Μπαίνοντας μέσα το πρώτο πράγμα που βλέπεις, είναι δύο τεράστιες μηχανές, οι οποίες σε περίπτωση που γίνει διακοπή ρεύματος, ξεκινούν τη λειτουργία τους αυτόματα. Πρόκειται για αυθεντικές μηχανές γερμανικών υποβρυχίων. Υπάρχει επίσης ένα τεράστιο διάφανο δωμάτιο σε μορφή κύβου -η αίθουσα συσκέψεων- το οποιο αιωρείται πάνω από το δάπεδο. Το στρογγυλό χαλί μοιάζει με την επιφάνεια του φεγγαριού.
Η αίθουσα συσκέψεων του Pionen. Όλες οι φωτογραφίες είναι της Emil Nordin.
«Στα 90s έγιναν πολλά rave parties στο Pionen και μέχρι πρότινοςστεγάζονταν εδώ οι servers του Διεθνούς Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού, Wikileaks».
Αυτό είναι το Pionen. Ένα από τα πολλά Σουηδικά κέντρα δεδομένων της Bahnhof -εταιρία παροχής ίντερνετ. Ο χώρος αυτός χτίστηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Στα 90s έγιναν πολλά rave parties εδώ και μέχρι πρότινος στεγάζονταν και οι servers του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού, Wikileaks.
«Τα κεντρικά servers των Wikileaks λειτουργούσαν από εδώ. Αυτό δεν ήταν κι ό,τι καλύτερο για εμάς, καθώς θέλαμε να φιλοξενήσουμε ένα business solution, και εκείνοι μάζευαν χρήματα για άλλους λόγους», αναφέρει ο Jon Karlung, Διευθύνων Σύμβουλος της Bahnhof.
«Τον Δεκέμβριο του 2010, όταν το Wikileaks ήταν στο απόγειο του, το CNN, το BBC, το Al Jazeera και εκατοντάδες ΜΜΕ είχαν μαζευτεί έξω από το Pionen. Οι ιδρυτές του Wikileaks, ήταν κλεισμένοι σε ένα δωμάτιο κάποιου ξενοδοχείου και ετοιμάζονταν για το launch τους. Αλλά, τα ΜΜΕ ήθελαν μία εντυπωσιακή εικόνα και τι καλύτερο από το data center μας που μοιάζει με καταφύγιο του James Bond...».
Ο Karlung είναι 50 χρόνων και πολύ ψηλός. Δηλώνει επαναστάτης, και αφού πέρασαμε σχεδόν μια ολόκληρη μέρα μαζί, νομίζω πως συμφωνώ. Είναι ένας πολύς έξυπνος άνθρωπος, ο οποίος θέλει να διασκεδάζει, να παίζει παιχνίδια και να πορεύεται άφοβα με τον δικό του τρόπο στη ζωή. «Νομίζω πως οι ανταγωνιστές μας νιώθουν πολύ άβολα μερικές φορές», μου λέει καθώς πίνουμε τον καφέ μας.
Μετά τον καφέ με ξεναγεί στο Pionen. Είχα την ευκαιρία να δω τους IRL servers για πρώτη φορά στη ζωή μου -τους διακομιστές όπου βρίσκονται όλα τα στοιχεία που κάνουν το διαδίκτυο αυτό που είναι σήμερα. Ήταν πολύ μικρότεροι απ' ότι περίμενα, όμως στο εσωτερικό τους, βρίσκονται ατελείωτοι διάδρομοι εικονικών πληροφοριών.
Ο Jon Karlung στο Pionen.
Αρχίζουμε να μιλάμε για big data, τον τεράστιο όγκο πληροφοριών που αφορά στην online διαδικτυακή συμπεριφορά του καθένα μας.
«Μπορείς να συγκεντρώσεις έναν τεράστιο όγκο δεδομένων, να τον αναλύσεις και να πάρεις απίστευτες πληροφορίες», μου εξηγεί ο Karlung. «Ωστόσο, σήμερα αυτά τα δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για να γίνουν συλλήψεις. Γίνονται τόσα πολλά πράγματα καθημερινά στις διαδικτυακές ζωές μας. Και, αν είσαι μέσα σε αυτό το "κλειστό σύμπαν" συνειδητοποιείς ότι οι παίχτες που φτιάχνουν τους κανόνες είναι ελάχιστοι... ».
«Το internet την δεκαετία του 90 ήταν τρομερό. Σου έδινε την δυνατότητα να ανακαλύψεις τον κόσμο με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Ήταν μία επανάσταση, ένα θετικό βήμα».
Λόγω του ψυχρού κλίματος το ενδιαφέρον για την κατασκευή κέντρων δεδομένων αυξάνεται συνεχώς. Η Σουηδία πρόσφατα έγινε δυνατός παίχτης στη διεθνή αγορά του κέντρου δεδομένων -ειδικά από πέρυσι που το Facebook άνοιξε το πρώτο Ευρωπαϊκό κέντρο δεδομένων στην πόλη της Lulea. Το Σεπτέμβριο του 2013 η Microsoft ανακοίνωσε την κατασκευή ενός κέντρου δεδομένων, αξίας 250 εκατομμυρίων δολαρίων, στη Βόρεια Φινλανδία. Ενώ, τον Μάρτιο του 2014 το Facebook ανακοίνωσε ότι θα φτιάξει ένα δεύτερο κέντρο δεδομένων κοντά στο πρώτο της Lulea.
Φυσικά το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις σκανδιναβικές χώρες αγκαλιάζεται θερμά από τις κυβερνήσεις τους. Άλλωστε να κέντρα δεδομένων προσφέρουν αύξηση των ευκαιριών απασχόλησης, σε περιοχές που τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχουν πληγεί από τη μείωση του πληθυσμού. Οι εταιρίες λόγω του κλίματος εξοικονομούν ενεργειακό κόστος, αφού τα δωμάτια με τους servers ζεσταίνονται υπερβολικά και χρειάζονται κρύο για να λειτουργήσουν σωστά.
Κατά την διάρκεια της κουβέντας μας, ο Karlung μου αποκαλύπτει μια συμφωνία που έχει κάνει με την εταιρία Fortum, μια Σουηδική εταιρία παροχής ενέργειας: αντί για αεραγωγούς, η Fortum χρησιμοποιεί την θερμότητα που παράγουν οι servers για να ζεστάνει τις τεράστιες πολυκατοικίες της Στοκχόλμης. Ο Karlung μου εξηγεί πως τα κέντρα δεδομένων, στα οποία δεν έχει ληφθεί μέριμνα για την ανακύκλωση της θερμότητας που παράγεται, μπορούν να προκαλέσουν ρύπανση στο περιβάλλον.
«Οι διακομιστές δημιουργούν ενέργεια, και είναι τουλάχιστον τρελό να την αφήνεις να πηγαίνει χαμένη».
O Karlung με έναν από τους servers του.
«Ο Karlung έχει τη δυνατότητα, τα μέσα και την δύναμη να επηρεάσει και ίσως να αλλάξει την πορεία του διαδικτύου».
Ο Karlung διαχειρίζεται όλα τα επικοινωνιακά ζητήματα της Banhof. Όταν τον ρωτώ αν δέχεται δυσάρεστα τηλεφωνήματα από ανθρώπους που ενοχλούνται από αυτό που κάνει, μου απαντά ότι δεν τον πειράζει καθόλου. «Τους αφήνω να λένε αυτά που θέλουν να πουν και τελειώνει εκεί. Το τηλέφωνό μου μπορεί να το βρει ο καθένας. Και, αν κάποιος θέλει να με βλάψει θα βρει τον τρόπο να το κάνει».
Αλλά γιατί να θέλει κάποιος να βλάψει έναν Διευθύνων Σύμβουλο μίας εταιρίας παροχής υπηρεσιών ίντερνετ;
Ο Karlung είναι ένας τύπος που του αρέσει να κάνει «φάρσες». Και τις κάνει από όταν άρχισε να εργάζεται στην Bahnhof, το 1996.
«Είμαι σε αυτό το "παιχνίδι" από τον καιρό της "Άγριας Δύσης" του Διαδικτύου -όταν το internet ήταν ένα απίστευτα δυνατό, θετικό και πραγματικά γαμηστερό πράγμα. Τότε, η ελευθερία του διαδικτύου ήταν συνώνυμο της ελευθερίας της έκφρασης -το διαδίκτυο δεν ήταν ένας μηχανισμός ελέγχου, όπως είναι σήμερα. Το internet την δεκαετία του 90 ήταν τρομερό. Σου έδινε την δυνατότητα να ανακαλύψεις τον κόσμο με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Ήταν μία επανάσταση, ένα θετικό βήμα».
Το Alien' server στην Kista, έξω από την Στοκχόλμη.
«Η Βόρεια Κορέα μας ζήτησε να φτιάξουμε ένα ψεύτικο διαδίκτυο κάτι σαν ένα ιντερνετικό Truman Show. Φυσικά, δεν το κάναμε».
Πολλοί πιστεύουν ότι ο Karlung είναι προβοκάτορας. Το 1997, μαζί με έναν συνάδελφό του, τον Swartz διέδωσαν την -εντελώς ψεύτικη- είδηση ότι ο Δικτάτορας της Καμπότζης Pol Pots, θα ερχόταν στη Σουηδία, κάτι που το αντιλήφθηκε και το Reuters. «Η είδηση ήταν πολύ ακραία από μόνο της και μέχρι να καταλάβουν ότι ήταν ψέμα προκάλεσε χάος. Αλλά μας έδωσε μια ιδέα για τις πραγματικές δυνατότητες του διαδικτύου. Οι φάρσες μπορεί να είναι διασκεδαστικές, εφόσον έχουν ένα σοβαρό μήνυμα. Αυτές που δεν έχουν, δεν περιέχουν και καμιά ουσία. Το συγκεκριμένο το κάναμε για να δείξουμε στον κόσμο ότι ό,τι διαβάζουν στο Internet δεν είναι πάντα αλήθεια. Σήμερα το γνωρίζουμε, όμως τότε ό,τι διάβαζαν το πίστευαν».
Ό,τι κι αν πιστεύουν όμως οι άνθρωποι για τον Karlung, είναι γεγονός ότι πίσω από το κωμικό προσωπείο του και τα sci-fi κέντρα δεδομένων, είναι ένας άνθρωπος με μια πολύ σπάνια και ισχυρή θέση. Όντας ο Διευθύνων Σύμβουλος μίας εταιρίας παροχής υπηρεσιών ίντερνετ, έχει τη δυνατότητα, τα μέσα και την δύναμη να επηρεάσει και ίσως να αλλάξει την κατεύθυνση που έχει πάρει το διαδίκτυο σήμερα.
«Το 2001, έγινε ένα σκηνικό με τη Βόρεια Κορέα. Ήθελαν να φτιάξουμε ένα διαδίκτυο που δεν ήταν το διαδίκτυο όπως το βλέπουμε οι περισσότεροι. Ήθελαν να φτιάξουμε ένα ψεύτικο Yahoo, ένα ψεύτικο Altavista (μηχανή αναζήτησης πριν δημιουργηθεί το Google), καθώς και μια σειρά από διαφορετικές ιστοσελίδες, έτσι ώστε ο λαός της Βόρειας Κορέας να μπορεί να σερφάρει σε ένα είδος μικρόκοσμου -κάτι σαν το Truman Show. Θα έμπαιναν σε ένα mini Internet, νομίζοντας ότι είναι το πραγματικό διαδίκτυο και θα υπήρχαν άνθρωποι που θα ήλεγχαν την κάθε τους κίνηση. Οι άνθρωποι σήμερα ακούγοντας γι' αυτό, ίσως να γελούν ή να το θεωρούν ανόητο, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι υπάρχουν μεγάλοι «παίχτες» που ελέγχουν το διαδίκτυο. Και αυτοί μας κάνουν να πιστεύουμε πως είναι δωρεάν και ανοιχτό, χωρίς να έχουμε πραγματική επίγνωση των κινδύνων».
Η συμφωνία με τη Βόρεια Κορέα τελικά δεν προχώρησε. «Με το διαδίκτυο μπορείς να κάνεις πολλά πράγματα, ακόμη και να ληστέψεις μια τράπεζα, αλλά δεν σημαίνει ότι όλα είναι σωστά, ακόμη κι αν σε εξιτάρουν».
Ο Karlung περπατάει στην Kista.
«Η κυβέρνηση της Σουηδίας ήθελε να αποκτήσει πρόσβαση στα αρχεία μας, ώστε να μπορει να παίρνει ό,τι πληροφορία ήθελε. Εμείς θεωρήσαμε πως αυτό ήταν λάθος».
Ο Karlung είναι στην πραγματικότητα το είδος του ανθρώπου που θέλει να αντιδράει σε καταστάσεις, ειδικά όταν πρόκειται για τα πιστεύω του. Και καμμιά φορά το κάνει με περίεργους τρόπους. Το 2013, το αμερικανικό περιοδικό Wired, ανέφερε μεταξύ άλλων, ποιο ήταν κατά την άποψή τους το πιο «ευχάριστο σχόλιο για το σκάνδαλο κατασκοπείας της NSA». Ένα βράδυ, ο Karlung και ένας φίλος του, ο Love Ekenberg, έφτιαξαν ένα βίντεο με πρωταγωνιστές τρεις gingerbread men και τίτλο "Gingerbread Data Center: NSA & Sweden Eat Cake". Η ταινία λαμβάνει χώρα στο Pionen, και οι άνδρες αντιπροσώπευαν την NSA, τη μυστική αστυνομία της Σουηδίας, και τον FRA, που είναι ο ραδιοφωνικός σταθμός της Εθνικής Άμυνας της Σουηδίας. Οι τρεις οργανισμοί, είναι κατά τον Karlung αυτοί που επιτηρούν το διαδίκτυο. Και η αλήθεια είναι ότι δεν τους πολυσυμπαθεί. Το βίντεο άλλωστε, τελειώνει με ευχαριστίες προς τον Edward Snowden.
Το εν λόγω βίντεο όμως, δεν είναι τίποτα σε σύγκριση με ορισμένα από τα πράγματα που έχει κάνει ο Karlung όλα αυτά τα χρόνια. Για παράδειγμα τον Δεκέμβριο του περασμένου χρόνου, είχε αρκετές «συναντήσεις» με την Ασφάλεια της Σουηδίας. «Ήθελαν πρόσβαση στα αρχεία μας, ώστε να μπορούν να παίρνουν ό,τι πληροφορία ήθελαν. Εμείς θεωρήσαμε πως αυτό ήταν λάθος».
«Οι πόρτες στο Kista κάνουν pschhh και ανοίγουν με τον ίδιο τρόπο που άνοιγαν οι πόρτες του διαστημοπλοίου στην ταινία Αlien».
Δεν είναι όμως μόνο το Pionen που έχει σχεδιαστεί με τόσο θεαματικό τρόπο. Ένα από τα καινούρια κέντρα δεδομένων της Bahnhof, βρίσκεται λίγο πιο έξω από την Σουηδική πρωτεύουσα, στο προάστιο Kista.
Το εξωτερικό του μοιάζει με πραγματική διαστημική βάση. Υπάρχουν γιγάντια τετράγωνα δωμάτια, που μοιάζουν με κοντέινερ, φτιαγμένα από χάλυβα. Τα δωμάτια συνδέονται με αγωγούς αέρα, όπως θα γινόταν και με ένα σπίτι στο διάστημα. Όλη η κατασκευή βρίσκεται επάνω σε κόκκινες πέτρες λάβας που έχουν εισαχθεί από την Ισλανδία και όλα είναι φτιαγμένα για να σου δίνουν την αίσθηση ότι βρίσκεσαι στον Άρη. Την ώρα που με βάζει στον πλανήτη του ο Karlung, μου λέει με τον ενθουσιασμό μικρού παιδιού πως στα δωμάτια που αποθηκεύονται οι servers, οι πόρτες κάνουν pschhh και ανοίγουν με τον ίδιο τρόπο που άνοιγαν οι πόρτες του διαστημολποίου στην ταινία Αlien.
«Ήμουν αρκετά αφελής, και σκόπευα να δημοπρατήσω τα πάντα από το Wikileaks στο E-Bay και να δωρίσω τα χρήματα στους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα», συνεχίζει. «Αυτό ήταν το σχέδιο, αλλά όλα ναυάγησαν, μιας και το E-Bay αποφάσισε πως δεν θέλει να ασχοληθεί με τέτοιου είδους πράγματα. Ο server πουλήθηκε γύρω στα εκατό χιλιάδες kroners, σε ένα τύπο ο οποίος είχε χρησιμοποιήσει την πιστωτική κάρτα του πατέρα του και έτσι έπρεπε να σταματήσουμε τις διαδικασίες αγοραπωλησίας. Στην πραγματικότητα, έχουμε ακόμη στην διάθεσή μας και τον webserver και την database των Wikileaks».
Ο Karlung στο Pionen
Παρόλο που ο Karlung έχει παραβιάσει το νόμο επανειλημμένα δεν έχει εκδοθεί ακόμη ένταλμα σύλληψης εις βάρος του.
Η Bahnhof συνεχίζει με την ίδια πολιτική να αγωνίζεται για όλα αυτά που πιστεύει. Το 2014, ο Karlung και η παρέα του, έχουν συμμετάσχει σε δύο «κυνήγια» των μέσων ενημέρωσης, που σχετίζονται με τη συλλογή και τη χρήση προσωπικών πληροφοριών στο διαδίκτυο.
«Όταν εμπλέκονται άλλοι, τρίτοι, όλα όσα έχουν να κάνουν με την ελευθερία του διαδικτύου καταρρίπτονται. Για παράδειγμα, αν μιλήσω με κάποιον στο τηλέφωνο, ποιος δίνει το δικαίωμα σε ένα τρίτο πρόσωπο να καταγράψει τη συνομιλία για να τη χρησιμοποιήσει όποτε θέλει για τους δικούς του σκοπούς;».
Τον Ιανουάριο στη Σουηδία, έκανε την εμφάνιση της μία καινούρια online υπηρεσία, που λέγεται Lexbase. Ουσιαστικά είναι μια μηχανή αναζήτησης που επιτρέπει στους χρήστες να περιηγηθούν ελεύθερα στο διαδίκτυο και να δουν ορισμένα από τα ποινικά μητρώα των πολιτών της Σουηδίας. Παρά το γεγονός ότι το ποινικά μητρωά ήταν πάντα στη διάθεση του κοινού, λόγω της ελευθερίας των πληροφοριών, το Lexbase, σου επιτρέπει να το κάνεις ανώνυμα και εύκολα, αφού αφαίρεσε όλες τις πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες.
Όπως ήταν αναμενόμενο, όταν ξεκίνησε η ιστοσελίδα έγινε πανικός. Οι ιδρυτές της Lexbase, δεν είχαν προβλέψει ότι αυτό που έκαναν είναι τρομερά ενοχλητικό και ότι προφανώς κανείς δεν έχει το δικαίωμα να μοιράζεται τις προσωπικές πληροφορίες κάποιου άλλου ανθρώπου με αυτό τον τρόπο. Επιπλέον η τεχνολογία που χρησιμοποιούσαν δεν ήταν και τόσο ισχυρή . Μέσα σε λίγες ώρες από την έναρξή του, το hackάραν και έπεσε. Η Bahnhof, η οποία φιλοξενούσε τους servers της, βρέθηκε για άλλη μια φορά στο επίκεντρο της προσοχής. «Οι ιδρυτές της εξαφανίστηκαν και εμείς λειτουργούσαμε σαν το Γραφείο Τύπου τους», επισημαίνει ο Karlung.
Όταν το Lexbase «έπεσε», ο ίδιος έσπασε το συμβόλαιο που είχαν για να το αναπροσαρμόσει. «Τώρα, υπάρχει μια παράγραφος που λέει πως "απαγορεύεται η ανάρτηση πληροφοριών για ανθρώπους που δεν έχουν συναινέσει».
Στις 8 Απριλίου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δημοσιοποίησε την αμφιλεγόμενη οδηγία 2006/24/EC η οποία ακύρωσε την Ευρωπαϊκή Data Retention Directive (DRD). Όσο ίσχυε η DRD ήταν υποχρεωτικό για όλους τους παρόχους internet σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να παρακολουθούν, να συλλέγουν και να αποθηκεύουν τα δεδομένα των χρηστών, το ιστορικό περιήγησης, τα chatlogs και τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Αυτό σημαίνει πως κυβερνητικοί φορείς θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε αυτά τα αρχεία και τις πληροφορίες, και κατά τη διάρκεια μιας αστυνομικής έρευνας θα ήταν ελεύθεροι να τις χρησιμοποιήσουν».
«Όταν διαχειρίζεσαι έναν φορέα τηλεπικοινωνιών σίγουρα μπορείς να δεις πράγματα που δεν μπορεί να τα δει ένας απλός άνθρωπος».
Μόλις το DRD καταργήθηκε, η Bahnhof διέγραψε όλα τα αποθηκευμένα δεδομένα των πελατών της και αμέσως σταμάτησε τη συλλογή νέων δεδομένων. Όμως παρά την απόφαση του δικαστηρίου σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, η κυβέρνηση της Σουηδίας, η οποία είχε ψηφίσει υπέρ του DRD σε εθνικό επίπεδο το 2012, δεν απέσυρε την ανάλογη οδηγία στη νομοθεσία της χώρας.
Μετά την απόφαση της Bahnhof να σταματήσει τη συλλογή στοιχείων, η εταιρία ενεπλάκη σε διαμάχη με το Σουηδικό κράτος. Οι ταχυδρομικές και τηλεφωνικές υπηρεσίες της χώρας αποφάσισαν ότι το DRD θα συνεχίσει να ισχύει στη Σουηδία ανεξάρτητα από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Ο Karlung αρνήθηκε να συμμορφωθεί και παρέπεμψε την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, στις 8 Ιουλίου με την ελπίδα ότι εκεί θα έβρισκε λύση. «Όταν διαχειρίζεσαι έναν φορέα τηλεπικοινωνιών μπορείς να δείς πράγματα που δεν μπορεί να τα δει ένας απλός άνθρωπος».
Όμως παρόλο που ο Karlung έχει παραβιάσει το νόμο στη Σουηδία επανειλημμένα -κάτι που έχει ομολογήσει ο ίδιος- ακόμη δεν έχει εκδοθεί ένταλμα εις βάρος του.
Λόγω της φαινομενικής παθητικότητας της χώρας σε αυτά τα ζητήματα ο Karlung μαζί με τον Swartz, τον συνεργάτη του, έχουν πάρει την κατάσταση στα χέρια τους. Στις 12 Σεπτεμβρίου προσέφυγαν ξανά στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και κατήγγειλαν για ακόμη μία φορά το Σουηδικό Κράτος. Ο Karlung έγραψε στην ιστοσελίδα του ότι «θα πάμε την υπόθεση μέχρι τα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια. Αλλά το ιδανικό θα ήταν επιτέλους να παρέμβουν και να δείξουν πλέον στη Σουηδία ότι πρέπει να αλλάξει τη νομοθεσία της»
https://www.vice.com/gr/read/episkeftikame-to-vouno-sto-opoio-stegazontan-oi-servers-wikileaks