Το χρονολόγιο των γεγονότων πριν από την έγκριση του «Σχεδίου Λίμνες» - Η ανακοίνωση Πορφυρογένη στο Συνέδριο του Κ.Κ. Γαλλίας για ίδρυση ανεξάρτητου κράτους στη Βόρεια Ελλάδα – Οι περίεργες ενέργειες του Ν. Ζαχαριάδη και το πλήρες κείμενο του «Σχεδίου Λίμνες», όπως δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» το 1996.
Σε πολλά άρθρα μας για τα χρόνια του Εμφυλίου και τη δράση του Κ.Κ.Ε. και του Δ.Σ.Ε., αναγνώστες μας έχουν αναφερθεί σε σχόλιά τους στο «Σχέδιο Λίμνες», με το οποίο το Κ.Κ.Ε. οργάνωνε τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους στη Βόρεια Ελλάδα, συγκεκριμένα σε Μακεδονία και Θράκη με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη. Απώτερος σκοπός των εμπνευστών του «Σχεδίου» ήταν η δημιουργία μιας ενιαίας και ανεξάρτητης «Μεγάλης Μακεδονίας».
Λάθη έγιναν απ’ όλες τις πλευρές και δεν πρέπει να επαναληφθούν, ιδιαίτερα στο άκρως ευμετάβλητο παγκόσμιο γίγνεσθαι των ημερών μας. Θα μπορούσαμε να αρκεστούμε στην απλή παράθεση του «Σχεδίου», θεωρούμε, όμως, ότι τέτοια σημαντικά γεγονότα δεν πρέπει να εξετάζονται μεμονωμένα και, επίσης, πρέπει να γνωρίζουμε πώς φτάσαμε σε αυτά.
Έτσι, θα αναφερθούμε στα γεγονότα του 1947 που σχετίζονται με το «Σχέδιο Λίμνες» (που φέρεται ότι εκπονήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1947 κοντά στις Πρέσπες, γι’ αυτό και πήρε το όνομα αυτό).
Η Μεγάλη Πρέσπα
Η Μικρή Πρέσπα
Από την έκκληση Ζαχαριάδη στον Στάλιν στην εξαγγελία Πορφυρογένη στο Στρασβούργο για ανεξάρτητο κράτος στη Β. ΕλλάδαΤον Ιανουάριο του 1947 ο Νίκος Ζαχαριάδης απευθύνει προσωπική έκκληση στον Στάλιν για βοήθεια. Τον Μάρτιο του 1947 οι Η.Π.Α. εξαγγέλλουν το περίφημο «Δόγμα Τρούμαν», με το οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες «αντικαθιστούν» τη Μ. Βρετανία και δηλώνουν ότι θα παράσχουν κάθε βοήθεια σε Ελλάδα και Τουρκία για να σωθούν από την κομμουνιστική απειλή. Στις 20 Μαρτίου 1947 δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη ο Γιάννης Ζέβγος (ή Ζεύγος), αναπληρωματικό μέλος του Π.Γ. του Κ.Κ.Ε., από έναν κομμουνιστή φυγά από το Μπούλκες.
Με αφορμή τη δολοφονία Ζέβγου έρχεται στη Θεσσαλονίκη ο, εξαφανισμένος τότε, Ν. Ζαχαριάδης που καταθέτει λουλούδια στον τάφο του και χάνεται ξανά. Στις 5 Απριλίου 1947 ο Εθνικός Στρατός ξεκινά την επιχείρηση «Τέρμινους» με 80.000 άνδρες, 60 αεροπλάνα και 40 τηλεβόλα. Στις 6 Απριλίου 1947 ο Ζαχαριάδης περνά παράνομα στη Γιουγκοσλαβία, αλλά ως το τέλος του 1947, το Κ.Κ.Ε. που εξακολουθεί να λειτουργεί νόμιμα αφήνει την παραπλανητική εντύπωση ότι ο ΓΓ του κρύβεται στη Αθήνα.
Μάλιστα, αφήνεται σαφώς να εννοηθεί ότι ο Ζαχαριάδης πήγε στο Στρασβούργο, στο Συνέδριο του ΚΚ Γαλλίας τον Ιούνιο του 1947. Στις 17 Απριλίου 1947 ο Ζαχαριάδης, μετά τις επαφές του με τους Γιουγκοσλάβους ηγέτες, τηλεγραφεί στον Μάρκο Βαφειάδη στα βουνά, τη γενική ντιρεκτίβα του Εμφυλίου Πολέμου που είχε σαν στόχο τη δημιουργία κομμουνιστικού κράτους στη Μακεδονία και τη Θράκη. Εάν ήταν εφικτό, αυτό το κράτος έπρεπε να επεκταθεί και στην Ήπειρο.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης
Στις 21 Απριλίου 1947 ο Ζαχαριάδης συναντάται προσωπικά με τον Τίτο, ο οποίος επικυρώνει(!) τη δημιουργία δύο κρατών στη χώρα μας: ένα στη Νότιο Ελλάδα και ένα κομμουνιστικό στη Βόρεια Ελλάδα και συντάσσει ο ίδιος μνημόνιο των αποφάσεων. Στις 15 Μαΐου 1947 ο Ζαχαριάδης που είχε φτάσει στη Μόσχα συναντιέται για δεύτερη φορά με τον Στάλιν παρουσία των Μολότοφ και Ζντάνοφ. Τα γεγονός αυτό αποδεικνύεται από τηλεγραφήματα, γράμματα και σχετική έκθεση. Τέλη Μαΐου 1947 ο Ζαχαριάδης επιστρέφει στο Βελιγράδι και αρχίζει στενή προσωπική συνεργασία με τους Γιουγκοσλάβους ηγέτες, ιδιαίτερα με τον Αλεξάντερ "Μάρκο" Ράνκοβιτς. Σύνδεσμος του Ζαχαριάδη με το ΚΚΣΕ είναι ο Μπαράνοφ, στον οποίο δίνει αναφορές για τα τρέχοντα θέματα. 20 Μαΐου 1947 πεθαίνει στην Αθήνα από καρδιά ο Γιώργης Σιάντος. Αποφασίζεται να εξαγγελθεί επίσημα από διεθνές βήμα η απόφαση του Κ.Κ.Ε. για τη δημιουργία της «ελεύθερης Ελλάδας» με πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη – στη Μακεδονία και τη Θράκη, ένα ανεξάρτητο κράτος με κυβέρνηση, στρατό κ.λπ. Με την ίδια μέθοδο χωρίζεται το Βιετνάμ σε Βόρειο και Νότιο, όπως και η Κορέα σε Βόρεια και Νότια.
O Αλεξάντερ Μάρκο Ράνκοβιτς
Η ανακοίνωση αυτή αποφασίστηκε να γίνει στο συνέδριο του Κ.Κ. Γαλλίας που συνέρχεται στις 25 Ιουνίου 1947 στο Στρασβούργο. Όμως, μέχρι τις 26 Ιουνίου 1947 οι Γάλλοι κομμουνιστές δεν είχαν στείλει πρόσκληση στο Κ.Κ.Ε. για το Συνέδριο που είχε ήδη αρχίσει. Αυτό οφειλόταν στο ότι δεν ήθελαν να συγκεντρώσουν εναντίον τους την οργή της γαλλικής και της διεθνούς κοινής γνώμης. Εκβιάζονται, όμως, να δεχθούν τον εκπρόσωπο του Κ.Κ.Ε. Υπάρχουν για επιβεβαίωση τα σχετικά τηλεγραφήματα. Στις 27 Ιουνίου 1947 ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης, ως εκπρόσωπος του Κ.Κ.Ε., αναγγέλλει από το Στρασβούργο τη δημιουργία «χωριστού» βορειοελλαδικού κομμουνιστικού κράτος με «Δημοκρατική Κυβέρνηση» κ.λπ.
Ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης με αντάρτισσα του ΔΣΕ
Την ίδια εποχή, ο Δημοκρατικός Στρατός δρα μαζικά. Η συγκρότηση «Δημοκρατικής Κυβέρνησης» με τη συμμετοχή και Αριστερών μη μελών του Κ.Κ.Ε. γίνεται προβληματική, ενώ διαφωνίες εκδηλώνονται στην Κ.Ε. του Ε.Α.Μ. Τον Αύγουστο του 1947 το Γενικό Αρχηγείο του Δ.Σ.Ε. εκδίδει και δημοσιεύει, ως εκτελεστική και νομοθετική εξουσία, τις πρώτες «Πράξεις» του για τη Λαϊκή Δικαιοσύνη και Αυτοδιοίκηση, χωρίς, όμως, να υπάρχει κυβέρνηση.
Ο Βαφειάδης, σε εμπιστευτική αναφορά του που έγινε το 1948, γράφει ότι «με διαταγή από το Βελιγράδι το Αρχηγείο περιβλήθηκε και με κυβερνητική εξουσία». Στις 7 Σεπτεμβρίου 1947 ορκίστηκε η κυβέρνηση Θ. Σοφούλη. Στις 11/9 εγκρίνεται από τη Βουλή ψήφισμα περί αμνηστίας με βασικότερη διάταξη να αναφέρει: «Όσοι εκ των στασιαστών αρχηγών, οδηγών ή συστασιωτών παρουσιασθώσιν εντός μηνός από της δημοσιεύσεως του παρόντος αυτοβούλως εις την πλησιεστέραν δικαστικήν, στρατιωτικήν ή αστυνομικήν Αρχήν… και αφοπλισθώσιν εφ’ όσον οπλοφορούν, αμνηστεύονται αυτοδικαίως δυνάμει του παρόντος… και απολύονται αμέσως υπό των εις ους (στους οποίους) παραδόθησαν…». Σε ραδιοφωνικό του λόγο ο έμπειρος Θεμιστοκλής Σοφούλης τόνιζε: «Εάν αι ειρηνευτικαί μας προσπάθειαι μείνουν άκαρποι…. θα ηγηθούμε προσωπικής σταυροφορίας δια να πλήξωμεν τον εχθρόν μη φειδόμενοι ουδενός μέσου».
Ο Βαφειάδης, σε εμπιστευτική αναφορά του που έγινε το 1948, γράφει ότι «με διαταγή από το Βελιγράδι το Αρχηγείο περιβλήθηκε και με κυβερνητική εξουσία». Στις 7 Σεπτεμβρίου 1947 ορκίστηκε η κυβέρνηση Θ. Σοφούλη. Στις 11/9 εγκρίνεται από τη Βουλή ψήφισμα περί αμνηστίας με βασικότερη διάταξη να αναφέρει: «Όσοι εκ των στασιαστών αρχηγών, οδηγών ή συστασιωτών παρουσιασθώσιν εντός μηνός από της δημοσιεύσεως του παρόντος αυτοβούλως εις την πλησιεστέραν δικαστικήν, στρατιωτικήν ή αστυνομικήν Αρχήν… και αφοπλισθώσιν εφ’ όσον οπλοφορούν, αμνηστεύονται αυτοδικαίως δυνάμει του παρόντος… και απολύονται αμέσως υπό των εις ους (στους οποίους) παραδόθησαν…». Σε ραδιοφωνικό του λόγο ο έμπειρος Θεμιστοκλής Σοφούλης τόνιζε: «Εάν αι ειρηνευτικαί μας προσπάθειαι μείνουν άκαρποι…. θα ηγηθούμε προσωπικής σταυροφορίας δια να πλήξωμεν τον εχθρόν μη φειδόμενοι ουδενός μέσου».
Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης
Η προθεσμία έγινε τελικά δίμηνη (ως τις 15 Νοεμβρίου 1947), αλλά τα αποτελέσματα της αμνηστίας ήταν πενιχρά. Μόνο 1.142 ένοπλοι, που μάλιστα δεν ανήκαν στις μάχιμες δυνάμεις των ανταρτών παρουσιάστηκαν για να λάβουν αμνηστία. Το Κ.Κ.Ε., την ίδια μέρα με την ψήφιση του νόμου περί αμνηστίας σκλήρυνε τη στάση του. Ο Ν. Ζαχαριάδης, συγκάλεσε σε Ολομέλεια την Κεντρική Επιτροπή, το ανώτατο όργανο του Κ.Κ.Ε. Πρόκειται για την περίφημη 3η Ολομέλεια. Είναι άγνωστο πού έγινε. Σύμφωνα με τον «Ριζοσπάστη», έγινε στη Γιουγκοσλαβία ή την Αλβανία, κοντά στις λίμνες Πρέσπες. Γι’ αυτό και το Σχέδιο αυτό έχει την ονομασία «Λίμνες». Ο Ν. Μέρτζος και άλλοι γράφουν ότι ίσως έγινε στην Πίνδο.
Η απόφαση της 3ης Ολομέλειας δεν δημοσιεύτηκε ποτέ. Στα επίσημα πρακτικά της και στην αρχή του επίσημου κειμένου υπάρχει η ένδειξη «να μην δημοσιευθεί». Πάντως η Κ.Ε. του Ε.Α.Μ. πήρε στα χέρια της μόνο την ανακοίνωση για τις εργασίες και τις αποφάσεις της 3ης Ολομέλειας. Η ανακοίνωση της 3ης Ολομέλειας ήταν ηπιότερη από την απόρρητη απόφαση όπου γινόταν λόγος για ολοκληρωτικό πόλεμο. Αδιαφορώντας για τις αντιδράσεις του Ε.Α.Μ., το Κ.Κ.Ε. δημοσίευσε την «ήπια» απόφαση της 3ης Ολομέλειας στον «Ριζοσπάστη» της 8ης Οκτωβρίου 1947, μαζί με ένα οκτάστηλο άρθρο του Νίκου Ζαχαριάδη, με τίτλο «Υπέρ Βωμών και εστιών».
Το «Σχέδιο Λίμνες» ήρθε για πρώτη φορά στη δημοσιότητα στις 6/1/1980, στην εφημερίδα «Αυγή», από τον Φίλιππο Ηλιού. Η διάσπαση του Κ.Κ.Ε., στην οποία αναφερθήκαμε εκτενώς σε άρθρο μας στις 10/02/2025, είχε σαν αποτέλεσμα μέρος του Αρχείου του να βρεθεί σε χέρια στελεχών του μετέπειτα Κ.Κ.Ε. Εσωτερικού. Αυτό εξηγεί τη δημοσίευσή του στην «Αυγή». Εντυπωσιακό είναι το στοιχείο, πως το κείμενο μεταφράστηκε από τα ρωσικά, όπως γράφει ο «Ριζοσπάστης», καθώς αγνοείται η τύχη του αρχικού ελληνικού κειμένου.
Δυο διορθώσεις στη μετάφραση που βλέπετε. Ήπειρος: Μόνιμη εγκατάσταση στην περιοχή Πωγωνίου (όχι Παγωνίου) και Λάκκα (όχι Λάκα) Σούλι. Για το Πωγώνι έχουμε γράψει πάρα πολλά, ας μην προσθέσουμε κάτι άλλο… Λάκα, ονομάζεται το βερνίκι για επίχριση επίπλων. Το ορθό είναι Λάκκα (με κεφαλαίο ως τοπωνύμιο), μεγάλη κοιλότητα, βαθούλωμα του εδάφους συνήθως ανάμεσα σε λόφους ή υψώματα, σύμφωνα με το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας, της Ακαδημίας Αθηνών. Η λέξη προέρχεται μάλλον από τη λ. λάκκος.
Αυτά βέβαια δεν έχουν ιδιαίτερη σημασία. Εκείνο που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής είναι ότι εκτός από Θράκη και Μακεδονία, το Κ.Κ.Ε. δευτερευόντως ήθελε να ελέγχει τις περιοχές της Ηπείρου που συνορεύουν με την Αλβανία με απώτερο σκοπό να κατέχει ολόκληρη την οριογραμμή, από την Σαγιάδα της Θεσπρωτίας ως τον Έβρο. Γι’ αυτό είχε οχυρώσει σαν αστακό το όρος Μουργκάνα στην ελληνοαλβανική μεθόριο και η ήττα του Δ.Σ.Ε. στη σκληρή μάχη εκεί (11-18 Σεπτεμβρίου 1948) ήταν καταλυτική για την εξέλιξη του Εμφυλίου (δείτε σχετικό άρθρο μας στις 8/9/2019).
Η συνάντηση Τίτο – Ζαχαριάδη για την κατάληψη της Θεσσαλονίκης και οι αντιδράσεις για τη «βόμβα Πορφυρογένη» στο Στρασβούργο
Δύο ενδιαφέροντα στοιχεία τα οποία θα παραθέσουμε στη συνέχεια αφορούν τη συνάντηση Τίτο – Ζαχαριάδη στην οποία «επικυρώθηκε» η απόφαση για κατάληψη της Θεσσαλονίκης και τι έγραψαν οι εφημερίδες μετά τη «βόμβα Πορφυρογένη» στο Στρασβούργο. Στις 21 Απριλίου 1947 ο Ν. Ζαχαριάδης συναντάται με τον Τίτο και επισφραγίστηκαν επίσημα ο κύριος σκοπός της κομμουνιστικής ανταρσίας, που ήταν η δημιουργία χωριστού κράτους στη Βόρειο Ελλάδα, δηλαδή ο διαμελισμός της χώρας σε δύο τμήματα με αντίθετο καθεστώς το καθένα.
Ο Ν. Μέρτζος τη χαρακτηρίζει «βιετναμοποίηση». Όπως τονίζεται στο μνημόνιο προς τον Τίτο, η Μακεδονία και η Θράκη επελέγησαν από το Κ.Κ.Ε., γιατί παρουσίαζαν και αποτελούσαν «το πιο νευραλγικό σημείο από άποψη εθνική, γεωγραφική και στρατιωτική». Η συνάντηση Τίτο – Ζαχαριάδη κωδικοποιήθηκε στην επιστολή που συνέταξε ο τελευταίος και επέδωσε, μετά τη συνομιλία, στον Γιουγκοσλάβο ηγέτη, ώστε να υπάρχει το μνημόνιο συμφωνίας!
Ο Ζαχαριάδης φαίνεται ότι υπερεκτιμούσε τις δυνάμεις που διέθετε, καθώς έκανε αναφορά για 20.000 αντάρτες, που μπορούσαν σύντομα να γίνουν 50.000, αν υπήρχε επαρκής βοήθεια. Την ίδια άποψη είχε και ο Μάρκος Βαφειάδης. Ο Ζαχαριάδης μάλιστα πρότεινε να προμηθευτεί τον αναγκαίο οπλισμό και ιματισμό από τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γαλλία, Ιταλία), προφανώς λαθραία, μέσω του κομμουνιστικού δικτύου. Ζήτησε από τον Τίτο να στείλει, αν θέλει, ένα αντίγραφο του μνημονίου στη Μόσχα. Ο Ζαχαριάδης ήταν, εκ των πραγμάτων, τόσο εξαρτημένος από τον Τίτο, ώστε ακόμα και για να επισκεφθεί τη γυναίκα και τα παιδιά του για λίγες μέρες στο Παρίσι έπρεπε να πάρει άδεια από τον Τίτο! Άλλωστε, ο Τίτο (1891-1980), ο οποίος καθοδηγούσε το αντάρτικο στην Ελλάδα και είχε αναλάβει τις διεθνείς ευθύνες για τις πράξεις του… Πληροφοριακά αναφέρουμε ότι το πραγματικό ονοματεπώνυμο του, Κροάτη, Τίτο ήταν Γιόσιπ Μπροζ.
Ο Ν. Μέρτζος τη χαρακτηρίζει «βιετναμοποίηση». Όπως τονίζεται στο μνημόνιο προς τον Τίτο, η Μακεδονία και η Θράκη επελέγησαν από το Κ.Κ.Ε., γιατί παρουσίαζαν και αποτελούσαν «το πιο νευραλγικό σημείο από άποψη εθνική, γεωγραφική και στρατιωτική». Η συνάντηση Τίτο – Ζαχαριάδη κωδικοποιήθηκε στην επιστολή που συνέταξε ο τελευταίος και επέδωσε, μετά τη συνομιλία, στον Γιουγκοσλάβο ηγέτη, ώστε να υπάρχει το μνημόνιο συμφωνίας!
Ο Ζαχαριάδης φαίνεται ότι υπερεκτιμούσε τις δυνάμεις που διέθετε, καθώς έκανε αναφορά για 20.000 αντάρτες, που μπορούσαν σύντομα να γίνουν 50.000, αν υπήρχε επαρκής βοήθεια. Την ίδια άποψη είχε και ο Μάρκος Βαφειάδης. Ο Ζαχαριάδης μάλιστα πρότεινε να προμηθευτεί τον αναγκαίο οπλισμό και ιματισμό από τις δυτικοευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γαλλία, Ιταλία), προφανώς λαθραία, μέσω του κομμουνιστικού δικτύου. Ζήτησε από τον Τίτο να στείλει, αν θέλει, ένα αντίγραφο του μνημονίου στη Μόσχα. Ο Ζαχαριάδης ήταν, εκ των πραγμάτων, τόσο εξαρτημένος από τον Τίτο, ώστε ακόμα και για να επισκεφθεί τη γυναίκα και τα παιδιά του για λίγες μέρες στο Παρίσι έπρεπε να πάρει άδεια από τον Τίτο! Άλλωστε, ο Τίτο (1891-1980), ο οποίος καθοδηγούσε το αντάρτικο στην Ελλάδα και είχε αναλάβει τις διεθνείς ευθύνες για τις πράξεις του… Πληροφοριακά αναφέρουμε ότι το πραγματικό ονοματεπώνυμο του, Κροάτη, Τίτο ήταν Γιόσιπ Μπροζ.
Ο Μάρκος Βαφειάδης
Ο Γιόσιπ Μπροζ, γνωστότερος ως Τίτο
Στις 26/6/1947, ο «Ριζοσπάστης» έγραφε ότι το ΚΚΕ στο Συνέδριο του ΚΚ Γαλλίας στο Στρασβούργο θα εκπροσωπούσαν οι «σύντροφοι» Ζαχαριάδης και Πορφυρογένης. Ο Ζαχαριάδης, όμως, δεν μετακινήθηκε από το Βελιγράδι! «Απτόητος» ο «Ριζοσπάστης» άρχισε να γράφει λεπτομέρειες για την παρουσία και τη δράση του Ζαχαριάδη στο… Στρασβούργο.
Πάντως, ο ευρυμαθής Πορφυρογένης πήγε όντως στο Στρασβούργο. Πριν πάει εκεί, είχε μεταβεί στο Βελιγράδι και τη Μόσχα. Όσα είπε στο Στρασβούργο είχαν εγκριθεί από τον Τίτο και τον Στάλιν κατά τις μυστικές συναντήσεις τους με τον Ζαχαριάδη στις 21/4/1947 και 15/5/1947. Ο Πορφυρογένης, αφού εξαπέλυσε έναν φιλιππικό (σφοδρό κατηγορητήριο) κατά του Δόγματος Τρούμαν ανακοίνωσε, προκαλώντας τεράστια αίσθηση, τις προθέσεις του Δ.Σ.Ε. και του Κ.Κ.Ε.
Πάντως, ο ευρυμαθής Πορφυρογένης πήγε όντως στο Στρασβούργο. Πριν πάει εκεί, είχε μεταβεί στο Βελιγράδι και τη Μόσχα. Όσα είπε στο Στρασβούργο είχαν εγκριθεί από τον Τίτο και τον Στάλιν κατά τις μυστικές συναντήσεις τους με τον Ζαχαριάδη στις 21/4/1947 και 15/5/1947. Ο Πορφυρογένης, αφού εξαπέλυσε έναν φιλιππικό (σφοδρό κατηγορητήριο) κατά του Δόγματος Τρούμαν ανακοίνωσε, προκαλώντας τεράστια αίσθηση, τις προθέσεις του Δ.Σ.Ε. και του Κ.Κ.Ε.
Στάλιν και Μολότοφ
«Και η αποφασιστική πολεμική επίδοση και ανάπτυξη του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας μπροστά στο γεγονός της αμερικανοαγγλικής και μοναρχοφασιστικής αδιαλλαξίας, αναγκαστικά τείνει να αποκρυσταλλωθεί και αποκρυσταλλώνεται κιόλας, προς τη δημιουργία μιας λεύτερης δημοκρατικής Ελλάδας με δική της κυβέρνηση και δική της κυβέρνηση και δική της κρατική υπόσταση. Για ένα τέτοιο πράγμα υπήρχαν και πριν και σήμερα όλες οι απαραίτητες αντικειμενικές, πολεμικές, υλικές, πολιτικές, ηθικές, ψυχολογικές μα και γεωγραφικές προϋποθέσεις». Οι τελευταίες τέσσερις λέξεις αποτελούν έμμεση, πλην σαφέστατη αναφορά στη Μακεδονία…
Η «εξαγγελία» Πορφυρογένη προκάλεσε παγκόσμιο σάλο. Ας δούμε τι έγινε στην Ελλάδα. Ο λόγος του Πορφυρογένη δημοσιεύτηκε οκτάστηλος στην πρώτη σελίδα του «Ριζοσπάστη» με τεράστια φωτογραφία του Ν. Ζαχαριάδη. Ολόκληρος ο Ελληνικός Τύπος της εποχής, πλην του Ε.Α.Μικού, χαρακτήρισε τον λόγο Πορφυρογένη ως εσχάτη προδοσία εναντίον της χώρας. Αναλυτικότερα, οι εφημερίδες έγραψαν τα εξής.
Το «Βήμα» σε κύριο άρθρο του συνιστά στην κυβέρνηση να μην χάσει την ψυχραιμία της και εξαπολύσει διώξεις εναντίον όλων των αριστερών και τόνιζε: «Το σπουδαιότερον δεν είναι η απειλή προς δημιουργίαν κομμουνιστικής κυβερνήσεως, αλλά η πρόκλησις του Κ.Κ.Ε. προς γενικήν διεθνή υποστήριξιν των ανταρτών… Ο νόμιμος Στρατός της Ελλάδος έχει το δικαίωμα να αναζητεί βοήθειαν από το εξωτερικό. Αλλά, η επανάστασις, όταν ζητεί ξένην βοήθειαν, γίνεται προδοτική».
Η «Ελευθερία» χαρακτήριζε τον λόγο Πορφυρογένη, σε κύριο άρθρο της, ως εσχάτη προδοσία. Η «Εστία» ζητούσε να κηρυχθεί εκτός νόμου το νόμιμο, ως τότε, Κ.Κ.Ε. και να διαλυθούν όλες οι κομμουνιστικές οργανώσεις. Οι άλλες εφημερίδες στηλίτευαν τον λόγο Πορφυρογένη, αλλά έριχναν και μεγάλο βάρος στη μικροπολιτική, προσπαθώντας η καθεμιά, να προωθήσει τους δικούς της ανθρώπους στην κυβέρνηση! Μόνο η «Μάχη», όργανο του Σ.Κ.Ε.Λ.Δ. (Τσιριμώκος – Σβώλος) που ανήκε στο ΕΑΜ τόνιζε ότι ο λόγος Πορφυρογένη έπρεπε να ερμηνευθεί, κυρίως, ως προσπάθεια για συμφιλίωση…
Σύμφωνα με τον Σόλωνα Γρηγοριάδη που ήταν φιλικά προσκείμενος στο Ε.Α.Μ. και το Κ.Κ.Ε., ο Υπουργός Ασφαλείας Ναπολέων Ζέρβας τη νύχτα της 9ης Ιουλίου 1947 εξαπέλυσε τεράστιο «πογκρόμ» στην Αθήνα. 2.615 «επισημασμένοι» αρπάχτηκαν από τα κρεβάτια τους, στοιβάχτηκαν στα κρατητήρια των αστυνομικών τμημάτων και την επόμενη οδηγήθηκαν στην κατάξερη Ψυττάλεια όπου μαρτύρησαν στην κυριολεξία από τη δίψα. Τελικά, με αρματαγωγά οδηγήθηκαν στην Ικαρία εξόριστοι, περίπου 7.000…
Ναπολέων Ζέρβας
Παραθέτουμε στη συνέχεια αυτούσιο το «Σχέδιο Λίμνες» από τον «Ριζοσπάστη» της 17/12/1996, για να μπορέσουν οι αναγνώστες μας να βγάλουν τα συμπεράσματά τους…
Εκτός από το «Σχέδιο Λίμνες» που αντλήσαμε από τον «Ριζοσπάστη» χρησιμοποιήσαμε στοιχεία και από το βιβλίο του Νικόλαου Γ. Μέρτζου, «ΣΒΑΡΝΟΥΤ ΤΟ ΠΡΟΔΟΜΕΝΟ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ», 10η ΕΚΔΟΣΗ, Εκδόσεις ΕΡΩΔΙΟΣ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010.
"ΛΙΜΝΕΣ"
Το σχέδιο στρατιωτικής δράσης του ΔΣΕ
"Αυστηρά εμπιστευτικό
ΣΧΕΔΙΟ "ΛΙΜΝΕΣ"
Πολιτική κατάσταση
Κατά την παρούσα στιγμή ωρίμασαν οι συνθήκες για την εκπλήρωση του βασικού στρατηγικού καθήκοντος, που στέκεται μπροστά στο Δημοκρατικό Στρατό μας, δηλαδή τη δημιουργία ελεύθερου εδάφους στην έκταση της Μακεδονίας και την απελευθέρωση ολόκληρης της Μακεδονίας - Θράκης με κέντρο τη Θεσσαλονίκη. Στρατηγικά είναι αναγκαία να δημιουργηθούν γι' αυτό το σκοπό ορισμένες προϋποθέσεις, όπως εκτίθενται παρακάτω.
ΕΧΘΡΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
Α. Εμψυχο υλικό
α. Γενικά στη χώρα: Στρατός 100.000 άνδρες από τους οποίους παρατακτοί 40.000. Χωροφυλακή 30.000 άνδρες από τους οποίους παρατακτοί 15.000 άνδρες. Ενοπλοι ΜΑΥ 40.000 από τους οποίους παρατακτοί 5.000 άνδρες. Σύνολο 170.000 άνδρες, από τους οποίους παρατακτοί 60.000.
β. Περιοχή Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας: Σύνολο 59.000 άνδρες από τους οποίους παρατακτοί 23.000. Δεν είναι γνωστές με ακρίβεια οι δυνάμεις στη Θεσσαλονίκη.
γ. Περιοχές Μακεδονίας - Ηπείρου - Θράκης μαζί: Σύνολο 88.000 άνδρες από τους οποίους παρατακτοί 32.000.
Β. Μέσα
α. Οπλισμός πεζικού: Σε κάθε τάγμα 45 οπλοπολυβόλα μπρεντ και 45 αυτόματα τόμσον, 2 - 4 βαρείς όλμοι (οι δύο αμερικάνικοι), 2 πολυβόλα βίκερς, 3 πίατ κατά λόχο. Αφθονία πυρομαχικών.
β. Πυροβολικό: 4 πυροβόλα στην ταξιαρχία
γ. Μηχανοκίνητες δυνάμεις: 1 σύνταγμα θωρακισμένων και ελαφρά τανκς σε κάθε μεραρχία.
δ. Διαβιβάσεις: 1 ασύρματος ισχύος 22 κατά τάγμα και ραδιοτηλέφωνα κατά λόχο και διμοιρία. Επίσης οπτικά είδη.
ε. Μεταφορικά μέσα: Σε αφθονία.
στ. Υλικά μηχανικού: Σε αφθονία.
ζ. Επιμελητεία: Καλά οργανωμένη, διαθέτει όλα τα αναγκαία.
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Α. Εμψυχο υλικό
α. Γενική δύναμη στη χώρα: 24.000 μαχητές από τους οποίους παρατακτοί 18.000.
β. Περιοχή Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας: 10.500 μαχητές από τους οποίους παρατακτοί 8.000.
γ. Περιοχές Μακεδονίας - Ηπείρου - Θράκης μαζί: 15.000 μαχητές από τους οποίους παρατακτοί 11.000.
Συσχετισμός δυνάμεων γενικά 1:3 σε όφελος του εχθρού.
Β. Μέσα
α. Οπλισμός πεζικού: Όπλα - αυτόματα - οπλοπολυβόλα διαφόρων τύπων με πολλές ελλείψεις στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, Ήπειρο και Θράκη και με σοβαρές ελλείψεις στη Θεσσαλία, Ρούμελη (Κεντρική Ελλάδα) και Πελοπόννησο. 'Όλμοι από 1 - 2 κατά τάγμα στη Μακεδονία, Ήπειρο και Θράκη και από 1/2 - 1 στη Θεσσαλία, Ρούμελη και Πελοπόννησο.
β. Πυροβολικό: Συνολικά 5 πυροβόλα.
γ. Εκρηκτικό υλικό: Μηδαμινές ποσότητες στη Μακεδονία - Ήπειρο και Θράκη και εντελώς καθόλου στη Θεσσαλία - Ρούμελη - Πελοπόννησο.
δ. Μηχανοκίνητα: Δεν υπάρχουν.
ε. Διαβιβάσεις: Από ένα ασύρματο κατά Αρχηγείο Περιοχής και στην πλειοψηφία των περιφερειακών Αρχηγείων. Δεν υπάρχουν καθόλου στα τάγματα.
στ. Μεταφορικά μέσα: Εντελώς ανεπαρκή για τις υπάρχουσες ανάγκες.
ζ. Επιμελητεία: Όχι καλά οργανωμένη και με πηγές πολύ φτωχές σε σύγκριση με τις ανάγκες.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ ΓΙΑ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΣΚΟΠΩΝ ΔΣΕ
Α. Ποσοτική ανάπτυξη
Οι δυνάμεις του ΔΣΕ με γρήγορους ρυθμούς πρέπει να αυξηθούν πολύ, ώστε προς την άνοιξη του 1948 να τριπλασιαστούν. Ιδιαίτερα αυτή η αύξηση πρέπει να επιτευχθεί στο πιο σύντομο διάστημα στην Κεντρική και Δυτική Μακεδονία ώστε να γίνει δυνατό να εξοικονομηθούν από εκεί οι αναγκαίες εφεδρικές δυνάμεις για τη δημιουργία του κύριου εκστρατευτικού σώματος, που θα επιχειρήσει την κατάληψη της Θεσσαλονίκης.
Β. Οργανωτική προετοιμασία
α. Ήδη από τώρα πρέπει να καταπιαστούμε με την οργάνωση μονάδων τακτικού στρατού, πράγμα που προοδευτικά πρέπει να επεκταθεί σε ολόκληρο το Δημοκρατικό Στρατό και να ολοκληρωθεί προς την άνοιξη.
β. Να παρθεί, μεταφερθεί και κατατμηθεί το αναγκαίο υλικό για τον πλήρη εξοπλισμό όλων των δυνάμεων του ΔΣΕ, υπολογίζοντας ότι αυτές θα φτάσουν τους 60.000 άνδρες. Λεπτομέρειες για τις αναγκαίες ποσότητες υλικού κατά κατηγορία δίνονται στο συνημμένο πίνακα.
γ. Να αναζητηθεί και εκπαιδευτεί το αναγκαίο τεχνικό προσωπικό για όλα τα όπλα και ιδιαίτερα για το μηχανικό και τις διαβιβάσεις (ασυρματιστές, σαμποταριστές, ναρκοθέτες, ναρκοσυλλέκτες κλπ.).
δ. Να αναζητηθεί το αναγκαίο υλικό για γεφυρώσεις και οχυρώσεις (λαστιχένιες βάρκες, αγκαθωτό σύρμα, εργαλεία, τσιμέντο, ελάσματα κλπ.).
ε. Άμεσα να ανευρεθούν μεταφορικά μέσα.
στ. Στο πιο σύντομο διάστημα να οργανωθεί η επιμελητεία και να εξασφαλίσει πηγές εφοδιασμού ικανές να καλύπτουν όλες τις ανάγκες του ΔΣΕ.
ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΣΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΧΤΥΠΗΜΑΤΟΣ
Άμεσος, βασικός σκοπός: Σταθερή κυριαρχία του ΔΣΕ στο δρόμο Καλαμπάκα - Μέτσοβο - Γιάννενα με βασικό σκοπό την αποκατάσταση εδαφικής ενότητας μεταξύ Μακεδονίας, Ηπείρου και Θεσσαλίας. Αυτό θα επιτρέψει να μεταφέρουμε στο νότο σοβαρές ενισχύσεις σε υλικά για να πετύχουμε την ανάπτυξη των δυνάμεων του ΔΣΕ στις περιοχές Θεσσαλίας, Ρούμελης και Πελοποννήσου και των σοβαρών επιχειρήσεών τους και έτσι να εξασφαλίσουμε τη μέγιστη δυνατή διασπορά των δυνάμεων του εχθρού και, κατά συνέπεια, να ανακουφίσουμε τις περιοχές της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας.
Δεύτερος βασικός σκοπός: Κυριαρχία στις οδικές αρτηρίες Λάρισα - Ελασσόνα - Κοζάνη και Λάρισα - Τέμπη - Κατερίνη, με βασικό σκοπό την αποκατάσταση εδαφικής ενότητας μεταξύ των βουνών Χάσια - Πιέρια - Όλυμπος - Κίσσαβος.
Σταθερή κυριαρχία του ΔΣΕ στο οροπέδιο Κοζάνης μέχρι τον ποταμό Αξιό με κέντρο βάρους προς τις διόδους Έδεσσα - Άρνισα και Καστανιά με σκοπό την αποκοπή της Δυτικής Μακεδονίας από το νότο και την ανατολή. Ταυτόχρονα ενίσχυση της Κεντρικής Μακεδονίας από την πλευρά της Δυτικής και Ανατολικής Μακεδονίας.
Τρίτος βασικός σκοπός: Να αναληφθεί αποφασιστική επιθετική προσπάθεια για τη δημιουργία ελεύθερης περιοχής στο χώρο Κόνιτσα - Μέτσοβο, Γρεβενά - Τσοτύλι - Νεστώριο.
Δευτερεύοντες σκοποί:
Ήπειρος: Μόνιμη εγκατάσταση στην περιοχή Πωγωνίου και ΛάΚκα Σούλι και εξασφάλιση ελέγχου στην αρτηρία Άρτα - Πρέβεζα - Γιάννενα.
Θεσσαλία: Απώθηση του εχθρού από την κεντρική οροσειρά της Πίνδου (Κόζιακας - Άγραφα) και των εκεί θέσεων του Δ.Σ.Ε.
Ρούμελη: Κυριαρχία του ΔΣΕ στο δρόμο Λαμία - Καρπενήσι με σκοπό την αποκατάσταση εδαφικής ενότητας μεταξύ Θεσσαλίας και Ρούμελης. Ενίσχυση του ελέγχου στο βασικό οδικό άξονα Αθήνα - Λαμία με σκοπό την αγκίστρωση κατά μήκος αυτής της αρτηρίας του μέγιστου δυνατού των δυνάμεων του εχθρού. Προώθηση προς το όρος Πάρνηθα (κοντά στην Αθήνα), ανάπτυξη των επιχειρήσεων στη νήσον Εύβοια και αποκατάσταση άμεσης επαφής με την Πελοπόννησο ώστε να επιτευχθεί η μεταφορά εκεί υλικού.
Ανατολική Μακεδονία - Θράκη: Αύξηση των δυνάμεων του ΔΣΕ μέχρι 10.000 άνδρες. Οχύρωση των δυνάμεων του ΔΣΕ στην ανατολική Μακεδονία και τέτοια διάταξή τους που να επιτρέπει τη δική μας κυριαρχία στο οροπέδιο του Ζιρνόβου. Αποκοπή της Θράκης με μόνιμη και σταθερή εγκαθίδρυση σοβαρών δυνάμεων του ΔΣΕ στον τομέα του όρους Χαϊντού.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΚΡΑΤΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΑΠΟ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΟΜΕΣ ΚΑΙ ΑΠΟΒΑΣΕΙΣ.
Δημιουργία τμημάτων αντιαεροπορικού πυροβολικού με βαριά αντιαεροπορικά πυροβόλα. Εξασφάλιση καταδιωκτικής αεροπορίας. Έγκαιρη εγκατάσταση στα κυριότερα σημεία ειδικού πυροβολικού (επάκτιου). Ειδικά μέσα για το ρίξιμο θαλάσσιων ναρκών από τον αέρα και τη θάλασσα. Ελαφρά ταχυκίνητα πλωτά μέσα για τον έλεγχο των ακτών.
10 του Σεπτέμβρη 1947
Μάρκος, Διοικητής του ΔΣΕ
Λ. Στρίγκος, βοηθός του διοικητή για την πολιτική δουλειά
Στ. Παπαγιάννης, επιτελάρχης του ΔΣΕ
Γ. Κικίτσας, διοικητής του ΔΣΕ Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας
Π. Ερυθριάδης, βοηθός του διοικητή του ΔΣΕ Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας για την πολιτική δουλειά
Κανακαρίδης, διοικητής του ΔΣΕ Θράκης
Λασσάνης, διοικητής του ΔΣΕ Ανατολικής Μακεδονίας".
Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του "Ρ"
Μιχάλης Στούκας
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
