Ο μύθος για τις ζημιές των ασφαλιστικών ταμείων από το PSI

του Γιώργου Στρατόπουλου

Πολλοί θεωρούν πως οι ζημιές από το PSI αποδεκάτισαν τα αποθεματικά των Ασφαλιστικών Ταμείων, γονάτισαν την ευρωστία τους και θα έπρεπε ή να είχαν εξαιρεθεί από το PSI ή να αποζημιωθούν για τις ζημιές που υπέστησαν. Κυκλοφορεί μάλιστα και αστικός μύθος, πως οι συντάξεις μειώθηκαν λόγω του PSI.

Όμως, από τα στοιχεία του Κρατικού Προϋπολογισμού προκύπτει ότι Ασφαλιστικά Ταμεία και Κράτος έχουν σχεδόν κοινή τσέπη: το κράτος έδωσε στα Ταμεία ως επιχορήγηση 38 δισ. την τριετία 2012-14 και 64 δισ. την πενταετία 2010-2014.

Είναι τόσο κοινή η τσέπη ώστε και θεσμικά και οικονομικά υπάρχει ενιαία αντιμετώπιση. Για παράδειγμα όλοι οι δημοσιονομικοί στόχοι που έχουν τεθεί για τη χώρα μας όπως τα πρωτογενή πλεονάσματα και το ύψος του χρέους, έχουν τεθεί στο επίπεδο της Γενικής Κυβέρνησης. Η οποία Γενική Κυβέρνηση περιλαμβάνει τρία υποσύνολα, την Κεντρική Διοίκηση, τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ).

Οι ζημιές που κατέγραψαν τα ασφαλιστικά ταμεία λόγω του PSI είναι 13,4 δισ., σύμφωνα με απάντηση της Τράπεζας της Ελλάδος (εδώ) σε σχετική ερώτηση του Αλέξη Μητρόπουλου.

Όπως προκύπτει, όμως, από τα στοιχεία του Προϋπολογισμού και αποτυπώνεται στον πίνακα, το κράτος, η Κεντρική Διοίκηση, επιχορηγούσε τα Ασφαλιστικά Ταμεία με ποσά μεγαλύτερα από 10 δισ. ετησίως καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης (2010,2011-2012,2013-2014).



Δηλαδή, ενώ το κράτος έδωσε στα Ταμεία ως επιχορήγηση 38 δισ. την τριετία 2012-14 και 64 δισ. την πενταετία 2010-2014, εμείς θεωρούμε ότι το πρόβλημα των Ταμείων είναι τα 13,4 δισ. που τους ζημίωσε από το PSI! Στην πραγματικότητα και κατά μία έννοια το κράτος αποζημίωσε τα Ταμεία, απλά δεν το λέμε. Διότι φυσικά θα μπορούσαμε να σπάσουμε την επιχορήγηση 2012-14 του κράτους προς τα Ταμεία σε δύο μέρη. Να πούμε δηλαδή ότι την τριετία 2012-2014 το κράτος κατέβαλε στα ασφαλιστικά ταμεία ως επιχορήγηση 25 δισ. αντί για 38 που φαίνονται στους σχετικούς προϋπολογισμούς και τους χορήγησε κι άλλα 13 δισ. ως αποζημίωση για τις ζημιές από το PSI.

Ο λόγος που δεν εμφανίζονται έτσι τα κονδύλια, είναι γιατί αν το κράτος επέστρεφε στα Ταμεία με ευθύ τρόπο τις ζημιές από το PSI, θα δημιουργούσε προηγούμενο για να εγείρουν αξιώσεις και τα ξένα Ταμεία που κουρεύτηκαν από το PSI. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που δεν εξαιρέθηκαν τα Ταμεία εξαρχής.

Μύθος, λοιπόν, ότι το κούρεμα λόγω PSI είναι ο λόγος που γονάτισαν τα Ταμεία και αναγκάστηκαν να μειώσουν τις συντάξεις. Μύθος, που κυριάρχησε στον δημόσιο διάλογο σχετικά με την ελληνική κρίση χρέους και τα Μνημόνια και τον επικαλείται ακόμη κι ο Πρωθυπουργός.

Μύθος, που εξυπηρετεί έναν άλλο, ευρύτερο μύθο πως τάχα το PSI ήταν μια καταστροφική ρύθμιση για τη χώρα μας. Για αυτόν τον ευρύτερο μύθο, καθώς και για τις ευεργετικές επιδράσεις του PSI στη δομή του χρέους της χώρας μας μπορείτε να διαβάσετε στο επόμενο άρθρο.

Το PSI του Γιάνη Βαρουφάκη

O υπουργός Οικονομικών αναφέρθηκε σε συνέντευξή του στην Αυγή (1/6/15) στο σχέδιό του για έξοδο της Ελλάδας στις αγορές. Στη συνέχεια δόθηκε στη δημοσιότητα η πρόταση της Κυβέρνησης για αναδιάρθρωση του χρέους (εδώ).

Τι προτείνουμε στους εταίρους:

Α) οι ευρωπαϊκοί μηχανισμοί να μας χορηγήσουν χαμηλότοκα δάνεια με μακρινή λήξη και χαμηλό επιτόκιο, για να αντικαταστήσουμε τα ομόλογα της ΕΚΤ ονομαστικής αξίας 27 δισ. (Policy 1) και να αποπληρώσουμε μερικώς τα 9 από τα 20 δισ. δανείων του ΔΝΤ (Policy 2).

Β) επιμήκυνση των διακρατικών δανείων (GLF) ύψους 52 δισ., που αφορούν στην 1η δανειακή σύμβαση και των δανείων του EFSF ύψους 142 δισ., που αφορούν στη 2η δανειακή σύμβαση, με ταυτόχρονη βελτίωση των επιτοκίων (Policy 3). Η βελτίωση του επιτοκίου μπορεί να γίνει είτε με μείωση είτε με ρήτρα ανάπτυξης, σύνδεσης δηλαδή του επιτοκίου με τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας.

Προτείνουμε, ουσιαστικά, μια αναδιάρθρωση χρέους με επιμήκυνση των λήξεων των δανείων και μείωση των επιτοκίων. Ειδικά η μείωση των επιτοκίων θα μειώσει το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους με πολλαπλά οφέλη για την οικονομία. Είναι εύλογο από τη μεριά μας να διεκδικούμε περαιτέρω βελτίωση των όρων του δανεισμού και μακάρι να συμφωνήσουν οι εταίροι-δανειστές μας.

Σημειώνω μόνο ότι η πρόταση αυτή θυμίζει πολύ τη συστηματικά δαιμονοποιημένη και από τον ίδιο τον κ. Βαρουφάκη (εδώ το 2015 και εδώ το 2012) αναδιάρθρωση του χρέους του 2012, το λεγόμενο PSI.

Για το οποίο PSI είναι ν΄απορείς πόση σύγχυση έχει τεχνηέντως καλλιεργηθεί στην κοινή γνώμη σχετικά με τις συνέπειές του. Ενώ ελάφρυνε σημαντικά το βάρος του χρέους στην οικονομία, ενώ θα θέλαμε δυο-τρία PSI, αν ήταν δυνατόν, η πλειοψηφία των πολιτών έχει αρνητική άποψη. Φαίνεται να κυριάρχησε ο μύθος ότι το PSI ζημίωσε καταστροφικά τα αποθεματικά των Ταμείων, τόσο που αναγκάστηκαν να μειώσουν τις χορηγούμενες συντάξεις. Ακόμη κι ο πρωθυπουργός, στο πρόσφατο άρθρο του στη Le Monde (εδώ), αναφέρθηκε σε 25 δισ. ζημιά των ασφαλιστικών ταμείων από το PSI. Μα 25 δισ. ευρώ ήταν όλα κι όλα το σύνολο των τοποθετήσεων των Ταμείων (εδώ), προ του PSI! Και αξίζει να θυμόμαστε ότι τη μνημονιακή 5ετία 2010-2015 οι Οργανισμοί Κοινωνικής Ασφάλισης έχουν λάβει 64 δισ. κρατική επιχορήγηση. Στην πράξη, δηλαδή, είναι σαν το κράτος να επέστρεψε τις ζημιές από το PSI στα ταμεία (13,4 δισ.) και αντί για 64 δισ. επιχορήγηση, τους έδωσε «μόνο» 50 δισ.

Ας δούμε λοιπόν, ξανά, μια τηλεγραφική αποτίμηση του PSI, παραθέτοντας και τις πηγές πληροφόρησης.

1. Τον Μάρτιο του 2012, κουρέψαμε 198 δισ. χρέους κατά 53,5%. Κερδίσαμε έτσι μείωση του χρέους μας περίπου 106 δισ. € (105,97). (πηγή: ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΈΤΟΥΣ 2013-ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ σελ. 130 Πίνακας 4.3)
2. Σε συνέχεια του PSI, τον Δεκέμβριο του 2012, επαναγοράσαμε μέρος του χρέους με έκπτωση, κερδίζοντας περαιτέρω μείωση του χρέους μας 20,6 δισ. € (πηγή: Οργανισμός Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (Ο.Δ.ΔΗ.Χ.) – ανακοίνωση 19/12/2012)
3. Σύμφωνα με τον ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΈΤΟΥΣ 2013-ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΈΚΘΕΣΗ (σελ. 130 Πίνακας 4.3) οι συνολικές ζημιές της Γενικής Κυβέρνησης ήταν 20,7 δισ. €. Το ποσόν αυτό περιλαμβάνει όλες τις ζημιές, των Οργανισμών Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ), των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και των ΝΠΔΔ.
4. Όπως όλοι γνωρίζουμε, οι ελληνικές τράπεζες είχαν σημαντικές ζημιές από το PSI. Το σύνολο αυτών ήταν 37,7 δισ., σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος (Έκθεση για την Ανακεφαλαιοποίηση και Αναδιάταξη του Ελληνικού Τραπεζικού Τομέα Πίνακας Ι1 σελ. 6). Για να καλύψει τις ζημιές από το PSI (και όχι μόνο) το Ελληνικό Δημόσιο αναγκάστηκε να ανακεφαλαιοποιήσει τις Τράπεζες εισφέροντας συνολικά 37.3 δισ. για τις χρήσεις 2012 και 2013 (Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας- Ετήσια Οικονομική Έκθεση για τη χρήση που έληξε την 31/12/2013, σελ. 58).

A. Συμπέρασμα: 106 + 20,6 -20,7 - 37,7 = 68,2 δισ. Δηλαδή, αφού αφαιρέσουμε τις ζημιές (Ταμείων, τραπεζών και των άλλων Οργανισμών και ΝΠΠΔ) από το PSI, η χώρα μας ωφελήθηκε κατά 68,2 δισ. €.

B. Πέραν της μείωσης του χρέους, είχαμε και τα εξής επιπλέον οφέλη. Τα 200 δισ. παλαιού χρέους αντικαταστάθηκαν άμεσα ή έμμεσα με 130 δισ. νέου χρέους που χορηγήθηκε από το EFSF, το οποίο είχε πολύ χαμηλότερο επιτόκιο (από 5% μεσοσταθμικό επιτόκιο στο παλαιό χρέος πήγαμε στο 2% επιτόκιο στο νέο χρέος) και πολύ πιο μακρινή λήξη (μέση λήξη μετά από 30 χρόνια για το νέο χρέος, ενώ το αντικατασταθέν παλαιό είχε μέση λήξη 7 χρόνια).

Γ. Με τα χρήματα που εισέφερε το ελληνικό δημόσιο στις αυξήσεις Μετοχικού Κεφαλαίου (ποσόν που αφαιρέσαμε από το όφελος που είχε η χώρα από το PSI) απέκτησε μετοχές των τεσσάρων συστημικών Τραπεζών. Οι μετοχές αυτές είχαν αξία περίπου 22 δισ. στο κλείσιμο του 2013 (Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας- Ετήσια Οικονομική Έκθεση για τη χρήση που έληξε την 31/12/2013, σελ. 59).

Επειδή οι μετοχές είναι χρηματιστηριακό προϊόν και οι τιμές τους έχουν διακυμάνσεις, ενίοτε και μεγάλες, να σημειώσω ότι έναν χρόνο μετά την ανακεφαλαιοποίηση των Τραπεζών από το Ελληνικό Δημόσιο όλες οι τράπεζες προχώρησαν σε νέες αυξήσεις που καλύφθηκαν εξ ολοκλήρου από ιδιώτες (κυρίως θεσμικούς) επενδυτές, οι οποίοι έβαλαν συνολικά 8.3 δισ. €. Στις τιμές των αυξήσεων του 2014 - θεωρούνται αντιπροσωπευτικές μιας και υπήρχε σημαντική ζήτηση σε αυτές τις τιμές - η συμμετοχή του Ελληνικού Δημοσίου στις Τράπεζες αποτιμάται στα 18,5 δισ. €. Αν λάβει κανείς υπόψιν του και τα warrants (πολύ τεχνικό για να το εξηγήσω τώρα) η αξία της συμμετοχής του Ελληνικού Δημοσίου στις Τράπεζες μειώνεται στα 16,9 δισ. €.

Τώρα βέβαια αυτές οι μετοχές αξίζουν πολύ λιγότερο. Αλλά αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Αν π.χ. πάμε σε ρήξη και αλλαγή νομίσματος, οι τιμές των τραπεζικών μετοχών, άρα και η αξία της συμμετοχής του Ελληνικού Δημοσίου, θα μηδενιστεί. Όμως εμείς θέλουμε να δούμε ποια ήταν η αξία των συμμετοχών που αποκτήσαμε τότε (το 2013), για να δούμε το όφελος που προέκυψε λόγω PSI. Το πώς εξελίχθηκαν μετά οι αξίες αυτές είναι θέμα οικονομικών εξελίξεων, πολιτικών επιλογών και ποιότητας διακυβέρνησης.

Επανέρχομαι, λοιπόν, στην πολιτική ουσία. Ο ίδιος ο ΥΠΟΙΚ κι εμείς ως χώρα, ζητούμε -και μακάρι να το πάρουμε- αναδιάρθρωση του χρέους μας με νέα  δάνεια από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς ή με τροποποίηση των παλαιών  με χαμηλότερα επιτόκια και πιο μακρινές λήξεις. Ζητάμε, δηλαδή, ένα mini PSI με mini όφελος. Το ονομάζω έτσι γιατί το όφελος που θα προκύψει, σε απόλυτα μεγέθη, είναι αρκετά μικρότερο από το PSI*. Επί της ουσίας όμως, η προτεινόμενη αναδιάρθρωση θα είναι εξαιρετικά ωφέλιμη και η επίτευξή της εξαιρετική επιτυχία της κυβέρνησης και της χώρας.

Οι γνώστες των ακρωνυμίων θα παρατηρήσουν πως αυτό δεν είναι PSI αλλά OSI. Για τους πολίτες αυτής της χώρας δεν αλλάζει κάτι. Εξακολουθεί να είναι μια ωφέλιμη για τον τόπο αναδιάρθρωση του χρέους. Όπως ήταν και η προηγούμενη.

Εύχομαι ολόψυχα στον ΥΠΟΙΚ να τα καταφέρει, για το καλό όλων μας. Εύχομαι επίσης να μην βρεθεί κάποιος, έτσι ανέξοδα, να αποδομήσει το deal που προτείνει, προτείνοντας ένα deal πολύ πιο ευχάριστο αλλά ολότελα ανέφικτο στην παρούσα συγκυρία.

* Σε απόλυτα μεγέθη το όφελος είναι μικρότερο επειδή: α) τα περισσότερα δάνεια που έχουμε -με εξαίρεση τα δάνεια της ΕΚΤ και του ΔΝΤ- είναι ήδη με χαμηλά επιτόκια και υπάρχει μικρό περιθώριο περαιτέρω μείωσής τους (ενδεικτικά τα διακρατικά δάνεια έχουν επιτόκιο μικρότερο του 1%), β) τα περισσότερα δάνεια έχουν ήδη αρκετά μακρινές λήξεις (όταν ένα δάνειο που πρέπει να αποπληρώσεις σε 5 χρόνια μεταφέρεται στα 30, η «διευκόλυνση» είναι πολύ μεγαλύτερη απ’ όταν μεταφέρεται από τα 30 χρόνια στα 50 ή στα 100), γ) το PSI εκτός από το reprofiling του χρέους απέφερε επιπλέον κούρεμα 68 δισ. χρέους και έμμεσο μπόνους τραπεζικών μετοχών!

Να σημειώσω, επίσης, ότι η παρούσα πρόταση, όπως τουλάχιστον εμφανίστηκε εδώ, περιέχει κάποια ασάφεια σχετικά με το αν προβλέπεται «κούρεμα» του χρέους. Στην εισαγωγική κιόλας παράγραφο αναφέρεται πως δεν υπάρχει «κούρεμα» στην πρότασή μας. Στη συνέχεια, στην παρουσίαση του «Policy 3», δεν αναφέρεται κούρεμα για τα δάνεια του EFSF, μόνον επιμήκυνση  και επιτόκια με ρήτρα ΑΕΠ. Καταλήγουμε όμως στο παράρτημα Α2.2, όπου γίνεται αναφορά σε κούρεμα του 50% των δανείων του EFSF. Δεδομένης της ασάφειας, κι επειδή το κούρεμα της ονομαστικής αξίας του χρέους είναι ενδεχόμενο που κατηγορηματικά και συστηματικά αποκλείουν οι εταίροι, επέλεξα να αγνοήσω τη σχετική αναφορά. Για να είμαι ειλικρινής υπέθεσα ότι, αν πραγματικά πιστεύαμε αυτόν τον στόχο, ο Γιάνης Βαρουφάκης θα τον ανέπτυσσε πρώτο-πρώτο στη συνέντευξή του στην Αυγή, αντί να το αποσιωπήσει.

http://www.protagon.gr/