Τι σημαίνει ο όρος «αιχμάλωτος πολέμου»; Ο ρόλος των Γερμανών στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των Τούρκων απέναντι στους Έλληνες – Πόσοι ήταν οι Έλληνες, αξιωματικοί και στρατιώτες, που αιχμαλωτίστηκαν από τους Τούρκους ως τον Αύγουστο του 1922; Η κτηνώδης συμπεριφορά των Τούρκων απέναντι στους Έλληνες αιχμαλώτους
Ένα θέμα που σχετίζεται άμεσα με τη μικρασιατική καταστροφή είναι αυτό των Ελλήνων, αξιωματικών και στρατιωτών, που αιχμαλωτίστηκαν από τα κεμαλικά στρατεύματα. Πρόκειται φυσικά για ένα τεράστιο ζήτημα, που δεν μπορεί να καλυφθεί επαρκώς σε ένα άρθρο. Θα ξεκινήσουμε σήμερα με αναφορές στον ορισμό των «αιχμαλώτων πολέμου», τις συνθήκες οι οποίες τους προστατεύουν, τη συμβολή των Γερμανών στη βαρβαρότητα των Τούρκων, με αναφορές στους αριθμούς των αιχμαλώτων ως τον Αύγουστο του 1922 και τέλος, αυτό δεν προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση, τις βάρβαρες ενέργειες των Τούρκων σε βάρος των Ελλήνων αιχμαλώτων, πολλοί από τους οποίους εκτελέστηκαν εν ψυχρώ κατά παράβαση κάθε έννοιας Διεθνούς Δικαίου.
Ο Στρατηγός Κίμων Διγενής και οι άνδρες του, αιχμάλωτοι των Τούρκων τον Αύγουστο του 1922
Άλλωστε, η Τουρκία μέχρι σήμερα «έχει τσακωθεί» με το Διεθνές Δίκαιο, το οποίο, είτε το αγνοεί προκλητικά, είτε το εφαρμόζει επιλεκτικά (κατά το δοκούν…).
Βασική πηγή για το σημερινό μας άρθρο είναι το βιβλίο των Νίκου Σ. Κανελλόπουλου και Νίκου Φ. Τόμπρου, «Η τραγική ιστορία των Ελλήνων αιχμαλώτων στη Μικρά Ασία, 1919-1924», που κυκλοφόρησε σε πρώτη έκδοση τον Οκτώβριο του 2024 από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΝΩΑΣ.
Βασική πηγή για το σημερινό μας άρθρο είναι το βιβλίο των Νίκου Σ. Κανελλόπουλου και Νίκου Φ. Τόμπρου, «Η τραγική ιστορία των Ελλήνων αιχμαλώτων στη Μικρά Ασία, 1919-1924», που κυκλοφόρησε σε πρώτη έκδοση τον Οκτώβριο του 2024 από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΝΩΑΣ.
Ελληνικό παρατηρητήριο στη Μικρά Ασία
Οι αιχμάλωτοι πολέμου και οι Συνθήκες με τις οποίες προστατεύονται
Οι αιχμάλωτοι πολέμου και οι Συνθήκες με τις οποίες προστατεύονται
«Αιχμάλωτος πολέμου» (prisoner of war, prisonier de guerre, kriegsgefangener, savas esiri) είναι όποιος αξιωματικός ή οπλίτης συλλαμβάνεται κατά τη διάρκεια μιας πολεμικής αναμέτρησης από τον αντίπαλό του ή παραδίδεται σε αυτόν και τίθεται πλέον υπό την εξουσία του. Ο σεβασμός των αξιωματικών και των οπλιτών που αιχμαλωτίστηκαν από τον εχθρό σε μια πολεμική αναμέτρηση και η προστασία της ζωής τους κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας τους αποτέλεσαν μόλις μετά τα μέσα του 19ου αιώνα στοιχεία τα οποία ενσωματώθηκαν στο θεσμοθετημένο Ανθρωπιστικό Δίκαιο της εποχής. Τότε θεωρήθηκε, και σωστά, ότι οι αιχμάλωτοι και άοπλοι στρατιώτες που είχαν αιχμαλωτιστεί, όχι μόνο δεν αποτελούσαν κίνδυνο, αλλά έπρεπε να λάβουν και φροντίδα, καθώς βρίσκονταν υπό την κυριαρχία των αντιπάλων τους.
Συντάχθηκαν μια σειρά από νομικά κείμενα: η Συνθήκη της Γενεύης (1864), η Διακήρυξη της (Αγίας) Πετρούπολης, (1868), η Διάσκεψη των Βρυξελλών (1874), η Δ’ Σύμβαση της Χάγης (1899,1907) και η Σύμβαση της Γενεύης (1906), που σε, θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο, προστάτευαν τους αιχμαλώτους. Ουσιαστικά, το ζήτημα των αιχμαλώτων πολέμου απασχόλησε τη διεθνή κοινότητα μετά τη Διάσκεψη των Βρυξελλών (1874). Τα δώδεκα άρθρα που προέκυψαν από τη Διάσκεψη αποτέλεσαν τη βάση για τη διαμόρφωση των κανονισμών της Χάγης (1899, 1907). Τα κείμενα αυτά, και ιδιαίτερα αυτό του 1899 είχαν γίνει αποδεκτά τόσο από την ελληνική, όσο και από την τουρκική πλευρά.
Συντάχθηκαν μια σειρά από νομικά κείμενα: η Συνθήκη της Γενεύης (1864), η Διακήρυξη της (Αγίας) Πετρούπολης, (1868), η Διάσκεψη των Βρυξελλών (1874), η Δ’ Σύμβαση της Χάγης (1899,1907) και η Σύμβαση της Γενεύης (1906), που σε, θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο, προστάτευαν τους αιχμαλώτους. Ουσιαστικά, το ζήτημα των αιχμαλώτων πολέμου απασχόλησε τη διεθνή κοινότητα μετά τη Διάσκεψη των Βρυξελλών (1874). Τα δώδεκα άρθρα που προέκυψαν από τη Διάσκεψη αποτέλεσαν τη βάση για τη διαμόρφωση των κανονισμών της Χάγης (1899, 1907). Τα κείμενα αυτά, και ιδιαίτερα αυτό του 1899 είχαν γίνει αποδεκτά τόσο από την ελληνική, όσο και από την τουρκική πλευρά.
Έτσι, κατά τη μικρασιατική εκστρατεία, τυπικά τουλάχιστον ίσχυαν οι κανονισμοί της Χάγης. Όπως θα δούμε όμως, η τουρκική πλευρά όχι μόνο δεν τήρησε όσα είχε υπογράψει, αλλά προέβη και σε πρωτοφανείς αγριότητες σε βάρος Ελλήνων αιχμαλώτων…
Αντίθετα, η Ελλάδα που δεν επικύρωσε τη Σύμβαση της Χάγης του 1907, κατά τη μικρασιατική εκστρατεία χρησιμοποίησε βασικά δύο κείμενα, το «Εγκόλπιον Διμοιρίτου του Πεζικού» που εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1917 και προστάτευε τους τραυματίες («Υποχρέωσις προστασίας των τραυματιών του πεδίου της μάχης κατά πάσης συλήσεως και κακοποιήσεως…») και τους αιχμαλώτους: «Οι αιχμάλωτοι δέον (πρέπει) να απολαμβάνωσι των αυτών δικαιωμάτων όσον αφορά την τροφή, την στρώμνην και τον ιματισμόν με τα στρατεύματα της Κυβερνήσεως, η οποία τους ηχμαλώτισεν. Παν ό,τι ανήκει αυτοίς (οτιδήποτε ανήκει σε αυτούς) εκτός των όπλων και των στρατιωτικών εγγράφων, δέον (πρέπει) να αφήνεται εις την διάθεσίν των».
Αντίθετα, η Ελλάδα που δεν επικύρωσε τη Σύμβαση της Χάγης του 1907, κατά τη μικρασιατική εκστρατεία χρησιμοποίησε βασικά δύο κείμενα, το «Εγκόλπιον Διμοιρίτου του Πεζικού» που εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1917 και προστάτευε τους τραυματίες («Υποχρέωσις προστασίας των τραυματιών του πεδίου της μάχης κατά πάσης συλήσεως και κακοποιήσεως…») και τους αιχμαλώτους: «Οι αιχμάλωτοι δέον (πρέπει) να απολαμβάνωσι των αυτών δικαιωμάτων όσον αφορά την τροφή, την στρώμνην και τον ιματισμόν με τα στρατεύματα της Κυβερνήσεως, η οποία τους ηχμαλώτισεν. Παν ό,τι ανήκει αυτοίς (οτιδήποτε ανήκει σε αυτούς) εκτός των όπλων και των στρατιωτικών εγγράφων, δέον (πρέπει) να αφήνεται εις την διάθεσίν των».
Έλληνες στρατιώτες πολεμούν στη μάχη του ποταμού Γκεντίζ
Το δεύτερο κείμενο ήταν ο «Κανονισμός Υπηρεσίας των Αιχμαλώτων» (1918), που αφού ανέφερε περίπου τα ίδια με το Εγκόλπιο του 1917, προέβλεπε μεταφορά των αιχμαλώτων σε λοιμοκαθαρτήριο για ιατρική κάθαρση ή σε άλλο χώρο για ιατρικές εξετάσεις. Στη συνέχεια προέβλεπε την ύπαρξη ξεχωριστών εμπέδων (στρατοπέδων) για τους αιχμάλωτους αξιωματικούς και τους αιχμαλώτους οπλίτες. Μάλιστα υπήρχε πρόβλεψη για διαμονή σε ειδικά στρατόπεδα όσων από τους τραυματίες οπλίτες ήταν ανίκανοι ή ανήμποροι για εργασία. Οι αξιωματικοί θα διέμεναν σε κελιά με κρεβάτια, στρώματα, μαξιλάρια, κλινοσκεπάσματα και καθίσματα, ενώ υπήρχαν ειδικές προβλέψεις για τους αιχμαλώτους, ακόμα και για το φαγητό των Μουσουλμάνων.
Η βαθιά επίδραση των Γερμανών στον οθωμανικό και τον κεμαλικό στρατό – Ο Λοχαγός Hans Trobst
Η βαθιά επίδραση των Γερμανών στον οθωμανικό και τον κεμαλικό στρατό – Ο Λοχαγός Hans Trobst
Ο οθωμανικός και ο κεμαλικός στρατός είχαν επηρεαστεί βαθύτατα από τη γερμανική στρατιωτική σκέψη, κάτι που ξεκίνησε από τα τέλη του 19ου αιώνα. Τότε δραστηριοποιήθηκε για πρώτη φορά, γερμανική στρατιωτική αποστολή στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολεμικής κουλτούρας των Τούρκων στρατιωτικών διαδραμάτισε ο Γερμανός Στρατηγός Colmar von der Goltz. Είναι εξακριβωμένος πλέον ο ρόλος των Γερμανών στις γενοκτονίες Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων, αλλά και αντίστροφα, η επίδραση της πολιτικής του Κεμάλ για «εθνολογική καθαρότητα» στη ναζιστική εθνοκάθαρση σε βάρος Εβραίων και άλλων μειονοτήτων, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η επιτυχία του Κεμάλ να αναθεωρήσει τη Συνθήκη των Σεβρών, με τη Συνθήκη της Λωζάνης, αποτέλεσε παράδειγμα για τη Γερμανία για την αναθεώρηση της Συνθήκης των Βερσαλιών.
Colmar Freiherr von der Goltz
Γερμανοί και Οθωμανοί, σύμμαχοι στον Α’ ΠΠ είχαν την ίδια αντίληψη για τη μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου και των απείθαρχων στρατιωτών. Οι πρώτοι, επιδοκίμαζαν τις βάρβαρες μεθόδους που ακολουθούσαν οι Οθωμανοί σε βάρος των παραπάνω. Κλείνοντας το κεφάλαιο αυτό, θα κάνουμε και μια αναφορά σ’ έναν μάλλον άγνωστο στους Έλληνες Γερμανό Λοχαγό, τον Hans Trobst (1891-1939), ο οποίος ήταν πιθανότατα ο μοναδικός Γερμανός αξιωματικός που πολέμησε στο πλευρό των Τούρκων το 1921-22, εναντίον των Ελλήνων. Πριν μεταβεί στη Μικρά Ασία ο Trobst είχε πάρει μέρος στον ρωσικό εμφύλιο. Η στρατιωτική μονάδα που διοικούσε ακολούθησε πολύ σκληρές μεθόδους εναντίον των μπολσεβίκων που συλλαμβάνονταν, σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς. Το 1923 ο Trobst επέστρεψε στη Γερμανία και δημοσίευσε μια σειρά άρθρων στην εφημερίδα «Heimatland» με θέμα: «Ο Μουσταφά Κεμάλ πασάς και το έργο του».
Ο Χίτλερ εντυπωσιάστηκε από όσα έγραφε ο Trobst και τον κάλεσε προσωπικά να συνομιλήσουν. Ας πάρουμε όμως μια ιδέα από τα γραπτά του Trobst: «Χέρι χέρι με την εγκαθίδρυση ενός ενιαίου μετώπου πρέπει να ακολουθήσει η εθνική κάθαρση. Από αυτή την άποψη οι συνθήκες εδώ (σημ: στη Γερμανία) είναι οι ίδιες με εκείνες που επικρατούσαν στη Μικρά Ασία. Τα παράσιτα και αυτοί που ρουφούσαν το αίμα του τουρκικού εθνικού σώματος ήταν οι Έλληνες και οι Αρμένιοι. Αυτοί έπρεπε να εξαλειφθούν και να καταστούν ακίνδυνοι, διαφορετικά ολόκληρος ο αγώνας για την ελευθερία θα ετίθετο σε κίνδυνο. Τα ήπια μέτρα – που η ιστορία πάντα έδειχνε – δεν αρκούν σε τέτοιες περιπτώσεις».
Hans Tröbst, Λοχαγός, πιθανότατα ο μόνος Γερμανός αξιωματικός που πολέμησε εναντίον των Ελλήνων το 1921-22
Οι Έλληνες αιχμάλωτοι στη Μικρά Ασία και οι αγριότητες των Τούρκων σε βάρος τους
Οι Έλληνες αιχμάλωτοι στη Μικρά Ασία και οι αγριότητες των Τούρκων σε βάρος τους
Ως τον Αύγουστο του 1922 οι Έλληνες στρατιωτικοί, αξιωματικοί και οπλίτες, δεν ξεπερνούσαν τους 400. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν συλληφθεί μετά την εκστρατεία στον Σαγγάριο, το καλοκαίρι του 1921. Η συμπεριφορά των Τούρκων απέναντί τους ήταν ανάλογη με αυτή που έδειξαν στους αιχμαλώτους, μετά τη μικρασιατική καταστροφή.
Υπήρχαν περιπτώσεις που Έλληνες στρατιώτες παραδίδονταν άοπλοι στους Τούρκους και εκτελούνταν εν ψυχρώ, συχνά με φρικτό τρόπο. Ο «Αεροπόρος Λοχαγός» Βασίλειος Κοτρώτσος, μαζί με τον υπαξιωματικό Δημήτριο Γερανόπουλο έπεσαν το καλοκαίρι του 1921 στις τουρκικές γραμμές με το αεροπλάνο τους και συνελήφθησαν. Σε αυτούς, οι Τούρκοι φέρθηκαν σχετικά καλά. Όμως, ο Κοτρώτσος περιγράφει τη συνάντησή του με Έλληνες αιχμαλώτους, με τα πλέον μελανά χρώματα. Του περιέγραψαν τις κακουχίες που είχαν υποστεί, όπως πολύωρες πορείες, χωρίς τροφή και νερό, βιαιοπραγίες, ξεγύμνωμα, αφαίρεση χρημάτων και προσωπικών αντικειμένων κ.ά.
Υπήρχαν περιπτώσεις που Έλληνες στρατιώτες παραδίδονταν άοπλοι στους Τούρκους και εκτελούνταν εν ψυχρώ, συχνά με φρικτό τρόπο. Ο «Αεροπόρος Λοχαγός» Βασίλειος Κοτρώτσος, μαζί με τον υπαξιωματικό Δημήτριο Γερανόπουλο έπεσαν το καλοκαίρι του 1921 στις τουρκικές γραμμές με το αεροπλάνο τους και συνελήφθησαν. Σε αυτούς, οι Τούρκοι φέρθηκαν σχετικά καλά. Όμως, ο Κοτρώτσος περιγράφει τη συνάντησή του με Έλληνες αιχμαλώτους, με τα πλέον μελανά χρώματα. Του περιέγραψαν τις κακουχίες που είχαν υποστεί, όπως πολύωρες πορείες, χωρίς τροφή και νερό, βιαιοπραγίες, ξεγύμνωμα, αφαίρεση χρημάτων και προσωπικών αντικειμένων κ.ά.
Σύμφωνα με τον Κοτρώτσο, η συμπεριφορά των Τούρκων προς τους Έλληνες αιχμαλώτους άλλαξε ριζικά με την εκστρατεία στον Σαγγάριο (Αύγουστος – Σεπτέμβριος 1921), καθώς άρχισαν να νιώθουν αίσθημα υπεροχής λόγω των εξελίξεων. Και από αυτή τη μαρτυρία προκύπτει ότι η εκστρατεία των Ελλήνων προς την Άγκυρα το καλοκαίρι του 1921 ή δεν έπρεπε να γίνει καθόλου ή έπρεπε να φτάσει, πάση θυσία, ως το τέλος. Ο Κεμάλ και οι συνεργάτες του είχαν ήδη ετοιμάσει τα δηλητήρια με τα οποία θα αυτοκτονούσαν, καθώς γνώριζαν τι τους περίμενε αν οι Έλληνες έφταναν στην Άγκυρα…
Τον Κοτρώτσο επιβεβαιώνει και ο υπαξιωματικός Γερανόπουλος που έγραφε στις 17/9/1921: «Άπαντες οι Έλληνες αιχμάλωτοι ευρίσκονται εις ελεεινήν κατάστασιν. Γυμνοί, εξησθενημένοι από τας κακουχίας και τα μαρτύρια είναι ζήτημα αν θα ζήσουν ένα μήνα ακόμη με τον επερχόμενο χειμώνα». Στην ίδια επιστολή, ο Γερανόπουλος αναφέρει ότι όσοι Έλληνες στρατιώτες μικρασιατικής καταγωγής αιχμαλωτίζονται απαγχονίζονταν επί τόπου. Αυτό επιβεβαιώνεται και από άλλες μαρτυρίες. Οι επιστολές αυτές, έστω κι αν έδιναν αποσπασματική πληροφόρηση έφταναν, λαθραία, στην ελληνική πλευρά από το στρατόπεδο του Ταλάς βόρεια της Καισάρειας, όπου κρατούνταν οι αιχμάλωτοι.
Οι βάναυσες συμπεριφοράς των Τούρκων κινητοποίησαν την ελληνική πλευρά, που δημοσιοποίησε τις βαρβαρότητες των κεμαλικών στους Ευρωπαίους και ζητούσε την παρέμβασή τους. Στα τέλη του 1921 και τις αρχές του 1922, μέσω πρακτόρων και πληροφοριοδοτών της Στρατιάς για τους Έλληνες αιχμαλώτους, οι πληροφορίες για τους Έλληνες αιχμαλώτους πλήθαιναν: «Εν Καισαρεία ευρίσκονται 280 περίπου αιχμάλωτοι Έλληνες, εξ ων (από τους οποίους) 12 αξιωματικοί, μεταξύ των τελευταίων ευρίσκεται και ένας Ταγ/χης μονόχειρ. Ευρίσκονται εκτεθειμένοι εις παντός είδους κακουχίας και στερήσεις και εις προσβολάς της τιμής και αξιοπρεπείας των. Λοχίας τις εκ των αιχμαλώτων ήχθη βιαίως ενώπιον Πασά τινός προς κορεσμόν των παθών του, αντισταθείς όμως εις τούτο εσφάγη υπό τα όμματα του ειρημένου Πασά», Υπηρεσία Διπλωματικού & Ιστορικού Αρχείου (ΥΔΙΑ του ΥΠΕΞ), Κεντρική Υπηρεσία, 1922, 9,3, σ. 8-9).
Τον Κοτρώτσο επιβεβαιώνει και ο υπαξιωματικός Γερανόπουλος που έγραφε στις 17/9/1921: «Άπαντες οι Έλληνες αιχμάλωτοι ευρίσκονται εις ελεεινήν κατάστασιν. Γυμνοί, εξησθενημένοι από τας κακουχίας και τα μαρτύρια είναι ζήτημα αν θα ζήσουν ένα μήνα ακόμη με τον επερχόμενο χειμώνα». Στην ίδια επιστολή, ο Γερανόπουλος αναφέρει ότι όσοι Έλληνες στρατιώτες μικρασιατικής καταγωγής αιχμαλωτίζονται απαγχονίζονταν επί τόπου. Αυτό επιβεβαιώνεται και από άλλες μαρτυρίες. Οι επιστολές αυτές, έστω κι αν έδιναν αποσπασματική πληροφόρηση έφταναν, λαθραία, στην ελληνική πλευρά από το στρατόπεδο του Ταλάς βόρεια της Καισάρειας, όπου κρατούνταν οι αιχμάλωτοι.
Οι βάναυσες συμπεριφοράς των Τούρκων κινητοποίησαν την ελληνική πλευρά, που δημοσιοποίησε τις βαρβαρότητες των κεμαλικών στους Ευρωπαίους και ζητούσε την παρέμβασή τους. Στα τέλη του 1921 και τις αρχές του 1922, μέσω πρακτόρων και πληροφοριοδοτών της Στρατιάς για τους Έλληνες αιχμαλώτους, οι πληροφορίες για τους Έλληνες αιχμαλώτους πλήθαιναν: «Εν Καισαρεία ευρίσκονται 280 περίπου αιχμάλωτοι Έλληνες, εξ ων (από τους οποίους) 12 αξιωματικοί, μεταξύ των τελευταίων ευρίσκεται και ένας Ταγ/χης μονόχειρ. Ευρίσκονται εκτεθειμένοι εις παντός είδους κακουχίας και στερήσεις και εις προσβολάς της τιμής και αξιοπρεπείας των. Λοχίας τις εκ των αιχμαλώτων ήχθη βιαίως ενώπιον Πασά τινός προς κορεσμόν των παθών του, αντισταθείς όμως εις τούτο εσφάγη υπό τα όμματα του ειρημένου Πασά», Υπηρεσία Διπλωματικού & Ιστορικού Αρχείου (ΥΔΙΑ του ΥΠΕΞ), Κεντρική Υπηρεσία, 1922, 9,3, σ. 8-9).
Τρεις Έλληνες στρατιωτικοί γιατροί που απελευθερώθηκαν από τους Τούρκους τον Φεβρουάριο του 1922 από το Ταλάς έδωσαν περισσότερες πληροφορίες. Στο πλοίο που επέβαιναν τους επισκέφθηκε ο Έλληνας πρόξενος στη Λάρνακα, στον οποίο ανέφεραν ότι οι αιχμάλωτοι στο Ταλάς: «Εκοιμώντο επί μήνας γυμνοί επί πλακών αφαιρεθέντων των ενδυμάτων αυτών. Τινές έπαθον εκ φυματιώσεως…» (ΥΔΙΑ, Κεντρική Υπηρεσία, 3-5, σ. 104).
Τέλος, η έκθεση των μελών της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού (Croix-Ronge), που επισκέφθηκαν τους Έλληνες αιχμαλώτους στην Τουρκία επισήμαινε ότι συνολικά στις αρχές Ιανουαρίου 1922, το σύνολο των αιχμαλώτων ήταν 324 άτομα: 11 αξιωματικοί, 299 οπλίτες, 13 πολίτες και μια γυναίκα, σύζυγος αξιωματικού του τουρκικού στρατού ύποπτη για κατασκοπεία (Dr Roehrich, «Mission en Asie Mineure… Revue Internationale de la Croix – Rouge 41», (Μάιος 1922), σ. 392.
Την επόμενη εβδομάδα θα δούμε τα δεινά των χιλιάδων Ελλήνων αιχμαλώτων μετά τη μικρασιατική καταστροφή και τις απίστευτες φρικαλεότητες των Τούρκων σε βάρος τους.
Πηγή: ΝΙΚΟΣ.Σ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ-ΝΙΚΟΣ Φ. ΤΟΜΠΡΟΣ, «Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ, 1919-1924», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΝΩΑΣ, 2024.
Ευχαριστούμε θερμά τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΝΩΑΣ για την πολύτιμη βοήθειά τους.
Τέλος, η έκθεση των μελών της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού (Croix-Ronge), που επισκέφθηκαν τους Έλληνες αιχμαλώτους στην Τουρκία επισήμαινε ότι συνολικά στις αρχές Ιανουαρίου 1922, το σύνολο των αιχμαλώτων ήταν 324 άτομα: 11 αξιωματικοί, 299 οπλίτες, 13 πολίτες και μια γυναίκα, σύζυγος αξιωματικού του τουρκικού στρατού ύποπτη για κατασκοπεία (Dr Roehrich, «Mission en Asie Mineure… Revue Internationale de la Croix – Rouge 41», (Μάιος 1922), σ. 392.
Την επόμενη εβδομάδα θα δούμε τα δεινά των χιλιάδων Ελλήνων αιχμαλώτων μετά τη μικρασιατική καταστροφή και τις απίστευτες φρικαλεότητες των Τούρκων σε βάρος τους.
Πηγή: ΝΙΚΟΣ.Σ. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ-ΝΙΚΟΣ Φ. ΤΟΜΠΡΟΣ, «Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ, 1919-1924», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΝΩΑΣ, 2024.
Ευχαριστούμε θερμά τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΙΝΩΑΣ για την πολύτιμη βοήθειά τους.
Μιχάλης Στούκας
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ