Ο Τσίπρας περιγράφει συνοπτικά το Πρόγραμμα στην «Ιθάκη» και ο Βαρουφάκης το αποδομεί ως ανεφάρμοστο και παραπλανητικό
Με τη δημοσίευση της «Ιθάκης» από τον Αλέξη Τσίπρα, πλέον υπάρχει η δυνατότητα αντιπαραβολής κειμένων με όσα έχουν ήδη καταθέσει, ως αυτόπτες μάρτυρες και πρωταγωνιστές των ίδιων γεγονότων άλλοι συγγραφείς, όπως ο τέως υπουργός Οικονομικών, Γιάνης Βαρουφάκης.
Σε αυτό το μπρα-ντε-φερ ή το άηχο ντιμπέιτ ανάμεσα σε αυτοβιογραφικά συγγράμματα, ένα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος ζήτημα, είναι το πώς παρουσιάζεται από τους πρώην συντρόφους το περιβόητο Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Το οποίο, όπως παραδέχεται ευθαρσώς ο Αλέξης Τσίπρας, διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στην άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία.
Παρόλ' αυτά, ο κ. Τσίπρας δεν σπαταλά μεγάλο αριθμό λέξεων στην Ιθάκη του για το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Κρίνει ότι αρκούν μια επιγραμματική παρουσίαση και ένα φιλοσοφικό συμπέρασμα, ως εξής: «Το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης αποτέλεσε τον καταλύτη για τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ λίγους μήνες αργότερα. Ταυτόχρονα όμως και τον πήχη που ποτέ δεν κατάφερε να υπερβεί. Η κυβερνητική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ κινήθηκε απολύτως στο πνεύμα του Προγράμματος, δεν κατάφερε όμως να ανταποκριθεί στο γράμμα του».
Ο Γιάνης Βαρουφάκης, όμως, έχει πολλά περισσότερα να καταθέσει επ' αυτού. Μεταξύ άλλων, αποκαλύπτει ότι το όλο πρόγραμμα ήταν ένα λαϊκίστικο πυροτέχνημα, βασισμένο σε τερατώδεις, παντελώς ανέφικτες υπερβολές και απερίφραστα ψέματα. Χαρακτηριστικά, ακόμη και ο λαλίστατος Βαρουφάκης, παραδέχεται πως έχασε τη λαλιά του (προς στιγμήν, βέβαια) με τον κυνισμό του Νίκου Παππά. Ο οποίος του έδωσε να καταλάβει -σε ελεύθερη απόδοση της ουσίας- «άλλα λέμε στο λαό για να κερδίσουμε τις εκλογές και άλλα θα κάνουμε».
Ακολουθούν τα αποσπάσματα από τα δύο βιβλία, Τσίπρα και Βαρουφάκη
Αλέξης Τσίπρας, Ιθάκη, αναφορά στο Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης:
Στο περιθώριο του Συνεδρίου [σσ: Οικονομικό Φόρουμ Ambrosetti, στις όχθες της λίμνης Κόμο, στη Βόρεια Ιταλία], καθώς και κατά τη διάρκεια της πτήσης της επιστροφής, επεξεργαστήκαμε από κοινού με τον Γιώργο Σταθάκη τις τελευταίες πινελιές του Προγράμματος της Θεσσαλονίκης. Στην πραγματικότητα ήταν Πρόγραμμα του Κόμο και όχι της Θεσσαλονίκης.
Το Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2014 σχεδόν όλη η Ελλάδα περίμενε να ακούσει την ομιλία μου στη ΔΕΘ. Οι εμμονές Σαμαρά βοήθησαν να γίνει ακόμα μαζικότερη η τηλεθέαση, καθώς έδωσε εντολή στην κρατική τηλεόραση και άσκησε αφόρητες πιέσεις στα ιδιωτικά ΜΜΕ, ώστε να μη μεταδώσουν την ομιλία του Αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Ήταν ο καλύτερος χορηγός ώστε να εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη τηλεθέαση που είχε ποτέ πολιτικός αρχηγός σε ομιλία του σε ΔΕΘ.
Το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης στηριζόταν σε 4 βασικούς πυλώνες: την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, την επανεκκίνηση της οικονομίας και προώθηση της φορολογικής δικαιοσύνης, το εθνικό σχέδιο για την ανάκτηση της εργασίας και τη μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος για την εμβάθυνση της δημοκρατίας.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το πρόγραμμα επιδίωκε την εφαρμογή ενός «ευρωπαϊκού New Deal», μιας δηλαδή μεγάλης κλίμακας δημόσιων επενδύσεων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, την ένταξη της Ελλάδας στην ποσοτική χαλάρωση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και μέτρα απομείωσης του ελληνικού δημόσιου χρέους στα πρότυπα της Συμφωνίας του Λονδίνου του 1953, μέσω της οποίας αναδιαρθρώθηκε το γερμανικό εξωτερικό χρέος μειούμενο κατά 50% περίπου και καθορίστηκαν ευνοϊκοί όροι αποπληρωμής του.
Σε εθνικό επίπεδο, το πρόγραμμα προέβλεπε ένα «σχέδιο Εθνικής ανασυγκρότησης» που στηριζόταν στην επανίδρυση και επέκταση του κράτους πρόνοιας για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, την ενδυνάμωση των δημοκρατικών θεσμών παράλληλα με την εφαρμογή μορφών άμεσης δημοκρατίας. Αυτές οι πολιτικές θα χρηματοδοτούνταν από έσοδα που θα προέκυπταν από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και την κατανομή ευρωπαϊκών κονδυλίων από θεσμούς όπως τα Διαρθρωτικά Ταμεία και το Ταμείο Συνοχής.
Το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης αποτέλεσε τον καταλύτη για τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ λίγους μήνες αργότερα. Ταυτόχρονα όμως και τον πήχη που ποτέ δεν κατάφερε να υπερβεί. Η κυβερνητική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ κινήθηκε απολύτως στο πνεύμα του Προγράμματος, δεν κατάφερε όμως να ανταποκριθεί στο γράμμα του.
Γιάνης Βαρουφάκης, Ανίκητοι Ηττημένοι (εκδ. Πατάκη, 2017), αναφορά στο Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης:
Αίμα και δάκρυα - Άκουσα στις ειδήσεις ότι ο Αλέξης εκφώνησε σημαντικό λόγο στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο της ετήσιας διεθνούς έκθεσης, σκιαγραφώντας την οικονομική πλατφόρμα του Σύριζα. Αποσβολώθηκα. Βρήκα το κείμενο στο διαδίκτυο και το διάβασα. Ένα ρίγος ναυτίας και αγανάκτησης με διαπέρασε. Στρώθηκα αμέσως στη δουλειά. Το άρθρο που προέκυψε, μέσα σε λιγότερο από μισή ώρα, το χρησιμοποίησε λίγο μετά τη δημοσίευσή του ο τότε πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, στο πλαίσιο των κοκορομαχιών που διεξάγονται στη Βουλή: «Ακόμη και ο Βαρουφάκης, ο οικονομικός γκουρού σας, κ. Τσίπρα, λέει ότι οι υποσχέσεις σας είναι ψεύτικες» Και πράγματι ήταν.
Το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, όπως τιτλοφορήθηκε ο λόγος του Αλέξη, ήταν καλοπροαίρετο αλλά ασυνάρτητο και ασφαλώς αναντίστοιχο με το σχέδιο των πέντε σημείων, το οποίο υποτίθεται, είχαν προσυπογράψει ο Αλέξης και ο Παππάς [σσ: ο Βαρουφάκης μιλά για μια πρόταση οικονομικής πολιτικής που εκείνος είχε εισηγηθεί και είχαν εγκρίνει Τσίπρας-Παππάς]. Υποσχόταν, ουσιαστικά, ότι το πτωχευμένο κράτος θα χρηματοδοτούσε την έξοδο από την κρίση με αυξήσεις μισθών, επιδοτήσεις, επιδόματα και επενδύσεις από πηγές χρηματοδότησης που ανήκαν είτε στον χώρο της φαντασίας είτε της αποχώρησης από την Ευρωζώνη. Έδινε, επίσης, υποσχέσεις τις οποίες δε θα έπρεπε να θέλουμε να εκπληρώσουμε, ακόμα κι αν οι εταίροι συμφωνούσαν. Το κυριότερο, ενώ τασσόταν υπέρ της παραμονής στο ευρώ, το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης ερχόταν σε αντίθεση με οποιαδήποτε συνετή διαπραγματευτική στρατηγική θα κρατούσε την Ελλάδα στην Ευρωζώνη τερματίζοντας τη χρεοδουλοπαροικία. Επρόκειτο για ένα πρόγραμμα τόσο κακοφτιαγμένο ώστε δεν μπήκα καν στον κόπο να καταδείξω μία μία τις αδυναμίες του.
Με το που δημοσιεύτηκε το κείμενό μου, φίλοι και εχθροί θεώρησαν ότι σηματοδοτούσε το τέλος της σύντομης σχέσης μου με την ηγεσία του Σύριζα. Το ίδιο πίστευα κι εγώ, ώσπου, λίγες μέρες αργότερα, μου τηλεφώνησε ο Παππάς, κεφάτος, σαν να μην είχε συμβεί τίποτα σπουδαίο. Του επισήμανα ότι το άρθρο μου άλλαζε τα πάντα. «Δεν αλλάζει τίποτα», απάντησε ξέγνοιαστα. «Εσύ θα διαμορφώσεις το πραγματικό οικονομικό πρόγραμμα. Το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης ήταν ένα κάλεσμα συσπείρωσης του κόσμου μας, τίποτα περισσότερο».
Έχασα τα λόγια μου για μερικά δευτερόλεπτα, τέτοιος ήταν ο θυμός μου. Του τόνισα ότι, ναι, είχαμε μεγάλη ανάγκη την υποστήριξη του κόσμου μας, αλλά ότι ήταν απαράδεκτο να προσπαθούμε να τη διασφαλίσουμε με ψέματα! Απτόητος εκείνος, θέλησε να βάλει τα πράγματα στη θέση τους, εκστομίζοντας την εξής δυσοίωνη πολιτική ανάλυση: «Υπάρχει κομματική πολιτική και κυβερνητική πολιτική. Εσύ θ' ασχοληθείς με την δεύτερη και θ' αφήσεις την πρώτη σ' εμάς».
Ρώτησα, από περιέργεια, ποιος βρισκόταν πίσω από το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Ο Παππάς μού απάντησε ότι εκπονήθηκε υπό την την επίβλεψη του Δραγατάκη, με τη βοήθεια του Ευκλείδη. Δε με εξέπληξε ότι ο Δραγασάκης, που είχε μακρά παράδοση στο να στρογγυλεύει προγράμματα, είχε την επίβλεψη. Όμως ήταν απογοητευτικό το μαντάτο ότι είχε βάλει και ο Ευκλείδης το χέρι του. Περίμενα περισσότερα από τον φίλο μου. «Αυτό το τερατούργημα, όποιος και να το συνέταξε», είπα στον Παππά, συνιστά δολιοφθορά εις βάρος οποιασδήποτε συνετής διαπραγματευτικής στρατηγικής».
Το τηλεφώνημα μου άφησε τόσο ξερό στόμα και τόσο πικρή γεύση ώστε χρειάστηκε να πιω κάμποσα ποτήρια νερό προτού κουβεντιάσω το θέμα με τη Δανάη.