Δηλαδή η οικονομική στασιμότητα είναι ο νέος κανόνας στην Ευρώπη και οι χώρες του Νότου είναι η αχίλλειος πτέρνα της Ευρωζώνης;
Η Ισπανία ανακοίνωσε μόλις τον ισχυρότερο ρυθμό τριμηνιαίας ανάπτυξης σε διάστημα 8 ετών και αναμένει ανάπτυξη 3,3% στο σύνολο του έτους. Ίσως υπάρχει ένα μάθημα να πάρουμε από αυτό.
Υπάρχει, όντως, αλλά είναι λίγο πιο περίπλοκο από το “η λιτότητα πιάνει” -το μήνυμα που μπορεί να επιλέξουν να στείλουν οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρώπης και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η δημοσιονομική πειθαρχία περιλαμβανόταν στο μίγμα, αλλά ήταν μόνο ένα μέρος. Και η τύχη έπαιξε το ρόλο της. Το πιο σημαντικό όμως είναι, ότι η Ισπανία έκανε μερικές γενναίες, αντιλαϊκές επιλογές που δείχνουν να αποδίδουν.
Η οικονομία βίωσε μια χαοτική ύφεση στη διάρκεια της κρίσης και στη συνέχεια “χώλαινε” μέχρι το 2012, χωρίς κανέναν να κάνει κάτι γι ‘αυτό. Σε εκείνο το σημείο, η Κυβέρνηση υπέβαλε αίτημα για ένα πακέτο διάσωσης 100 δισεκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η κατάσταση ήταν ζοφερή. Η φούσκα ακινήτων της Ισπανίας είχε σκάσει, η ανεργία (μάστιγα της Ισπανίας για χρόνια) είχε σκαρφαλώσει πάνω από 25% και οι διαδοχικές πτωχεύσεις υπονόμευσαν περαιτέρω την εμπιστοσύνη. Η απόδοση των 10ετών ισπανικών ομολόγων τον Ιούνιο του 2012 κινούνταν κατά περισσότερες από 5 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από αυτή των γερμανικών, προτρέποντας την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να παρέμβει για να σώσει την Ισπανία από τις κερδοσκοπικές επιθέσεις στο δημόσιο χρέος της.
Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Mariano Rajoy υπέκυψε στις απαιτήσεις για λιτότητα, μειώνοντας τους μισθούς του δημοσίου και αυξάνοντας το ΦΠΑ στο 21% (με ορισμένες εξαιρέσεις) από το 18% προηγουμένως. Αν είχε σταματήσει εκεί, η Ισπανία μπορεί να είχε μείνει στον πάτο για αρκετό καιρό ακόμη, αντί να δει την ανάκαμψη που απολαμβάνει τώρα.
Ο χαμηλός πληθωρισμός, το φθηνό ευρώ, η πτώση των τιμών της ενέργειας και η ανανεωμένη δημοσιονομική σταθερότητα στην Ευρώπη έχουν στηρίξει την καταναλωτική δαπάνη και βοήθησαν τους δοκιμαζόμενους λιανοπωλητές της Ισπανίας να σταθούν και πάλι στα πόδια τους. Αλλά και οι παραθεριστές έχουν ευνοήσει την Ισπανία αυτή τη σεζόν -εν μέρει επειδή το ταξίδι στην Ελλάδα χωρίς αρκετά μετρητά ανά χείρας παρουσιάζει δυσκολίες. Μεγάλο μέρος όλων αυτών οφείλονται στην τύχη.
Αλλά για τη σημερινή της ανάκαμψη, η Ισπανία οφείλει πολλά και στις σκληρές μεταρρυθμίσεις που στόχευσαν σε συγκεκριμένες αποτυχίες της οικονομίας. Η κυβέρνηση Rajoy αψήφησε τις διαδηλώσεις και την άνοδο της αντι-ρεφορμιστικής αριστερής αντιπολίτευσης και επέμεινε σε μια μεθοδευμένη επανακαλωδίωση της ισπανικής οικονομίας, με έμφαση σε μακρόπνοες εργασιακές και φορολογικές μεταρρυθμίσεις.
Το 2014, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα μειώσει σταδιακά το φορολογικό συντελεστή των επιχειρήσεων στο 25%, από 30%. Ο υψηλός οριακός συντελεστής φόρου εισοδήματος θα μειωθεί στο 45% από 52%. Η κυβέρνηση περιορίζει τις φοροαπαλλαγές, διευρύνει τη φορολογική βάση και κάνει μια σοβαρή προσπάθεια για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής.
Έχει παράλληλα δοθεί μεγαλύτερη ευελιξία στις εταιρείες να ορίζουν τους μισθούς και τις συνθήκες εργασίας. Η αύξηση των μισθών που έτρεψε μπροστά από την παραγωγικότητα έχει πλέον μειώσει “ταχύτητα”. Τα εμπόδια που δημιουργούσαν την διαβόητη ισπανική αγορά δύο ταχυτήτων, με την κατώτερη τάξη εργαζομένων να εργάζεται με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, έχουν αρχίσει να πέφτουν.
Αλλά για να μην έχουμε ψευδαισθήσεις: Η δουλειά κάθε άλλο παρά έχει γίνει. Η διαρθρωτική ανεργία – αυτό που απομένει όταν η αυξανόμενη ζήτηση έχει κάνει ό,τι μπορεί- μπορεί να φτάνει ακόμη και το 18%, ποσοστό τριπλάσιο σε σχέση με των ΗΠΑ. Οι φορολογικές και εργασιακές μεταρρυθμίσεις πρέπει να προχωρήσουν περισσότερο. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για να βοηθήσει τα άτομα που αναζητούν εργασία, πολλά εκ των οποίων έχουν εγκαταλείψει πρόωρα το σχολείο, να βρουν θέση απασχόλησης ή να εκπαιδευτούν. Πάνω απ ‘όλα, για να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος, θα πρέπει να είναι προσεκτικοί ως προς τη διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, τώρα που η ανάκαμψη ενισχύει τα έσοδα και η οικονομική πίεση υποχωρεί.
Παρ ‘όλα αυτά, η Ισπανία αποδεικνύει ένα σημαντικό επιχείρημα: σε αντίθεση με τα διάφορα reports, η γεωγραφική θέση και η συμμετοχή στην Ευρωζώνη δεν καταδικάζουν καμία χώρα σε οικονομική αποτυχία.