Πώς είναι να είσαι Ιταλός στα χαρτιά αλλά Έλληνας στην καρδιά; Πώς είναι να ζεις τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά από το μέρος που θεωρείς πατρίδα; Υπάρχουν μερικά χωριά νότια στη γειτονική μας χώρα, για τα οποία ακούγαμε από μικροί. Τα ελληνικά χωριά... με ανθρώπους που μοιράζονται την ίδια ψυχή. Μια ελληνική ψυχή. Λένε ότι οι παραδόσεις τους κρατούν από τα αρχαία χρόνια.
Η Έλλη Κασόλη και η κάμερα του Prime Time βρέθηκαν στην Κάτω Ιταλία, στα ελληνόφωνα χωριά. Σε χωριά, όπως το Γκαλιτσιανό και η Στερνατία, όπου η ιστορία συναντά την παράδοση και οι εναπομείναντες πληθυσμοί των ελληνικών αποικιών της αρχαιότητας μιλούν ακόμη την αρχαία διάλεκτο των Γρεκάνων. (Δείτε όλο το επεισόδιο εδώ)
Γκρίκο και Γκρεκάνοι
Τους λένε Γκρίκο στην Απουλία και Γρεκάνους στην Καλαβρία. Η Έλλη Κατσόλη και η κάμερα του Prime Time συνάντησαν τους απογόνους, τους εναπομείναντες πληθυσμούς των ελληνικών αποικιών της αρχαιότητας, στη Μάγνα Γκρέτσια, τη Μεγάλη Ελλάδα, 1200 χιλιόμετρα μακριά από την καρδιά της Ελλάδας. Κι όμως, αν κλείνατε τα μάτια σας μπροστά από ένα ορεινό χωριό της ηπείρου και τα ανοίγατε στα 12 γραικάνικα χωριά δεν θα παρατηρούσατε, χωρίς υπερβολή, καμία διαφορά.
Γκαλιτσιανό
Κρυμμένο στα βουνά της Κάτω Ιταλίας είναι το χωριό Γκαλιτσιανό, το πιο απομακρυσμένο από τα ελληνόφωνα χωριά της Καλαβρίας. Οι κάτοικοι σε αυτό το χωριό διατηρούν ήθη, έθιμα και παραδόσεις χιλιάδων ετών και μία βόλτα είναι μία ζωντανή μαρτυρία της αρχαίας κληρονομιάς του. Είναι γνωστό ως η Ακρόπολη της Μάγνα Γκρέτσια, και σε κάθε σημείο βλέπει κανείς πινακίδες με ελληνικά γράμματα αλλά και πολλές ελληνικές σημαίες.
Στο πιο ψηλό σημείο του χωριού δεσπόζει ένα ορθόδοξο εκκλησάκι, μικρό, χωρίς ρεύμα, σφηνωμένο μέσα στο βουνό, αρκετά μεγάλο όμως για να αγκαλιάσει όλους τους πιστούς: η Παναγία της Ελλάδος.
Ο πατέρας Ηλίας μοιράστηκε μια ιστορία αδελφοσύνης από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν για πρώτη φορά οι Γραικάνοι συνάντησαν τους Έλληνες αδερφούς τους και αρνήθηκαν να τους πολεμήσουν.
H ελληνική παρουσία στην Καλαβρία χρονολογείται από τον 8ο αιώνα π.Χ. Από τον 2ο αποικισμό δηλαδή. Η Καλαβρία είναι μέρος της Μεγάλης Ελλάδας. Και το πιο εντυπωσιακό είναι ότι σε αυτά τα μέρη η ελληνική γλώσσα και ο ελληνικός πολιτισμός επιβίωσαν όλους αυτούς τους αιώνες αδιάκοπα.
Απέναντι από τα στενά της Σκύλας και της Χάρυβδης είναι η Μεσσήνη, μία από τις παλαιότερες πόλεις της Σικελίας. Μεσσήνη είναι η αρχαία Ζάγκλη που ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα και το 2012 ο Δήμος Μεσσήνης ονομάστηκε σε Δήμο ελληνικής γλωσσικής μειονότητας.
Στην ελληνική κοινότητα της Μεσσήνης υπάρχουν περίπου 100 μέλη. Είμαστε και Έλληνες και Ιταλοί λένε. Η ψυχή όμως είναι σίγουρα μόνο ελληνική. Για τον κ. Δημήτρη Τσιρίτη, με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη, η ελληνική σημαία είναι μια γέφυρα ανάμεσα στην καρδιά και την πατρίδα, ανεξάρτητα από την απόσταση που τον χωρίζει από αυτήν.
Η Απουλία, βρίσκεται 510 χιλιόμετρα μακριά, σε μία Ελλάδα που ζει μέσα από τα τραγούδια, τις προσευχές και τα λόγια των ανθρώπων που μιλούν τα Γκρίκο και όχι τα Γκραίκο.
Στη Στερνατία, ένα από τα 9 χωριά του Σαλέντο στην Κάτω Ιταλία, το ελληνικό στοιχείο είναι πιο έντονο. Δρόμοι, ακόμη και επιχειρήσεις έχουν ελληνικό όνομα.
Καλημέρα
Υπάρχει ένα ελληνόφωνο χωριό με το πιο χαρακτηριστικό όνομα, η Καλημέρα, ένα από τα πολιτιστικά κέντρα της περιοχής. Καλημέρα όμως, σύμφωνα με τους κατοίκους, δεν σημαίνει καλή ημέρα, όπως το λέμε εμείς, αλλά καλό μέρος. Υπάρχει όμως και ένας μύθος, ότι πριν πολλά χρόνια ένας επισκέπτης είχε έρθει στην Καλημέρα, μίλησε σε έναν Γρικάνο, ο οποίος δεν κατάλαβε τι του είπε και απλά τον αποχαιρέτησε λέγοντας του καλημέρα.
Αυτό το οδοιπορικό μας έφερε στα ίχνη μιας γλώσσας που αγωνίζεται να επιβιώσει, παρά τις δυσκολίες. Στην καρδιά αυτών των ελληνοφώνων κοινοτήτων, η Ελλη Κατσόλη και το Prime Time βρήκαν ανθρώπους που κρατούν ζωντανές τις παραδόσεις τους, μεταφέροντας τη γλώσσα από γενιά σε γενιά. Από τα βήματα των ηλικιωμένων που θυμούνται τις λέξεις της γλώσσας τους μέχρι τα παιδικά στόματα που τραγουδούν τα κάλαντα, η γρηκάνικη διάλεκτος παραμένει ένα σύμβολο της αντίστασης, της ιστορίας και της ελπίδας. Όσο οι άνθρωποι αυτοί αγωνίζονται να την κρατήσουν ζωντανή, τόσο η φωνή τους ακούγεται πιο δυνατά, σαν μια κραυγή για βοήθεια, μια έκκληση για να μη χαθεί αυτός ο πολιτιστικός θησαυρός. Ας μην ξεχνάμε ότι οι γλώσσες δεν είναι μόνο λέξεις, είναι το κλειδί για να καταλάβουμε ποιοι ήμασταν, ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να γίνουμε.