες «ελαφρυντικές συνθήκες», όπως ότι η «Ελληνικός Χρυσός» απαλλάχτηκε από την υποχρέωση καταβολής φόρου μεταβίβασης, ενώ κατέβαλε μειωμένες δαπάνες δικηγόρων και συμβολαιογράφων. Στο άρθρο 3.2 του νόμου ορίζεται πως η εταιρεία έχει την υποχρέωση να εκπονήσει πλήρες και άρτιο επενδυτικό σχέδιο, συνοδευόμενο από όλες τις προβλεπόμενες από τη νομοθεσία μελέτες, που είναι αναγκαίες για την έκδοση όλων των σχετικών αδειών και εγκρίσεων το αργότερο εντός 24 μηνών από τη δημοσίευση του νόμου. Στις 28-1-2006, μία ημέρα πριν λήξει η προθεσμία, η «Ελληνικός Χρυσός» κατέθεσε στο υπουργείο Ανάπτυξης το επενδυτικό της σχέδιο, το οποίο μετά την πρώτη «ανάγνωση» διαπιστώθηκε ότι αντίκειτο στους όρους της σύμβασης, διότι δεν ήταν πλήρες, ολοκληρωμένο και δεν συνοδευόταν από τις απαραίτητες μελέτες. Αν και σύμφωνα με τον Νόμο 3220/2004 η απόρριψη συνιστά λόγο καταγγελίας της σύμβασης, τελικά η επένδυση προχώρησε. Το 2009, για την υπόθεση η Κομισιόν έστειλε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο τους αρμοδίους του υπουργείου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας θεωρώντας τη συναλλαγή αυτή παράνομη κρατική ενίσχυση. Το 2010, η «Ελληνικός Χρυσός» κατέθεσε προς το ΥΠ.ΑΝ. τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων για την επένδυση. Το υπουργείο απάντησε ότι βρισκόταν σε εκκρεμότητα το περιεχόμενο του επενδυτικού σχεδίου που είχε ήδη κατατεθεί από το 2006 και ακόμα δεν είχε εγκριθεί. Το ΥΠ.ΑΝ., με βάση τη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων που κατέθεσε η εταιρεία, διαπίστωσε πως υπήρχαν μεταβολές επί του επενδυτικού σχεδίου, κάτι που απαγόρευε ο νόμος του 2004, και ζήτησε την κατάθεση αναθεωρημένου επενδυτικού σχεδίου. Το 2011 με Κοινή Υπουργική Απόφαση η κυβέρνηση ενέκρινε το έργο για πλήρη ανάπτυξη των Μεταλλείων Κασσάνδρας χωρίς να έχει κατατεθεί και εγκριθεί νέο επενδυτικό σχέδιο. Στις 10-2-2012 και ενώ το έργο βρισκόταν σε εξέλιξη, η τοπική κοινωνία αντέδρασε, με τα γνωστά αποτελέσματα. Σήμερα η European Goldfields του Ρουμάνου επιχειρηματία Frank Timis κατέχει το 95% των μετοχών της «Ελληνικός Χρυσός», μετά την εξαγορά του μεγαλύτερου τμήματος του μεριδίου της Ελλάκτωρ.
Του Γιωργου Λεβεντη, εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ