Κατά την διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων στο Παρίσι του 2024, ήρθε στο φως της δημοσιότητας μεταξύ άλλων και το πρόβλημα του φύλου των αθλητών κι αθλητριών, λόγω της συμμετοχής στην πυγμαχία της Lin Yu-ting από την Ταϊβάν και της Iman Elif από την Αλγερία.
Οι εν λόγω αθλήτριες είχαν ήδη αποκλειστεί από την Παγκόσμια Ομοσπονδία Πυγμαχίας (IBA), καθώς, κατά τον Πρόεδρό της, είχαν χρωμοσωματική σύσταση ΧΥ, δηλαδή ανδρών. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (IOC), ωστόσο, επέτρεψε την συμμετοχή τους στους αγώνες, έχοντας ως κριτήριο οτι «Το φύλο και η ηλικία των αθλητών/τριών βασίζονται στο διαβατήριό τους». Επί πλέον, η ΔΟΕ άρχισε μια έντονη διένεξη με τον Πρόεδρο της IBA Umar Kremlev, - τον πιστό υποστηρικτή του ρώσου προέδρου Vladimir Putin - αρνούμενη τον ισχυρισμό της IBA οτι η Elif θα έπρεπε να αποδείξει την θηλυκότητά της...
Είναι γνωστό, οτι η IBA δεν αναγνωρίζεται από τη ΔΟΕ ως ο παγκόσμιος αθλητικός οργανισμός πυγμαχίας, μετά από την αποτυχία εφαρμογής διακυβέρνησης και οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Η ολυμπιακή αναγνώριση της IBA έχει ανασταλεί από το 2019, ενώ το 2023 η ΔΟΕ προέβη στην επακόλουθη ανάκληση της αναγνώρισής της, η οποία επιβεβαιώθηκε από το Διαιτητικό Αθλητικό Δικαστήριο (CAS). Κατά την ΔΟΕ, για να συμπεριληφθεί η πυγμαχία στο αθλητικό πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων LA28, θα πρέπει οι Εθνικές Ομοσπονδίες Πυγμαχίας να καταλήξουν σε συναίνεση γύρω από μια νέα Διεθνή Ομοσπονδία.
Κανείς, επομένως, δεν είναι σε θέση να γνωρίζει, ποιές θα ήταν οι εξελίξεις στο αγώνισμα της πυγμαχίας στην Ολυμπιάδα του 2024
Το φαινόμενο των διαταραχών ανάπτυξης φύλου στον αθλητισμό
Το περιστατικό της τρομερής γροθιάς στο πρόσωπο της Ιταλίδας Angela Carini, έσπασε τη σιωπή επί ενός υπαρκτού προβλήματος στον αθλητισμό, προκαλώντας αντικρουόμενες αντιδράσεις. Το ένα στρατόπεδο προέβαλε ως επιχείρημα την άνιση μάχη εις βάρος της Ιταλίδας αθλήτριας, ενώ το άλλο τάχθηκε υπέρ του δικαιωματισμού της διεμφυλικής αθλήτριας.
«Διεμφυλικό» (νεολογισμός) είναι το άτομο το οποίο δεν βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με το φύλο που το ίδιο βιώνει, και προσδιορίζει το φύλο του διαφορετικά από ότι έχει αποτυπωθεί στην ληξιαρχική πράξη γεννήσεώς του. Και, φέροντας ταυτότητα διαφορετική από το βιολογικό του φύλο, έχει το δικαίωμα να μετέχει σε κάθε κοινωνική δραστηριότητα. Ο όρος «διεμφυλικότητα» ή «διαφυλικές καταστάσεις» (intersex conditions) είναι παλαιότερος, και αποδίδεται σήμερα ως «Διαταραχές Ανάπτυξης Φύλου» (Disorders of sex development - DSD).
Ως προς τον βιολογικό καθορισμό του φύλου, τους σημαντικότερους παράγοντες στους οποίους οφείλονται οι φαινοτυπικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων (γενετικοί, επίδραση ορμονών και εξωτερικοί παράγοντες), καθώς και για το φαινόμενο μετάλλαξης του γονιδίου που ελέγχει την παραγωγή της τεστοστερόνης και του εξ αυτού προκύπτοντος συνδρόμου, έχουν επαρκώς αναφερθεί οι ειδικοί επιστήμονες (Βλ Κ. Προκοπάκη, 2017, «Διαταραχές Ταυτότητας φύλου: Νεώτερα δεδομένα ως προς την διάγνωση και την αντιμετώπιση», στο: https://www.evaggelismos-hosp.gr/files/epistimoniki_enosi/12_12_17_PROKOPAKI.pdf, Κ. Τριανταφυλλίδης, 2024, «Ο βιολογικός ρόλος τoυ DNA του χρωμοσώματος Y σε «ελίτ» αθλήτριες με χρωμοσωμική σύσταση άνδρα (46,XY)», στο: https://www.healthview.gr/o-viologikos-rolos-toy-dna-toy-chromosomatos-y-se-elit-athlitries-me-chromosomiki-systasi-andra-46xy/).
Στον χώρο του παγκόσμιου ανταγωνιστικού αθλητισμού έχουν υπάρξει τέτοιες περιπτώσεις αθλητριών, που, ενώ διαθέτουν ανδρικά βιολογικά χαρακτηριστικά, και υπερέχουν μυϊκά έναντι των γυναικών, ωστόσο συμμετέχουν στους αγώνες ως γυναίκες. Το φαινόμενο είναι γνωστό εδώ και χρόνια. Το 2013, στο βιβλίο μου «Το Ολυμπιακό ιδεώδες. Παγκόσμια κρίση και προοπτικές», (Gutenberg, Αθήνα, σσ. 284-287) είχα συμπεριλάβει το θέμα «Ο γενετικός έλεγχος για την ενδιάμεση σεξουαλικότητα», ενώ το 2017 η εφημερίδα Real News (Κυρ. 22 Οκτ. σ. 36) δημοσίευσε το άρθρο μου «Ενδιάμεση σεξουαλικότητα και διεμφυλικότητα στον αθλητισμό».
Οι αθλήτριες με την αρσενική βιολογία, ή με την αμφισβητούμενη σεξουαλικότητα, κατηγορούνται οτι ενώ γνωρίζουν το πλεονέκτημά τους, έχουν ενσκήψει στον αθλητισμό, αποσκοπώντας στην υποκλοπή της κερδοφόρας νίκης. Το αποτέλεσμα είναι οι διαμαρτυρίες των άλλων και οι σχετικές διαμάχες. Πώς, όμως, να αποκλειστεί από τους αγώνες ένα άτομο που όπως κάθε άλλος, άνδρας ή γυναίκα, έχει αφιερώσει τη ζωή του στην προσπάθεια να χρησιμοποιήσει τον αθλητισμό για να διακριθεί μέσω αυτού; Αυτό, άλλωστε, δεν συνιστά το κίνητρο για τη συμμετοχή των περισσοτέρων στον αθλητισμό κορυφής; Αν τα οφέλη από την αναγνώριση της αθλητικής επιτυχίας ήταν λιγότερα, θα υπέπιπταν αθλητές και αθλήτριες σε τόσες ακρότητες και υπερβολές;
Ιστορική καταγραφή της διεμφυλικότητας στον αθλητισμό
Η προσπάθεια υποκλοπής της αθλητικής νίκης με την μέθοδο της παραπλάνησης δια του φύλου, έχει καταγραφεί ήδη από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Λος Άντζελες το 1932, όπως θα αναφερθεί παρακάτω. Το 1936, ωστόσο, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου, υπήρξε η - μόνη επιβεβαιωμένη - περίπτωση ανδρός που έλαβε μέρος σε γυναικείο αγώνισμα… μεταμφιεσμένος σε γυναίκα. Ο Γερμανός άλτης Hermann Ratjen, μέλος της Χιτλερικής Νεολαίας, στην Ολυμπιάδα του Βερολίνου αγωνίστηκε ως Dora Ratjen. Ο αθλητής, έδεσε τα ιδιωτικά του μέρη για να τα κρύψει (sic), και κατάφερε να διαφύγει της σχετικής προσοχής. Δεν πέτυχε, ωστόσο, τον στόχο του, καθώς τερμάτισε τέταρτος στο άλμα εις ύψος γυναικών. Το φύλο του αποκαλύφθηκε δύο χρόνια αργότερα, όταν επιστρέφοντας από το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Βιέννης το 1938, όπου είχε καταρρίψει το παγκόσμιο ρεκόρ γυναικών, έπεσε θύμα της παρατηρητικότητας δυο γυναικών. Κλήθηκε τότε η γιατρός της ομάδας, η οποία σήκωσε τη φούστα του... και η καριέρα του Ratjen ως γυναίκας έληξε αδόξως.
Η αμφισβήτηση φύλου αφορά μόνο σε αθλήτριες. Η Πολωνή Stanislawa Walasiewicz (ή Stella Walsh), ήταν χρυσή Ολυμπιονίκης στο Λος Άντζελες το 1932 στο αγώνισμα δρόμου των 100 μ., και ασημένια στο Βερολίνο το 1936. Το 1980, όμως, που σκοτώθηκε, διενεργήθη αυτοψία, και αποδείχθηκε ότι διέθετε ανδρικά γεννητικά όργανα.
Κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου δύο παράγοντες οδήγησαν στις πρώτες εξετάσεις για την επιβεβαίωση του φύλου: Η σωματική διάπλαση των αθλητριών Tamara και Irina Press της Σοβιετικής Ένωσης, που κέρδισαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1960 και 1964, και η φημολογία ότι ήταν άνδρες. Το γεγονός οτι οι αδελφές Press αποσύρθηκαν από τον στίβο το 1966, ταυτόχρονα με την εισαγωγή της απαιτούμενης επαλήθευσης φύλου στον στίβο, ενίσχυσε τις ευρέως διαδεδομένες, αλλά όχι αποδεδειγμένες, φήμες σχετικά με το φύλο τους.
Η Πολωνή Ewa Klobukowska κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στην σκυταλοδρομία 4x100 στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο το 1964. Διεξήχθη, όμως, γενετικός έλεγχος, ο οποίος έδειξε την συγκεκριμένη διαταραχή, και απαγορεύθηκε η συμμετοχή της στην Ολυμπιάδα του 1968.
Οι μάλλον χονδροειδείς έλεγχοι φύλου αντικαταστάθηκαν το 1968, με την λήψη δείγματος σιέλου και την υποβολή του σε τεστ χρωματίνης. Και το τεστ, όμως, εγκαταλείφθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1980 ως αναξιόπιστο, μετά την «λανθασμένη ταυτοποίηση» με την συγκεκριμένη μέθοδο της Ισπανίδας εμποδίστριας Maria Martinez-Patino. Η αθλήτρια το 1983 είχε περάσει το τεστ φύλου στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα της IAAF, λαμβάνοντας το «πιστοποιητικό της θηλυκότητας». Ωστόσο, απέτυχε στο τεστ χρωματίνης φύλου το 1985, και κρίθηκε ακατάλληλη να συμμετάσχει στον γυναικείο στίβο. Όταν το τεστ αποκάλυψε ότι, εν αγνοία της, είχε χρωμόσωμα XY και σύνδρομο μη ευαισθησίας στα ανδρογόνα, διώχθηκε από την ισπανική Ολυμπιακή ομάδα.
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ το 1976, από τον γενετικό έλεγχο ο οποίος διενεργήθηκε, η μοναδική η οποία εξαιρέθηκε ήταν το μέλος της βρετανικής ομάδας ιππασίας, πριγκίπισσα Anne. Οι υπεύθυνοι των Αγώνων θεώρησαν απρεπές να υποβάλουν σε «μειωτικό» τεστ την γαλαζοαίματη κόρη της βασίλισσας Elizabeth. Είναι γνωστό, άλλωστε, τοις πάσι, οτι κάθε δυσκολία ή παρέκκλιση αφορά αποκλειστικά στους κοινούς θνητούς, και όχι στους «κυανόαιμους» (μεταφραστικό δάνειο από την ισπανική «sangre azul»).
Μετά την νίκη του στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ, το 1976, ο Αμερικανός Bruce Jenner αναδείχτηκε σε «εθνικό ήρωα» στις ΗΠΑ λόγω του χρυσού μεταλλίου και του παγκόσμιου ρεκόρ του στο δέκαθλο. Ο ίδιος αποκάλυψε την διεμφυλικότητά του, εκ των υστέρων πάντως, κι ενώ είχε ολοκληρωθεί ο κύκλος της αθλητικής του καριέρας. Εκφράζοντας δημόσια το γεγονός ότι ένιωθε πάντα γυναίκα, προξένησε μεγάλη αναστάτωση στις θαυμάστριές του. Έκτοτε, ως Caitlyn πλέον, ενισχύει την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις διακρίσεις που υφίστανται τα διαφυλικά άτομα. Πάντως, η Jenner, μετά τον πρόσφατο αγώνα πυγμαχίας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2024, χαρακτήρισε την συμμετοχή της intersex πυγμάχου Iman Elif ως «ντροπή», εκφράζοντας την εναντίωσή της ως προς την συμμετοχή ανδρών στα γυναικεία αθλήματα.
Το 1992, η ΔΟΕ αντικατέστησε την εξέταση χρωματίνης με έλεγχο του DNΑ των αθλητριών. Το 1996 στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ατλάντα επτά αθλήτριες βρέθηκαν να έχουν αναισθησία στα ανδρογόνα, ενώ μία ακόμη είχε έλλειψη του ενζύμου 5-alpha reductase, η απουσία του οποίου οδηγεί σε υπερβολικά επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα. Ωστόσο, τους δόθηκε πιστοποιητικό φύλου και επιτράπηκε να αγωνιστούν ως γυναίκες. Η ΔΟΕ κατήργησε τους υποχρεωτικούς ελέγχους του φύλου των αθλητριών στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϋ το 2000, ύστερα από διαμαρτυρίες ιατρικών οργανώσεων. Έτσι, η ΔΟΕ και η IAAF έκτοτε απαιτούν τέτοιους ελέγχους, μόνο όταν διατυπωθούν αμφιβολίες για συγκεκριμένες αθλήτριες, όπως στην περίπτωση της δρομέως μεσαίων αποστάσεων, νικήτριας δύο χρυσών Ολυμπιακών μεταλλίων, Caster Semenya.
Το 2012, με αφορμή την περίπτωση της Νοτιοαφρικανής Semenya, αναδείχθηκε το πρόβλημα σχετικά με τις αμφιβολίες για το πραγματικό φύλο μιας αθλήτριας, στην Ολυμπιάδα του Λονδίνου. Η 18χρονη αργυρή Ολυμπιονίκης, με την έντονη μυϊκή ανάπτυξη και τα ανδροπρεπή χαρακτηριστικά, είχε κερδίσει το χρυσό μετάλλιο στα 800 μ. γυναικών στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του Βερολίνου. Αμέσως, όμως, μετά τη νίκη της, η IAAF ανακοίνωσε ότι η αθλήτρια έπρεπε να υποβληθεί σε γενετικό έλεγχο, προκειμένου να διαπιστωθεί αν είναι, όντως, γυναίκα. Σύμφωνα με την γενετική ιδιαιτερότητα της «ενδιάμεσης σεξουαλικότητας», η εν λόγω αθλήτρια δεν διέθετε ωοθήκες και μήτρα, αλλά αρσενικά εσωτερικά όργανα, που παράγουν τεστοστερόνη. Ωστόσο, οι κανονισμοί της IAAF δεν είχαν για τις ειδικές περιπτώσεις αυτές μια σαφή πρόβλεψη, με αποτέλεσμα να προκληθεί τότε μια άνευ προηγουμένου δημόσια ανταλλαγή κατηγοριών μεταξύ IAAF και Νοτιοαφρικανικής Αθλητικής Ομοσπονδίας, χωρίς καμιά διακριτικότητα.
Το 2006, στους Ασιατικούς Αγώνες της Ντόχα, αφαιρέθηκε το αργυρό μετάλλιο στα 800 μ. από την Ινδή Santhi Soundarajan, επειδή, «αν και είχε ζήσει όλη της την ζωή ως γυναίκα, εμφάνιζε αναισθησία στα ανδρογόνα». Η δημοσιότητα που έλαβε η υπόθεσή της ήταν τόσο επώδυνη για την ίδια, που κατέληξε στην απόπειρα αυτοκτονίας της το 2007. Η ίδια συνέχισε τη ζωή της ως προπονήτρια στίβου, αλλά παρά την υποστήριξη που έλαβε για τα δικαιώματα των intersex, πέρασε πολλές δυσκολίες στην πατρίδα της.
Ο ανταγωνισμός στον χώρο του υψηλού αθλητισμού είναι μερικές φορές αδυσώπητος. Δεν είναι τυχαίο ότι οι καταγγελίες περί αμφιβολιών φύλου διατυπώνονται συνήθως, εφόσον η αθλήτρια έχει κατακτήσει μια νίκη, όπως κατά της Βραζιλιάνας τζουντόκα Edinanci Silva. Η Silva γεννήθηκε intersex, και στα μέσα της δεκαετίας του 1996 προέβη σε χειρουργική επέμβαση, με αποτέλεσμα να αγωνιστεί ως γυναίκα σε τέσσερις διαδοχικούς Ολυμπιακούς Αγώνες.
Παρόμοιες αμφιβολίες φύλου διατυπώθηκαν κατά της διεμφυλικής ποδηλάτριας Kristen Worley, που γεννήθηκε αγόρι, αλλά νιώθοντας πλήρη αποσύνδεση μεταξύ της ανατομικής σεξουαλικής του ταυτότητας και της ταυτότητας φύλου του, σε ηλικία 20 ετών προέβη σε επέμβαση, και από Chris έγινε Kristen. Θέλοντας να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου το 2008, ήταν η πρώτη η οποία, στην διαδικασία επαλήθευσης φύλου της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, υπέβαλε την «Συναίνεση της Στοκχόλμης για την αλλαγή φύλου στον αθλητισμό» («Statement of the Stockholm consensus on sex reassignment in sports»). Η Συναίνεση οριοθετεί τα ισχύοντα για τη συμμετοχή στον αθλητισμό ατόμων που έχουν υποβληθεί σε αλλαγή φύλου. Παρότι, όμως, η κριτική επιτροπή έκρινε ότι η Worley πληρούσε τα βιολογικά κριτήρια, η ΔΟΕ αντιτάχθηκε στη χρήση συμπληρωμάτων τεστοστερόνης. Η ορμόνη, ωστόσο, η οποία θεωρείται ενισχυτική της απόδοσης, η τεστοστερόνη, ταυτόχρονα κρίνεται ως αναγκαία για τις αθλήτριες που έχουν περάσει την διαδικασία της φυλομετάβασης, για να παραμείνουν υγιείς. Η Kristen υπέβαλε, τότε, στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οντάριο καταγγελία κατά των αθλητικών φορέων που της έθεταν εμπόδια, την οποία και κέρδισε (Βλ. Kristen Worley, Johanna Schneller, Woman Enough, Random House Canada, 2019).How a Boy Became a Woman and Changed the World of SportBy Kristen Worley and Johanna Schneller How a Boy Became a Woman and Changed the World of Sport
Ο έλεγχος για το φύλο των αθλητριών δεν αφορά πλέον σε διεμφυλικές αθλήτριες. Στις τελευταίες η ΔΟΕ, από τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004 και μετά, επιτρέπει να αγωνιστούν, εφ’ όσον έχουν αναγνωρισθεί επίσημα ως γυναίκες απ’ τις αρχές της χώρας τους και έχουν προβεί σε χειρουργικό επαναπροσδιορισμό του φύλου και σε θεραπεία υποκατάστασης ορμονών για τουλάχιστον δύο έτη πριν απ’ την συμμετοχή τους στα αγωνίσματα, ή και λιγότερο εάν η φυλομετάβασή τους έχει αρχίσει πριν την εφηβεία. Θεωρείται, επομένως, ότι δύο χρόνια ορμονοθεραπείας είναι αρκετά για να εξαφανισθεί οποιοδήποτε πλεονέκτημα θα είχαν οι διεμφυλικές αθλήτριες που έχουν γεννηθεί με τυπικά αρσενικό σώμα, ενώ δεν γίνονται δεκτές όσες έχουν γενετικές ιδιαιτερότητες…
Η διεμφυλικότητα δεν είναι, ωστόσο, το μόνο πρόβλημα του σύγχρονου αθλητισμού
Γενικά, η «ανάγκη» να καθησυχαστούν οι υποψίες των αθλητριών για αντιαθλητικό ανταγωνισμό, έχει καταλήξει σε αποκλεισμούς μέσω των γενετικών ελέγχων, που συχνά χρησιμοποιούνται ως ύστατη προσπάθεια από τις αντιπάλους να τις κατεβάσουν από το βάθρο, με σκοπό να πάρουν την θέση τους - ή, έστω, ν’ ανέβουν εκείνες λίγο ψηλότερα στην κατάταξη.
Τα παραπάνω προκαλούν έναν σκεπτικισμό. Η έλλειψη θηλυκότητας ορισμένων αθλητριών δεν οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στις γενετικές ιδιαιτερότητες και τη διεμφυλικότητα, ούτε και περιορίζεται εκεί. Αντίθετα, οφείλεται και σε άλλους, γνωστούς, παράγοντες, ενίσχυσης, τροποποίησης, ακόμη και γενετικής παρέμβασης στο φυσικό ανθρώπινο σώμα, που έχουν ως αποτέλεσμα την μεταλλαγή του σύγχρονου αθλητή σε RoboCop και σε «κλωνοποιημένο Ολυμπιονίκη» (Βλ. Κ. Γογγάκη, 2013, «Ο κλωνοποιημένος Ολυμπιονίκης. Βιοηθική και διλήμματα», στο: Το Ολυμπιακό ιδεώδες. σσ. 492-502). Η επίτευξη της ολυμπιακής νίκης έχει τέτοια οικονομική και κοινωνική δυναμική, ώστε μεταλλάσσει την κοινωνική τάξη του αθλητή, και από απλό και φτωχό πολίτη τον μετατρέπει εν μια νυκτί σε Μίδα. Αυτό, όμως, δεν λειτουργεί ελκυστικά ώστε να ρισκάρει τα πάντα, αποδεχόμενος έμμεσα την εν συνόλω μετάλλαξή του;
Η βαριά φωνή, οι ογκώδεις μυς και το βάδισμα της Caster Semenya λόγου χάρη, ήταν σημάδια ικανά να θορυβήσουν την αθλητική κοινότητα για το αν ήταν πράγματι θηλυκό ή «πόσο» θηλυκό ήταν, σε έναν χώρο όπου το μυϊκό σύστημα της ενέσιμης τεστοστερόνης και το θεληματικό τετράγωνο πηγούνι του ντόπινγκ θεωρούνται (εθιμικά) τεκμήριο της θηλυκότητας! Ωστόσο, κάθε είδους απόπειρα αλλοίωσης της σωματικής φύσης είναι καταδικαστέα, και αυτό δεν αφορά μόνο στις διεμφυλικές αθλήτριες, που έτσι έχουν γεννηθεί. Τα αρσενικά χαρακτηριστικά, οι αντιαισθητικές αλλοιώσεις του σώματος ορισμένων αθλητριών που λαμβάνουν «νομίμως» μέρος στους αγώνες, απέχουν πολύ από την έννοια του αρχαίου κάλλους αλλά και της σύγχρονης ομορφιάς. Μήπως στον βωμό του αθλητικού κέρδους θυσιάζεται, ακόμη και η ίδια η θηλυκή τους φύση;
Μήπως, όμως, ο ούτως ή άλλως πιεστικός ρυθμός, στον αθλητισμό, είναι επικίνδυνος, πρωτίστως για την ίδια την υγεία των αθλητών και των αθλητριών; Και μήπως, όχι μόνο τα διεμφυλικά, αλλά και άλλα άτομα του αθλητισμού, έχουν υποπέσει ή υποστεί την σκληρότητα επιλογών; Θυμάται κανείς, π.χ., την ορμονική παρέμβαση στην έμμηνο ρύση της Nadia Comaneci και, μετέπειτα, τις αυξομειώσεις του βάρους της και τις απόπειρες αυτοκτονίας της (Το Ολυμπιακό ιδεώδες, σσ. 181-184); Την μετατροπή της Heidi Krieger σε Andreas Krieger από τις ορμόνες (σσ. 309-313); Την δημόσια διάλυση του George Best, από την ανάμειξη αλκοόλ και ουσιών (σσ. 379-382); Την πίεση του Bjorn Borg από τον πρωταθλητισμό, που οδήγησε στη νευρική κατάπτωσή του (σσ. 383-385); Τις ανεπιτυχείς προσπάθειες του Diego Maradona για αποτοξίνωση από τα μείγματα ναρκωτικών ουσιών (σσ. 385-389);
Η διεμφυλικότητα, κατά συνέπεια, είναι ένα πρόβλημα, αλλά όχι το μοναδικό, στον τόσο ανταγωνιστικό αθλητισμό, ο οποίος έχει καταστεί ο ίδιος πρόβλημα, λόγω της όλης διαχείρισής του. Η ισχυρή αθλητική βιομηχανία, θύμα της οποίας είναι το φυσικό ανθρώπινο σώμα, ωθεί και νομιμοποιεί την χρήση τόσων αθέμιτων μεθόδων, «ων ουκ έστιν αριθμός». Ας θυμηθεί κανείς, π.χ., στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004, την εφιαλτική εμμονή για την επωφελή νίκη της ουγγρικής εθνικής ομάδας. Μέσω ειδικής χειρουργικής επέμβασης είχαν τοποθετήσει στο σώμα τους πλαστικό σακουλάκι, από το οποίο εξέρχονταν... ψεύτικα ούρα (Το Ολυμπιακό ιδεώδες, σσ. 331-334).
Ίσως, επομένως, οι αρχές της IAAF, της ΔΟΕ, της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κλασικού Αθλητισμού, όλοι οι αθλητικοί φορείς εν γένει, αλλά και ο κόσμος, οφείλουν να προβληματιστούν. Όχι μόνο σε μια νομική ή νομικίστικη βάση, η οποία διαρκώς αλλάζει και μεθερμηνεύεται κατά το δοκούν, αλλά και προς άλλες προσεγγίσεις, όπως είναι η ηθική, η δεοντολογική, και η αισθητική του ζητήματος. Πού θα οδηγήσει όλη αυτή η υπερδιόγκωση των μυών, το ενισχυμένο και ρομποτοποιημένο σώμα, τα εξωπραγματικά και αφύσικα ρεκόρ; Εν όψει, μάλιστα, και της εισβολής της τεχνητής νοημοσύνης στον αθλητισμό και της επίδρασής της στο ανθρώπινο σώμα, πού, άραγε, θα φθάσει ο κόσμος, η μελλοντική κοινωνία, ο αθλητισμός; Μήπως στην λεγόμενη «υπερανθρωπότητα» και στα Enhanced Games; Μήπως, συνεπώς, σε κατασκευές υπερανθρώπινων τεράτων; Ή, μήπως, έχει ήδη φθάσει;