Πριν από έξι δεκαετίες, η οικονομία της Βενεζουέλας – χάρη στα τεράστια αποθέματα πετρελαίου – ήταν μία από τις πλουσιότερες του κόσμου. Τα στοιχεία του ΟΟΣΑ είναι αποκαλυπτικά. Τη δεκαετία του ’50, το κατά κεφαλήν εισόδημα των πολιτών της Βενεζουέλας ήταν έως επτά φορές υψηλότερο από των πολιτών της Νότιας Κορέας, της Ιαπωνίας και της Σιγκαπούρης. Στην Νότια Κορέα, το κατά κεφαλήν εισόδημα ήταν μόλις 1.185 δολάρια το χρόνο, την ώρα που οι κάτοικοι της Βενεζουέλας ήταν οι πλούσιοι της εποχής στην τέταρτη θέση παγκοσμίως, με κατά κεφαλήν εισόδημα στα 8.100 δολάρια το χρόνο.Όμως το οικονομικό μοντέλο της Βενεζουέλας όχι μόνο δεν εκπλήρωσε τις προσδοκίες των πολιτών, αλλά οδήγησε στην πολιτική και οικονομική κατάρρευση της χώρας. Μέχρι τη δεκαετία του ’80, η Βενεζουέλα συνέχισε να εμφανίζει το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στη Λατινική Αμερική, κάτι που συνεχίστηκε και τη δεκαετία του '90.
Το 1998, εξελέγη Πρόεδρος της χώρας ο Ούγκο Τσάβες, αφού προηγουμένως είχε προσπαθήσει, χωρίς επιτυχία, να πάρει την εξουσία κάνοντας πραξικόπημα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, ο σοσιαλιστής Πρόεδρος επιχείρησε να περιορίσει τις ανισότητες ξεκινώντας μία πολιτική αναδιανομής πλούτου χρησιμοποιώντας τα τεράστια κέρδη της χώρας από τις εξαγωγές πετρελαίου. Οι ανισότητες μειώθηκαν, όμως μεγάλο μέρος του πληθυσμού έμαθε να ζει από τα επιδόματα και τις τεράστιες παροχές. Τα θεμελιώδη στοιχεία της οικονομίας άρχισαν φυσικά να επιδεινώνονται, η διαφθορά να παίρνει τεράστιες διαστάσεις, οι θεσμοί να διαβρώνονται, όμως η πραγματική κατρακύλα ήρθε πολύ μετά.
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του Τσάβες, οι υψηλές τιμές του πετρελαίου έδωσαν τη δυνατότητα για μεγάλα έργα υποδομών, φιλόδοξα προγράμματα κοινωνικού κράτους και αναδιανομής πλούτου, με αποτέλεσμα να περιοριστεί το ποσοστό της φτώχειας από το 50% το 1998 σε περίπου 30% το 2012. Καθοριστική όμως στην εξέλιξη της οικονομίας της χώρας ήταν η απόφαση Τσάβες να κρατικοποιήσει την παραγωγή πετρελαίου.
Ο Τσάβες εθνικοποίησε επίσης τις μεταλλευτικές βιομηχανίες, τις τσιμεντοβιομηχανίες, τις τηλεπικοινωνίες, τις τράπεζες, τα πάντα. Επικεφαλής τοποθέτησε ανθρώπους του κόμματος, που δεν γνώριζαν σχεδόν τίποτα για τη διαχείριση κολοσσιαίων επιχειρήσεων. Ελλείψει σχεδίου για το μέλλον, οι περισσότεροι κλάδοι της οικονομίας οδηγήθηκαν στην κατάρρευση μέσα σε λίγα χρόνια, με συνέπεια η οικονομία της Βενεζουέλας να βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στις εξαγωγές πετρελαίου. Σήμερα το 98% των εσόδων της χώρας προέρχεται από εξαγωγές πετρελαίου και, μάλιστα, πολύ φθηνές σε χώρες – συμμάχους όπως η Κίνα.
Χαριστική βολή
Φτάνοντας στο 2013 και το θάνατο του Τσάβες, η Βενεζουέλα είναι σε δεινή θέση για να την αποτελειώσει ο διάδοχος του Τσάβες, ο εκλεκτός του, Νικολάς Μαδούρο. Ο πρώην οδηγός φορτηγού, με τις έντονα αυταρχικές τάσεις, έχει οδηγήσει την οικονομία στην ολοκληρωτική κατάρρευση, ενώ ταυτόχρονα συντηρεί γύρω του μία κρατικοδίαιτη άρχουσα τάξη, που με τη βοήθεια του στρατού διατηρείται στην εξουσία και έχει καταφέρει με το χρόνο να υπονομεύει τους θεσμούς, οι οποίοι θα μπορούσαν να ελέγξουν την εξουσία, όπως το Ανώτατο Δικαστήριο και η Βουλή.
Σε μία προσπάθεια να αποπληρώσει το χρέος της Βενεζουέλας προς την Κίνα και τη Ρωσία, ο Μαδούρο εξάγει σε αυτές τις χώρες φθηνό πετρέλαιο όσο μπορούν να εξορύξουν οι απαρχαιωμένες εγκαταστάσεις της χώρας, ελλείψει επενδύσεων εδώ και δεκαετίες.
Πάνω από το 50% του πληθυσμού ζει σε συνθήκες απόλυτης εξαθλίωσης, ο πληθωρισμός υπολογίζεται ότι έφτασε στα τέλη του 2018 το 830.000%, πράγμα που σημαίνει ότι οι τιμές των ελάχιστων προϊόντων που κυκλοφορούν στην αγορά αυξάνονται από λεπτό σε λεπτό. Η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με τεράστιες ελλείψεις φαρμάκων, με αποτέλεσμα έγκυες να πηγαίνουν σε γειτονικές χώρες για να γεννήσουν και χιλιάδες άνθρωποι να πεθαίνουν στα νοσοκομεία, χωρίς πρόσβαση ακόμη και σε αντιβιώσεις. Τεράστιες είναι και οι ελλείψεις τροφίμων, με τις τελευταίες έρευνες που έχουν γίνει να υπολογίζουν ότι ο μέσος πολίτης έχει χάσει πάνω από δέκα κιλά στην περίοδο της κρίσης. Σημαντικό ποσοστό των παιδιών υποσιτίζονται. Πάνω από 3 εκατομμύρια Βενεζουελάνοι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, σε αναζήτηση καλύτερης τύχης.
Πέρυσι, ο Μαδούρο επιχείρησε να αντιμετωπίσει τον υπερ-πληθωρισμό κόβοντας πέντε μηδενικά από το πέσο και συνδέοντας το με ένα κρυπτονόμισμα, γεγονός που επιδείνωσε την κατάσταση.
Την Τετάρτη, ο αρχηγός της αντιπολίτευσης, Χουάν Γκουαϊδό, αυτοανακηρύχθηκε μεταβατικός Πρόεδρος της χώρας, κερδίζοντας αμέσως τη στήριξη των Αμερικανών και άλλων χωρών της Δύσης, ενώ υποσχέθηκε πρόωρες εκλογές. Ωστόσο, σε μία χώρα που δίνει την εικόνα εμφυλίου πολέμου, δύσκολα θα πέσει ο Νικολάς Μαδούρο, ο οποίος έχει τη στήριξη των Ρώσων, της Κίνας και της Τουρκίας, όσο έχει στο πλάι του το στρατό.
Κλειώ Νικολάου
economistas.gr