Η έννοια της «woke ατζέντας» έχει κεντρίσει την προσοχή της πολιτικής σκηνής σε παγκόσμιο επίπεδο, ως ένας όρος που συνδέεται άμεσα με θέματα κοινωνικής δικαιοσύνης και, πιο συγκεκριμένα, με ζητήματα φυλής, φύλου και ανισότητας.
Ο όρος «woke» προέρχεται από την αφροαμερικανική διάλεκτο και αρχικά λειτουργούσε ως λέξη-αφύπνιση για την ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού για τις κοινωνικές αδικίες. Όμως, με την πάροδο των χρόνων, ο όρος εξελίχθηκε και απέκτησε πολιτική διάσταση, συχνά με διαφορετική ερμηνεία από διάφορες κοινωνικοπολιτικές ομάδες.
Ο Αφροαμερικανός συγγραφέας Γουίλιαμ Μέλβιν Κέλεϊ, σε ένα ίσως προφητικό του δοκίμιο στους New York Times, το 1962, τονίζει ότι ο όρος «woke» οικειοποιείται από τους λευκούς και παραποιούνται τα νοήματα της αργκό της κοινότητάς του.
Πηγή: New York Times
Ο όρος «woke»
Η λέξη «woke» ξεκίνησε να χρησιμοποιείται από τις κοινότητες των Αφροαμερικανών, κυρίως κατά τη διάρκεια των αρχών του 20ού αιώνα, όταν ο Μάρκους Γκάρβεϊ προέτρεπε τους Αφροαμερικανούς να «ξυπνήσουν» και να αποκτήσουν συνείδηση για τα κοινωνικά ζητήματα που αντιμετωπίζει η φυλή.
«Ξύπνα, Αιθιοπία! Ξύπνα, Αφρική!», είχε γράψει ο Γκάρβεϊ το 1923, καλώντας τη μαύρη διασπορά σε αυτό που ονομάζουμε κοινωνικό ακτιβισμό.
Στην πορεία, ο όρος άρχισε να συνδέεται με τη συνειδητοποίηση και δράση ενάντια σε διάφορες κοινωνικές αδικίες, και πιο πρόσφατα, με κινήματα όπως το Black Lives Matter και το #MeToo.
Το λεξικό Merriam-Webster, ορίζει τον όρο «woke» ως «συνειδητοποιημένος και ενεργά προσεκτικός σε σημαντικά κοινωνικά γεγονότα και ζητήματα (ιδίως ζητήματα φυλετικής και κοινωνικής δικαιοσύνης)».
Ο Βρετανός λεξικογράφος και γλωσσολόγος Τόνι Θορν δήλωσε ότι ερμηνεύει τον όρο «woke» ως «ευαισθητοποιημένος και συνειδητοποιημένος για ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης».
Από τη δεκαετία του 2000, ανέφερε στο PolitiFact, ο όρος έχει αποκτήσει τη σημασία του «ακτιβιστή ή φανατικού υποστηρικτή της ισότητας, της διαφορετικότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης».
Σήμερα, λοιπόν, ο όρος αναφέρεται σε μία πιο ευρεία και πολυσύνθετη προσπάθεια για κοινωνικές αλλαγές σε τομείς όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότητα των φύλων και τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.
Τι είναι η «woke ατζέντα»
Η «woke ατζέντα» αναφέρεται σε μια σειρά από πολιτικές και κοινωνικές πρωτοβουλίες που επικεντρώνονται στην προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας.
Στην πραγματικότητα, αφορά τη συνειδητοποίηση και την προώθηση δράσεων που αντιμάχονται τον ρατσισμό, τον σεξισμό, και τις διακρίσεις απέναντι σε κοινωνικές ομάδες.
Ορισμένα από τα βασικά σημεία της «woke ατζέντας» περιλαμβάνουν:
- Την υποστήριξη κινημάτων όπως το Black Lives Matter, που επικεντρώνονται στην καταπολέμηση του συστημικού ρατσισμού
- Την προώθηση της διαφορετικότητας και της ένταξης (Diversity, equity, and inclusion/DEI) σε οργανισμούς, επιχειρήσεις και εκπαιδευτικά ιδρύματα
- Τη στήριξη της νομοθεσίας για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και την αναγνώριση των ποικίλων ταυτοτήτων φύλου, όπως το intersex που έγινε ευρέως γνωστό πρόσφατα, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού
- Την προώθηση μεταρρυθμίσεων στις Αρχές επιβολής του νόμου και τη δικαιοσύνη
- Την άρση των συμβόλων που συνδέονται με τον ρατσισμό και την καταπίεση
- Την υποστήριξη των δικαιωμάτων των μεταναστών και των προσφύγων
- Τη χρήση της γλώσσας χωρίς αποκλεισμούς, όπως την ελεύθερη επιλογή οριστικών άρθρων (ο/η/το) και αντωνυμιών (αυτός/αυτή/αυτό κ.α.) που δεν συγχρονίζονται απαραίτητα με το γενετήσιο φύλο του ατόμου
- Την προώθηση των θεμάτων που αφορούν το περιβάλλον και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής
Οι αντιδράσεις για τη woke ατζέντα
Η «woke ατζέντα» έχει προκαλέσει αντιδράσεις, κυρίως από συντηρητικούς κύκλους, οι οποίοι την κατηγορούν ότι προωθεί υπερβολική πολιτική ορθότητα και δημιουργεί ένα περιβάλλον ακραίας ιδεολογικής ομοιομορφίας.
Οι επικριτές της «woke ατζέντας» θεωρούν ότι πολλές από αυτές τις πολιτικές δεν είναι παρά επιφανειακές ενέργειες που αποσκοπούν μόνο στο να κερδίσουν την εύνοια των προοδευτικών εκλογικών σωμάτων και του αγοραστικού κοινού διάφορων brand, χωρίς να επιφέρουν πραγματική αλλαγή – ο όρος «woke capitalism» περιγράφει περιληπτικά αυτή την προσέγγιση.
Επίσης, οι επικριτές υποστηρίζουν ότι η προώθηση αυτών των πολιτικών περιορίζει την ελευθερία του λόγου και δημιουργεί μια κουλτούρα ακύρωσης (cancel culture).
Οι δημοσκοπήσεις
Οι δημοσκοπήσεις στις ΗΠΑ δείχνουν ότι το κοινό είναι έντονα διχασμένο σχετικά με την «woke ατζέντα».
Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Harvard CAPS / Harris, ένα υψηλό ποσοστό της τάξης του 64% των Αμερικανών θεωρεί ότι η αύξηση της εγκληματικότητας είναι υπεύθυνη για τους «woke» πολιτικούς, ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι (75%) φαίνεται να απορρίπτουν τη «woke ατζέντα» σε μεγαλύτερο βαθμό από τους Δημοκρατικούς (52%).
Η ίδια δημοσκόπηση από το Harvard CAPS / Harris, έδειξε επίσης ότι περίπου το 48% των Αμερικανών θεωρούν πολύ σημαντικό να σταματήσει η διδασκαλία «woke» ιδεολογιών στα σχολεία.
Ο όρος «woke» υπάρχει. Η ατζέντα του;
Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι η «woke ατζέντα» είναι ένα σύνθετο φαινόμενο, που συνδυάζει τον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη με τις κριτικές για την υπερβολική πολιτική ορθότητα και την επιφανειακή εφαρμογή προοδευτικών πολιτικών που τη συνοδεύουν.
Ωστόσο, αν και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι υφίσταται ως όρος, αφού άλλωστε περιλαμβάνεται πλέον σε όλα τα μεγάλα λεξικά, όπως αυτό του Merriam-Webster, προβληματίζει το κύμα αντιδράσεων που προκαλεί η «ατζέντα» της, η οποία κατηγορείται για υπερβολική προσπάθεια να επιβληθεί μια ορισμένη κοινωνική αντίληψη μέσω του πολιτικού λόγου.
Έτσι, το ερώτημα που προκύπτει είναι, εφόσον υπάρχει ατζέντα για θέματα δικαιωμάτων και κοινωνικής ισότητας, ανεξάρτητα από το αν αυτά αφορούν μειονότητες και αν οι υπέρμαχοι μπορεί να επωφελούνται είτε οικονομικά είτε πολιτικά, μήπως αυτά καταπατώνται ακόμη και δεν έχουν λυθεί; Μήπως η ύπαρξη της λεγόμενης «woke ατζέντας» υπογραμμίζει και τονίζει ότι η συζήτηση για αυτά τα ζητήματα θα πρέπει να παραμείνει ανοιχτή;
Με πληροφορίες από: Poynter, Wikipedia, USA Today, The Conversation
Νίκος Παγουλάτος
enikos.gr