Στα πρότυπα του αμερικανικού μοντέλου - Προς τα υψηλόβαθμα στελέχη της δημόσιας διοίκησης το διάγγελμα«Ομιλία για την κατάσταση του Eθνους» θα απευθύνει ο πρωθυπουργός στην αρχή κάθε χρονιάς, κάνοντας έναν σύντομο απολογισμό της χρονιάς που πέρασε και δίνοντας το στίγμα της στρατηγικής για το νέο έτος. Αυτή την καινοτομία εισάγει στη δημόσια ζωή ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με σαφείς επιρροές από την αμερικανική πολιτική παράδοση, προσαρμοσμένες φυσικά στην ελληνική πραγματικότητα, αλλά και σε μια διαφορετική πολιτική λογική.
Μέχρι σήμερα, τον χαρακτήρα ενός, ουσιαστικά, διαγγέλματος προς τον λαό είχε λάβει η ετήσια ομιλία του εκάστοτε πρωθυπουργού την ημέρα των εγκαινίων της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης, στις αρχές Σεπτεμβρίου. Από το βήμα του Βελλίδειου Συνεδριακού Κέντρου έχουμε συνηθίσει να ακούμε μια ομιλία, δημοσιονομικού κυρίως χαρακτήρα, με οικονομικά μέτρα, ελαφρύνσεις και μεταρρυθμίσεις που προγραμματίζονται από το κυβερνητικό επιτελείο.
Φιλοδοξία του κ. Μητσοτάκη είναι η παράδοση αυτή να αλλάξει. Δεν πρόκειται φυσικά να καταργηθεί, ούτε να υποβαθμιστεί ο ρόλος και η παρουσία του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ, αλλά το κεντρικό διάγγελμα προς τον λαό, που θα προσομοιάζει κατά κάποιον τρόπο στην «Ομιλία για την κατάσταση του Εθνους» (State of the Union Address), που εκφωνεί κάθε χρόνο ο πρόεδρος των ΗΠΑ στο Κογκρέσο, θα πραγματοποιείται στα μέσα Ιανουαρίου, με διαφορετικό ακροατήριο και διαφορετική στόχευση. Γι’ αυτόν τον λόγο και θεσμοθέτησε επίσημα την εκδήλωση αυτή, κατοχυρώνοντάς τη νομικά μέσα από τον νόμο για το επονομαζόμενο «επιτελικό κράτος», που ψηφίστηκε στις αρχές Αυγούστου.
Εναρξη
Το κοινό στο οποίο θα απευθύνεται η ομιλία (ο χώρος δεν έχει ακόμη επιλεγεί) είναι ο λεγόμενος «σκληρός πυρήνας του κράτους και της διοίκησης»: οι υπουργοί, οι υφυπουργοί, οι γενικοί και ειδικοί γραμματείς, οι υπηρεσιακοί γραμματείς των υπουργείων και οι γενικοί διευθυντές των υπουργείων. «Σκοπός της συνάντησης», σημειώνει η σχετική διάταξη του νόμου, «είναι ο απολογισμός του κυβερνητικού έργου κατά το προηγούμενο έτος και η παρουσίαση των βασικών κατευθυντήριων γραμμών του κυβερνητικού προγραμματισμού του επόμενου έτους, καθώς και του προϋπολογισμού, όπως αυτός ψηφίστηκε από τη Βουλή».
Η εκδήλωση αυτή θα σηματοδοτεί και την έναρξη εφαρμογής του ετήσιου κυβερνητικού προγραμματισμού από τη δημόσια διοίκηση. Η εκδήλωση θα έχει, μάλιστα, ευρύτερα χαρακτηριστικά από την ομιλία του πρωθυπουργού. Τα αρμόδια στελέχη της Προεδρίας της Κυβέρνησης (Γιώργος Γεραπετρίτης, Ακης Σκέρτσος κ.λπ.) θα παρουσιάζουν τη βασική στοχοθεσία για κάθε υπουργείο και για κάθε τομέα πολιτικής και θα αποσαφηνίζουν τις παραμέτρους υλοποίησης του κυβερνητικού προγράμματος. Ο υπηρεσιακός γραμματέας ή ο γενικός διευθυντής Οικονομικών Υπηρεσιών του κάθε υπουργείου θα παρουσιάζει τις βασικές κατευθύνσεις της εκτέλεσης του προϋπολογισμού του ερχόμενου έτους. Πρόκειται για ακόμα μία κίνηση αναβάθμισης των στελεχών της δημόσιας διοίκησης, στα οποία ποντάρει πολλά ο κ. Μητσοτάκης για την εύρυθμη λειτουργία του Δημοσίου και για την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων.
Οπως επίσης προβλέπει η νομοθετική διάταξη, «κατά τη διάρκεια της συνάντησης κάθε υπηρεσιακός γραμματέας ή γενικός διευθυντής θα έχει τη δυνατότητα να παρουσιάσει λεπτομέρειες του σχεδίου δράσης του υπουργείου και της στοχοθεσίας του, εφόσον έχει εγγραφεί στην ημερήσια διάταξη της συνάντησης, με μέριμνα της Προεδρίας της Κυβέρνησης».
Στις Ηνωμένες Πολιτείες ο πρόεδρος της χώρας εκφωνεί ενώπιον του Κογκρέσου το λεγόμενο «State of the Union» τον Ιανουάριο κάθε έτους, με αφετηρία το 1790 και τον Τζορτζ Ουάσινγκτον, παρουσιάζοντας τη νομοθετική ατζέντα και τις εθνικές προτεραιότητες.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση ακολούθησε τη θεσμική ιδέα το 2010, με τον τότε πρόεδρο της Κομισιόν, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, να εκφωνεί την πρώτη ομιλία για την κατάσταση της Ενωσης ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Το ίδιο μοντέλο υιοθέτησε και ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, το 2017.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επέλεξε να ακολουθήσει το παράδειγμα αυτό, αλλά με δύο πολύ ουσιαστικές διαφορές: Η ομιλία του δεν θα απευθύνεται στο νομοθετικό σώμα της χώρας -όπως στις ΗΠΑ, την Ε.Ε. και τη Γαλλία-, αλλά στα μέλη της κυβέρνησης και στα υψηλόβαθμα στελέχη της δημόσιας διοίκησης. Η δεύτερη διαφορά είναι ότι τα στελέχη αυτά θα λαμβάνουν επίσης τον λόγο, συνεπώς η εκδήλωση δεν θα εξαντλείται στην τοποθέτηση του πρωθυπουργού. Δύο κινήσεις υψηλού συμβολισμού, που δείχνουν τη βούληση του κ. Μητσοτάκη να έχει τους δημοσίους υπαλλήλους συμμάχους και πραγματικούς συνεργάτες στην προσπάθειά του να «φτιάξει κράτος».
Κώστας Παπαχλιμίντζος
Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά 18/8/2019