Η πρόσφατη πρόταση του Ντόναλντ Τραμπ προς την Ουκρανία, που συνδέει τη στρατιωτική βοήθεια με την εκμετάλλευση των φυσικών της πόρων, έχει φέρει στο προσκήνιο τον τεράστιο ορυκτό πλούτο της χώρας.
Σύμφωνα με τους Financial Times, η Ουκρανία διαθέτει μεγάλα υπόγεια κοιτάσματα αξίας έως και 11,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε κρίσιμα ορυκτά, όπως λίθιο, γραφίτη, κοβάλτιο, τιτάνιο και σπάνιες γαίες, όπως το γάλλιο, που είναι απαραίτητα για πολλούς κλάδους, από την άμυνα μέχρι τα ηλεκτρικά οχήματα.
Ωστόσο, αυτά τα αποθέματα, που είναι σπάνια στην Ευρώπη, δεν έχουν γίνει αντικείμενο ουσιαστικής εξερεύνησης ή ανάπτυξης, διαδικασίες που διαρκούν χρόνια. Επίσης, δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για την ποιότητα των κοιτασμάτων, πληροφορίες που είναι κρίσιμες για τους επενδυτές προτού επενδύσουν εκατομμύρια σε νέες εξορύξεις.
Το ενδιαφέρον του Αμερικανού προέδρου έρχεται μετά την πρότερη απόπειρά του να αγοράσει τη Γροιλανδία, η οποία επίσης διαθέτει πλούσιους φυσικούς πόρους. Οι δυτικές χώρες επιδιώκουν να εξασφαλίσουν εναλλακτικές πηγές σπάνιων γαιών έναντι της Κίνας, η οποία κυριαρχεί στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα.
Τα ορυκτά της Ουκρανίας, όπως το λίθιο, το τιτάνιο, το κοβάλτιο και οι σπάνιες γαίες, είναι ζωτικής σημασίας για βιομηχανίες υψηλής τεχνολογίας, όπως η αεροδιαστημική, η παραγωγή μπαταριών και ο αμυντικός τομέας. Η εξάρτηση της Δύσης από την Κίνα για την προμήθεια αυτών των μετάλλων έχει δημιουργήσει μια παγκόσμια κούρσα για την εξεύρεση εναλλακτικών πηγών, με την Ουκρανία να αποτελεί στρατηγικό στόχο.
Ποια είναι τα σπάνια και κρίσιμα ορυκτά που διαθέτει η Ουκρανία
Το υπέδαφος της Ουκρανίας διαθέτει περίπου το 10% των παγκόσμιων αποθεμάτων λιθίου, που χρησιμοποιείται στις μπαταρίες. Τα αποθέματα αυτά εκτείνονται σε περίπου 820 τετραγωνικά χιλιόμετρα, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχουν εξορυχθεί.
Μεταξύ των κρίσιμων ορυκτών, η Ουκρανία διαθέτει σημαντικά αποθέματα ζιρκονίου, που χρησιμοποιείται σε κινητήρες αεροσκαφών, και σκανδίου, τα οποία δεν έχουν ακόμη αξιοποιηθεί. Ορισμένα κοιτάσματα τανταλίου που χρησιμοποιείται σε ημιαγωγούς, νιοβίου με υπεραγώγιμες ιδιότητες και βηρυλλίου που χρησιμοποιείται στην αεροδιαστημική βιομηχανία, εξορύσσονται σε μικρή κλίμακα, αλλά οι Ουκρανοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι έχουν τεράστιο δυναμικό.
Οι Ουκρανοί αξιωματούχοι αναφέρουν επίσης ότι η χώρα τους συγκαταλέγεται στις δέκα κορυφαίες παγκοσμίως σε αποθέματα τιτανίου, το οποίο χρησιμοποιείται σε πυραύλους, αεροπλάνα και πλοία. Ωστόσο, μόλις το 10% των αποδεδειγμένων αποθεμάτων εξορύσσεται.
Ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Ντένις Σμίχαλ, δήλωσε νωρίτερα αυτόν τον μήνα ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να αντικαταστήσει τις ευρωπαϊκές εισαγωγές τιτανίου από τη Ρωσία. Ωστόσο, ο πρώην γενικός διευθυντής της Ουκρανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας, Ρομάν Οπιμάχ, δήλωσε ότι δεν υπάρχει «σύγχρονη εκτίμηση» των αποθεμάτων σπάνιων γαιών στην Ουκρανία και ότι οι υπάρχουσες εκτιμήσεις βασίζονται σε παλιές σοβιετικές μελέτες.
«Η ρητορική γύρω από τα ορυκτά είναι βαριά πολιτική προπαγάνδα... Τα δεδομένα δεν είναι σύγχρονα, έχουμε ελάχιστες πληροφορίες για το τι υπάρχει πραγματικά εκεί», δήλωσε η Γκρέισλιν Μπασκαράν, διευθύντρια στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών των ΗΠΑ.
Πού βρίσκονται τα φυσικά αποθέματα
Η Ουκρανική Γεωλογική Υπηρεσία ανέφερε ότι η κυβέρνηση προετοιμάζει περίπου 100 τοποθεσίες για κοινή αδειοδότηση και ανάπτυξη, αλλά έχει αποκαλύψει ελάχιστες λεπτομέρειες.
Τα ορυκτά αποθέματα της Ουκρανίας βρίσκονται σε διάφορες περιοχές της χώρας, αλλά από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας το 2022, περίπου το 20% αυτών βρίσκεται πλέον υπό ρωσικό έλεγχο, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Κιέβου.
Η αυστραλιανή εταιρεία Critical Metals Corp αγόρασε τις άδειες για δύο από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα λιθίου στα τέλη του 2021, μόλις τρεις μήνες πριν από την έναρξη της ρωσικής επίθεσης. Το ένα από αυτά, το κοίτασμα Shevchenko στην ανατολική Ουκρανία, βρίσκεται πλέον υπό ρωσικό έλεγχο.
«Αυτό το χάσαμε. Δεν θα το πάρουμε ποτέ πίσω», δήλωσε ο πρόεδρος της εταιρείας, Τόνι Σέιτζ, προσθέτοντας ότι το κοίτασμα Dobra στη δυτική Ουκρανία παραμένει το «κόσμημα του στέμματος».
Τι θέλουν οι ΗΠΑ
Ο Τραμπ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι οι ΗΠΑ δικαιούνται 500 δισεκατομμύρια δολάρια σε ουκρανικούς πόρους -από ορυκτά αποθέματα έως πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ακόμη και υποδομές, όπως λιμάνια- ως αντάλλαγμα για τη στρατιωτική βοήθεια που έχει λάβει.
Η απαίτηση είναι σημαντικά υψηλότερη από το σύνολο των 69,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων που έχει παράσχει η Ουάσιγκτον σε στρατιωτική βοήθεια από το 2014, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Ο Ζελένσκι απέρριψε την πρόταση, επιμένοντας ότι οποιαδήποτε συμφωνία για τα ορυκτά πρέπει να συνδέεται με εγγυήσεις ασφαλείας μετά τον πόλεμο.
Ποια είναι τα εμπόδια
Οι επενδυτές και οι ειδικοί επισημαίνουν ότι υπάρχουν σοβαρά εμπόδια στην ανάπτυξη αυτών των έργων εξόρυξης, όπως είναι η γραφειοκρατία, οι κυβερνητικοί κανονισμοί, η περιορισμένη πρόσβαση σε γεωλογικά δεδομένα και οι δυσκολίες στην απόκτηση γης.
Οι επιθέσεις της Ρωσίας στις ενεργειακές υποδομές έχουν αναγκάσει ορισμένες εξορυκτικές εταιρείες να χρησιμοποιούν γεννήτριες, αυξάνοντας το κόστος εξόρυξης και μεταφοράς των μετάλλων.
Υπολόγισε λάθος ο Ζελένσκι;
Ο Ζελένσκι είχε προτείνει αρχικά την παραχώρηση δικαιωμάτων εξόρυξης σε αμερικανικές εταιρείες ως μέρος ενός «ειρηνευτικού σχεδίου» που υπέβαλε στον Τραμπ πέρυσι.
Ωστόσο, Ευρωπαίοι και Ουκρανοί αξιωματούχοι είπαν στους FT ότι ο Ζελένσκι μπορεί να έκανε ένα στρατηγικό λάθος με το να μη συμπεριλάβει μια συνολική αξία. Η έλλειψη λεπτομερειών επέτρεψε στον Τραμπ να «ορίσει τη δική του τιμή», σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους.
Η πρόταση έχει προκαλέσει οργή μεταξύ των Ευρωπαίων συμμάχων, οι οποίοι τη συνέκριναν με «μαφιόζικες τακτικές εκβιασμού», «τοκογλυφία» και «αποικιοκρατία».
