4 Σεπτεμβρίου 2014. Φεύγουμε για τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Ουαλία. Μόλις απογειωνόμαστε απλώνεται η χαρτούρα. Στο ένα τραπεζάκι τα της Τουρκίας, στο άλλο τα της Αλβανίας, παραπέρα τα της ΠΓΔΜ και της Βουλγαρίας. Μια τελευταία ματιά ποτέ δεν έβλαψε κανέναν, που λέει και ο Σαμαράς. Έχουμε κλεισμένες συναντήσεις με τον Ερντογάν – κατόπιν δικού του αιτήματος – τον Ράμα, τον Βούλγαρο πρωθυπουργό και… ό,τι άλλο προκύψει.
Της Σοφίας Βούλτεψη*
«Έχει και Σκοπιανούς το μενού;», ρωτάω, ρίχνοντας μια ματιά στα χαρτιά.
«Ναι, θα είναι εκεί γύρω, γιατί έχουν στείλει στρατιώτες στο Αφγανιστάν», απαντάει ο Σαμαράς.
«Εκεί γύρω;»
«Εκεί γύρω. Αλλά δεν λαμβάνουν μέρος σε τίποτε, τα έχω ξεκαθαρίσει, ισχύουν Βουκουρέστι και τα ρέστα. Δεν παίρνουν πρόσκληση, άλλωστε στην ατζέντα δεν υπάρχει θέμα διεύρυνσης, τους αναφέρουν ως ΠΓΔΜ».
Εντάξει, ένας πονοκέφαλος λιγότερος, σκέφτομαι, αλλά δεν μιλάω γιατί τόσον καιρό δίπλα του, πρώτα ως κοινοβουλευτικός και μετά ως κυβερνητικός εκπρόσωπος, έχω καταλάβει πως… του αρέσουν οι πονοκέφαλοι.
Αυτό φάνηκε αμέσως, γιατί ο Σαμαράς έσπευσε να προσθέσει πως η γειτονική χώρα καταγράφεται μεν στην ατζέντα της Συνόδου ως ΠΓΔΜ, αλλά με την επισήμανση ότι η Τουρκία αναγνωρίζει το κράτος αυτό με τη συνταγματική του ονομασία.
«Και τι μας το επισημαίνουν δηλαδή;», ρωτάω.
«Για να μας θυμίζουν πως η Τουρκία τους θέλει ως “Μακεδονία”», απαντάει με νόημα. Δεν προσθέτει κάτι άλλο, αλλά όλοι καταλαβαίνουμε πως η Τουρκία τσιγκλάει το θέμα για να μας ενοχλεί. Και γιατί θεωρεί πως αν δοθεί το όνομα, είναι σα να κόβεται ένα δικό μας κομμάτι.
(Ποιος να το φανταζόταν τότε πως μεταξύ του υπόλοιπου σανού που θα σέρβιραν οι συριζαίοι, θα ήταν ότι δίνουμε το όνομα για να περιορίσουμε την επιρροή της Τουρκίας – το ακριβώς αντίθετο από την πραγματικότητα, δηλαδή. Και ποιος να το φανταζόταν τότε πως δεν θα περνούσαν τέσσερα χρόνια και τα Σκόπια θα έπαιρναν πρόσκληση για το ΝΑΤΟ και θα έστηναν πανηγύρια ως «Μακεδονία». Συνέβη κι’ αυτό το περασμένο σαββατοκύριακο, ελέω Τσίπρα, Καμμένου και Κοτζιά…)
Και αφού δεν γνωρίζαμε το περιεχόμενο των… μελλοντικών παρενθέσεών μου, εκείνη την ημέρα, στο αεροπλάνο που μας πήγαινε στο Κάρντιφ, αποφανθήκαμε: Ας επικεντρωθούμε στο θέμα της Τουρκίας πρώτα και μετά της Αλβανίας.
Χαρτούρα και Καρυάτιδες
Το κλίμα δεν είναι καλό ούτε με την Τουρκία, ούτε με την Αλβανία. Οι τόνοι έχουν ανέβει με την Άγκυρα για το Κυπριακό και με τα Τίρανα με τις κατεδαφίσεις ελληνικών περιουσιών στη Χειμάρρα.
Από την προηγουμένη έχουν γίνει οι απαραίτητες συσκέψεις Σαμαρά, Βενιζέλου, Αβραμόπουλου, ο οποίος, ως υπουργός Άμυνας, έχει φύγει νωρίτερα.
Ο Σαμαράς έχει τηλεφωνηθεί με τον Κύπριο Πρόεδρο Αναστασιάδη και έχουν καταλήξει στο πλαίσιο που ο Έλληνας πρωθυπουργός θα κινηθεί όσον αφορά στο Κυπριακό, κατά τη συνάντησή του με τον Ερντογάν. Οι δυο τους συμφώνησαν για τα θέματα που ο Σαμαράς θα εγείρει, όχι μόνο με τον Τούρκο Πρόεδρο, αλλά και με τους άλλους ηγέτες.
Ο τελευταίος μόλις έχει επισκεφθεί, την 1η Σεπτεμβρίου, τα Κατεχόμενα και έχει κάνει εμπρηστικές δηλώσεις. Είναι η πρώτη του επίσκεψη ως προέδρου. «Μια πάρα πολύ κακή αρχή», έχω πει στις 2 Σεπτεμβρίου, μιλώντας στο Αθηναϊκό Πρακτορείο.
Το «Μπαρμπαρός» κόβει βόλτες στα κυπριακά χωρικά ύδατα και το τουρκικό υπουργείο των Εξωτερικών έχει απαντήσει στην Αθήνα ότι δεν την αφορούν (την Αθήνα) οι ερευνητικές δραστηριότητες του τουρκικού πλοίου στη θαλάσσια περιοχή της Κύπρου. Δέκα μέρες νωρίτερα η Άγκυρα είχε δεσμεύσει μια περιοχή για την πραγματοποίηση ερευνών και την ημέρα της επίσκεψης Ερντογάν στα Κατεχόμενα δέσμευε άλλη μια περιοχή, στον κόλπο της Αλεξανδρέττας, ως τις 10 Νοεμβρίου.
Από τα Κατεχόμενα, ο Ερντογάν έχει δηλώσει πως «η Τουρκία δεν θα επιτρέψει την ενσωμάτωση της τουρκοκυπριακής κοινότητας στο ελληνοκυπριακό κράτος ως μια μειονότητα» και πως δεν θα έχει ρόλο «θεατή» και πως δεν πρόκειται να αποδεχθεί λύση ομοσπονδίας η οποία δεν θα βασίζεται στην αρχή των δυο κρατών. Διχοτόμηση, δηλαδή!
Αργά το απόγευμα εκείνης της ημέρας, 4 Σεπτεμβρίου 2014, στην Ουαλία θα μαθαίναμε πως οι Τούρκοι μόλις είχαν πραγματοποιήσει 27 παραβιάσεις στο Αιγαίο. Η συνάντηση είχε οριστεί για την επομένη.
(Τα αναφέρω αυτά, γιατί ο Τσίπρας παριστάνει πως όλα τα κακά έπεσαν πάνω στο δικό του κεφάλι).
Ξαφνικά, πάνω στη «χαρτούρα» κάνει μία ο Σαμαράς και ακουμπάει το ipad του. «Παιδιά, κοιτάξτε ένα πράγμα που βρέθηκε πριν από λίγο στην Αμφίπολη. Εκπληκτικής ομορφιάς». Ήταν οι φωτογραφίες από τις δύο Καρυάτιδες που μόλις είχαν αποκαλυφθεί στην Αμφίπολη. Πανέμορφες, με πλούσιους βοστρύχους, από θασίτικο μάρμαρο.
Διάλειμμα τέλος, επιστροφή στα «βαριά». Ο Σαμαράς σκοπεύει να ενημερώσει τους πάντες – και την Μέρκελ. Στις συνόδους του ΝΑΤΟ κάθονται δίπλα – δίπλα.
«Δεν παρακαλάω κανέναν»
Την επομένη, 5 Σεπτεμβρίου, σκύβει και της λέει πως πρέπει να φύγει γιατί έχει συνάντηση με τον Ερντογάν στις 11 π.μ
«Α, εγώ έχω μαζί του στις 11.30», του απαντά εκείνη. Ο Σαμαράς μένει λίγο ακόμη και την ενημερώνει. Για τις παραβιάσεις, για την Κύπρο, για τις επιθετικές δηλώσεις περί διχοτόμησης του νησιού.
«Δεν παρακαλάω κανέναν, αλλά πρέπει να ξέρουν τι γίνεται μέσα στη Συμμαχία», θα μας έλεγε αργότερα.
(Πού να το φανταζόταν πως δεν θα περνούσαν τέσσερα χρόνια και θα βλέπαμε στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ τον Τσίπρα και τον Καμμένο με σταυρωμένα τα χεράκια, να κρέμονται από τα χείλη της «go back madam Merkel» και του «Δ΄ Ράιχ»).
Ωχ, τώρα εκτός από τις παρενθέσεις έπιασα και τα πρωθύστερα…
Επιστροφή στο αεροπλάνο. Μαζεύουμε χαρτούρα και… Καρυάτιδες. Από ψηλά έχει αρχίσει να αχνοφαίνεται μέσ’ απ’ τα σύννεφα το Κάρντιφ, πρωτεύουσα της Ουαλίας. Κάστρα, ποτάμια, Κέλτες, γέφυρες που διηγούνται τους μύθους τους. Δεν είναι αυτός ο ακριβής προορισμός μας. Θα φύγουμε αμέσως για το Νιούπορτ, στη νότια Ουαλία.
«Η πόλη είναι γνωστή για τις γέφυρές της στον ποταμό Ουσκ», ενημερώνω.
«Δεν σε βλέπω να κοιτάς άλλες γέφυρες, εκτός από εκείνες που θα ενώνουν τα κτίρια στη Σύνοδο. Γίνεται σε ένα ξενοδοχείο, το Σέλτικ Μάνορ και ξέρεις πώς τα διαμορφώνουν με πρόχειρες κατασκευές στο εσωτερικό», μου πετάει ο Σαμαράς. «Βάλτε πάνω-πάνω στους φακέλους τα θέματα της ημερήσιας διάταξης», δίνει την επόμενη οδηγία.
Ναι, έχουμε τις σχέσεις ΝΑΤΟ – Ρωσίας, την Ουκρανία, το Αφγανιστάν, τη Συρία και το Ιράκ, ο γραμματέας της Συμμαχίας Ράσμουσεν έχει προαναγγείλει τη δημιουργία δύναμης ταχείας επέμβασης με αποστολή την προστασία των χωρών της ανατολικής Ευρώπης, από ενδεχόμενη επέμβαση της Ρωσίας και η Μόσχα έχει προειδοποιήσει πως «θεωρεί την επέκταση του ΝΑΤΟ μία από τις μείζονες απειλές εναντίον της Ρωσικής Ομοσπονδίας».
(Νάτα τώρα που τα βρίσκουμε μπροστά μας. Προφανώς, έπρεπε να «λυθεί» το θέμα των Σκοπίων για να μπουν στο ΝΑΤΟ και να γίνει ο καυγάς με τη Μόσχα).
Την ώρα που προσγειωνόμαστε, κραδαίνω το πρόγραμμα του διημέρου. Μόνο το βράδυ είναι ελεύθερο για μας – για τον Σαμαρά όχι, διότι οι ηγέτες θα πάρουν το δείπνο τους έξω από το λιμάνι, σε μια θαλαμηγό, προσκεκλημένοι του πρίγκιπα της Ουαλίας Καρόλου.
«Έχω δουλειά, βρε παιδάκι μου!»
Φτάνουμε στο ξενοδοχείο, λόφοι και λιβάδια τριγύρω, το περιβάλλον βουκολικό, το ίδιο και το κατάλυμά μας. Δαιδαλώδεις διάδρομοι και ξύλο, πολύ ξύλο στη διακόσμηση. Κέλτικα πράγματα!
Συμφωνούμε να αφήσουμε τα πράγματα και να φύγουμε τρέχοντας για το Σέλτικ Μάνορ. Αυτό κάνω, αλλά με κάποια καθυστέρηση. Όταν βγαίνω από το λόμπι, είναι όλοι στα αυτοκίνητα και με περιμένουν.
«Έχω δουλειά, βρε παιδάκι μου. Εσένα θα περιμένω;», ακούω τον πρωθυπουργό.
«Συγγνώμη, αλλά είχα πρόβλημα. Το δωμάτιό μου είναι ακριβώς απέναντι από αυτό του Ποροσένκο της Ουκρανίας, ο διάδρομος είναι γεμάτος ασφάλεια, τραβούσα τη βαλίτσα και προσπαθούσα να ανοίξω δρόμο. Κάποιοι είχαν καθίσει μπροστά στην πόρτα μου, χρειάσθηκε να τους σπρώξω», απάντησα λαχανιασμένη.
«Όλα σε μας θα συμβούν;», σχολίασε ο Σαμαράς. Και μετά, γιατί αν δεν πει το αστείο του θα σκάσει: «Άντε βεντέτα, θα έχεις έξτρα ασφάλεια. Ποιος τη χάρη σου». «Ή το αντίθετο», μουρμούρισα, αλλά ευτυχώς δεν το άκουσε γιατί δεν την αντέχει τη μουρμούρα.
Η πρώτη μέρα κύλησε με τα θέματα της ημερήσιας διάταξης. Ο Σαμαράς αναφέρθηκε στην αποφασιστικότητα της Ελλάδας να συμβάλει στη σταθεροποίηση στο Αφγανιστάν στο πλαίσιο του ΟΗΕ και του ΝΑΤΟ, αλλά άρπαξε και την ευκαιρία να υπογραμμίσει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα από το μεταναστευτικό κύμα από το Αφγανιστάν, καλώντας την αφγανική κυβέρνηση να πάρει όλα τα αναγκαία μέτρα για την φύλαξη των συνόρων της.
Μπήκε και το θέμα (όπως πάντα) του προϋπολογισμού της Συμμαχίας και της συμβολής των κρατών μελών. Ήθελαν αύξηση των κονδυλίων, αλλά ο Σαμαράς το ξέκοψε, λέγοντας ότι η Ελλάδα βρίσκεται ήδη στο 2% του ΑΕΠ παρά την κρίση και δεν μπορεί να κάνει κάτι άλλο, θα συνεισφέρει στο μέτρο των δυνατοτήτων της.
Εκείνη την ημέρα συναντήθηκε και με τον Αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα, όπου έθεσε το ζήτημα του σεβασμού των δικαιωμάτων της ελληνικής εθνικής μειονότητας, αλλά και της ανάγκης να επιλυθεί το ζήτημα της ΑΟΖ στη βάση του διεθνούς δικαίου.
Συζητήθηκαν και άλλα θέματα, όπως αυτά του Κοσσυφοπεδίου και της ΠΓΔΜ, δεδομένου ότι ο Αλβανός πρωθυπουργός, στην τοποθέτησή του ενώπιον της Ολομέλειας των αρχηγών κρατών – με πρώτον και καλύτερο τον Ομπάμα, με τον οποίο ο Σαμαράς είχε σύντομη συνομιλία – είχε ζητήσει να ασκηθούν πιέσεις προς την ηγεσία των Σκοπίων προκειμένου να επιδείξει εποικοδομητική στάση για την επίλυση του θέματος της ονομασίας. Ως γνωστόν, η Ελλάδα δεν έχει αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο και υπήρχε τότε (εκτός Ελλάδας) η (πονηρή) άποψη ότι αν το αναγνωρίζαμε οι Σκοπιανοί θα ένιωθαν απομονωμένοι και θα συναινούσαν.
Τέλος πάντων, εκείνη την πρώτη μέρα ο Σαμαράς συναντήθηκε και με τον πρωθυπουργό του Καναδά, ενώ αναβλήθηκε η συνάντηση με τον Βούλγαρο πρωθυπουργό, που τελικά μας επισκέφθηκε την επομένη(θερμότατος, έλεγε και ξανάλεγε ότι η μόνη λέξη που χρωστούν οι Βούλγαροι στην Ελλάδα είναι η λέξη «ευχαριστώ» καθώς επί δικής μας προεδρίας μας μπήκαν στην ΕΕ).
(Ανοίγω πάλι μια αναθεματισμένη παρένθεση, για να πω ότι ουδείς τότε φανταζόταν, ούτε ο Ράμα που ζητούσε να πιεστούν τα Σκόπια, ούτε ο Βούλγαρος που το στόμα του έσταζε μέλι, πως τελικά την αναθεματισμένη «εποικοδομητική στάση» θα την επεδείκνυε η Ελλάδα των τσιπροκαμμένων, που θα έδινε και εθνική ταυτότητα και γλώσσα, που είναι η βουλγαρική και βαφτίστηκε μακεδονική. Πού να το φανταζόταν ο Βούλγαρος εκείνη τη μέρα, τέτοιες δόξες για τη γλώσσα στην οποία μας ευχαριστούσε).
«Μακεδονομάχοι» και… «ΝΑΤΟμάχοι»
Να μην ξεχάσω να σημειώσω ότι την προηγουμένη, 3 Σεπτεμβρίου 2014, ο Καμμένος είχε υποβάλει Ερώτηση στον πρωθυπουργό Σαμαρά, εγκαλώντας τον για την παρουσία Ελλήνων αξιωματικών σε τελετή του ΝΑΤΟ για την παρασημοφόρηση Σκοπιανών αξιωματικών!
Ο μετέπειτα συνεταίρος του Τσίπρα και υπουργός Άμυνας παρακαλώ, μιλούσε για «μυστική διπλωματία σε βέρος των εθνικών θεμάτων και κατέληγε: «Η άρνηση του πρωθυπουργού να απαντήσει σε οκτώ ερωτήσεις μου ως προς την ονομασία των Σκοπίων και στις προτάσεις μου για σύγκληση Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών και προ Ημερησίας Διάταξης συζήτηση στη Βουλή για τα εθνικά θέματα είναι πλέον εύλογη».
Κατηγορούσε τον Σαμαρά για μια τελετή παρασημοφόρησης εκτός Συνόδου και σε άλλη ημερομηνία και για άλλο λόγο (το Αφγανιστάν), αυτός που πριν περάσουν τέσσερα χρόνια θα παρευρισκόταν ως υπουργός Άμυνας, σε Σύνοδο του ΝΑΤΟ στη διάρκεια της οποίας τα Σκόπια πήραν επίσημη πρόσκληση έναρξης ενταξιακών διαδικασιών, με παραδομένα όνομα, ταυτότητα και γλώσσα!
Αλλά ας μην ασχοληθούμε άλλο με τον Καμμένο. Άλλωστε, ούτε ο ίδιος είχε ασχοληθεί περαιτέρω. Την επομένη της ερώτησής του, στις 4 Σεπτεμβρίου 2014, μας πληροφόρησε ότι επισκέπτεται το Άγιο Όρος, όπου «προσκύνησε στην Ιερά Μονή Ξηροποτάμου και επισκέφθηκε τη Σκήτη της Θεοπρομήτορος Αγίας Άννης»…
Εκείνη την ημέρα, 4 Σεπτεμβρίου, στη Βουλή, ο Θ. Δρίτσας, ως κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, δήλωνε: «Το ΝΑΤΟ είναι ένας οργανισμός που δεν έχει καθορισμένο αντίπαλο, και λειτουργεί μόνο και μόνο με τα συμφέροντα των ισχυρών δυνάμεων, που καθορίζουν όλους τους κανόνες της λειτουργίας του Οργανισμού αλλά και με τους κανόνες επιβολής σε όλον τον κόσμο, των συμφερόντων των Ηνωμένων Πολιτειών και των άλλων ισχυρών κρατών που συμμετέχουν. Η Ελλάδα δεν επωφελείται – αλλά δεν επωφελείται ούτε η ειρήνη ούτε η ανθρωπότητα. Θέση του ΣΥΡΙΖΑ είναι πως η Βορειοατλαντική Συμμαχία πρέπει να διαλυθεί – και μια υπεύθυνη κυβέρνηση στηριγμένη στον ελληνικό λαό, πρέπει πραγματικά να βάλει μια διαδικασία απεμπλοκής από αυτή τη σχέση, που μόνο καταστροφικά αποτελέσματα, αποδεδειγμένα έχει φέρει στη χώρα»!
(Αχαχά! Ούτε ο ίδιος ο Δρίτσας δεν φανταζόταν πως θα στήριζε μια κυβέρνηση που θα έδινε μάχη (μαζί με όνομα, ταυτότητα και γλώσσα) για να μπουν τα Σκόπια στο ΝΑΤΟ).
«Η ούγια, η ούγια!»
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, φθάσαμε στο βράδυ. Και ο μεν Σαμαράς έβαλε τα καλά του και πήγε στον πρίγκιπα, εμείς δε φάγαμε στο ξενοδοχείο και πήγαμε για ύπνο.
«Μας βγήκε η ψυχή να βρούμε χρόνο και ελεύθερο δωμάτιο για τις συναντήσεις», μου είπε στο φαγητό ο Γ. Μουρούτης (διευθυντής του γραφείου Τύπου του πρωθυπουργού). «Ευτυχώς, όλα καλά, τα κανονίσαμε, φτιάξαμε και τον διάκοσμο, ελληνική σημαία μεγάλη και τα τοιαύτα, γιατί ξέρεις τι θα ακούγαμε από τον Σαμαρά. Με είχε προειδοποιήσει. Εμείς υποδεχόμαστε κι’ ας μας ζητήθηκε. Και πρέπει να φαίνεται».
«Σημασία στη λεπτομέρεια. Στην ούγια να γράφει «Ελλάδα». Τι σου είπε δηλαδή, πώς σε απείλησε;», ρώτησα γελώντας.
«Ε, ξέρεις τώρα», απέφυγε την απάντηση ο Γιώργος.
«Κάτι τύπου “το νου σας ρεμάλια”;», επέμεινα.
«Ε, όχι ακριβώς, αλλά αυτό εννοούσε».
(Οι φωτογραφίες από τις συναντήσεις με Ερντογάν και τους άλλους ηγέτες αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Ο Σαμαράς υποδέχεται τον Ερντογάν που μπαίνοντας έχει στα αριστερά του την ελληνική σημαία. Σε αντίθεση με την φωτογραφία της 12ης Ιουλίου 2018, μετά τη συνάντηση Τσίπρα – Ερντογάν, όπου πίσω υπάρχει ένα συνηθισμένο ντεκόρ, μια εικόνα με όλες τις σημαίες των χωρών-μελών του ΝΑΤΟ. Και ούτε, βέβαια, μάθαμε ποτέ πού έγινε αυτή η συνάντηση, ούτε είδαμε κάποιο δωμάτιο, ούτε φωτογραφία για να διαπιστώσουμε αν ήταν και άλλοι μπροστά, ούτε ξέρουμε τι ακριβώς ειπώθηκε – άλλα είπε ο Τσίπρας στη συνέντευξη Τύπου, όπου μοναδική πηγή πληροφόρησης ήταν ο ίδιος, άλλα ο Ερντογάν μιλώντας σε δημοσιογράφους. Και αυτό το λαλίστατο Μέγαρο Μαξίμου, ούτε ένα από τα προσφιλή του non paper για το περιεχόμενο της συνομιλίας…)
Αλλά αυτά στην ώρα τους, παρένθεση τέλος – και πάλι.
«Χίλια συγγνώμη, αλλά δεν θα έκλεινα μάτι»
Πήγαμε, λοιπόν, για ύπνο. Κατά τις τρεις τα ξημερώματα, με ξυπνάει ο ήχος του κινητού. Κοιτάω, ο Σαμαρααααάς!
«Πρόεδρε; Δεν κοιμάσαι; Τι έγινε;», προσπαθώ να συνέλθω.
«Χίλια συγγνώμη που σε ξυπνάω. Όχι, πού να κοιμηθώ. Πριν λίγο γυρίσαμε, μεγάλη περιπέτεια, διαδρομή, καράβι. Πες μου σε παρακαλώ, πώς το είπε ο τάδε – μου αναφέρει το όνομα ενός ηγέτη – εκείνο εκεί που σου είπα να το σημειώσεις ακριβώς;».
Χριστέ μου! Σηκώνομαι και πάω στο γραφειάκι του δωματίου μου. Του διαβάζω τη σημείωση.
«Α, σε ευχαριστώ και πάλι χίλια συγγνώμη. Αλλά καταλαβαίνεις, αν δεν το έλυνα αυτό, δεν θα έκλεινα μάτι όλη νύχτα. Άντε καληνύχτα, ξεκουράσου».
Ωραίος! Τώρα δεν θα κοιμηθώ εγώ. Άσε που ξαγρυπνώντας έφαγα και τα σοκολατάκια, ευγενική προσφορά των Ουαλών.
Ξημέρωσε όπως – όπως ο Θεός τη μέρα, πέρασα τα γνωστά εμπόδια της φρουράς του Ποροσένκο και φύγαμε για το Σέλτικ Μάνορ. Ούτε καφέ. Ευτυχώς που οι διοργανωτές μας είχαν φροντίσει και τα ειδικά διαρρυθμισμένα δωμάτια όπου βρέθηκε εγκατεστημένη η ελληνική αντιπροσωπεία είχαν ωραία μπαλκόνια με προνομιακή βουκολική θέα. Εκεί έβγαινα για να μιλήσω και να ενημερώνω τον υπουργό Επικρατείας Δημήτρη Σταμάτη – «πού να τον βρω εκεί που είναι χωμένος», σχολίαζε.
Τη δεύτερη, λοιπόν, μέρα, ο Σαμαράς είχε διάφορες συζητήσεις – με την Μέρκελ, τον Ομπάμα, τον Ιταλό πρωθυπουργό και διάφορους υπουργούς των Εξωτερικών.
Δεν έκρυβε την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι όλοι, του γ.γ. του ΝΑΤΟ συμπεριλαμβανομένου, σεβάστηκαν τις ελληνικές θέσεις όσον αφορά στα Σκόπια. Πήραν μάλιστα πίσω την αναγγελία του Σκοπιανού υπουργού των Εξωτερικών Πόποσκι, δηλώνοντας πως επρόκειτο για λάθος των υπευθύνων της διοργάνωσης.
Στο κείμενο των συμπερασμάτων περιελήφθη η πάγια θέση που το ΝΑΤΟ ακολουθούσε μετά το Βουκουρέστι, ενώ σε όλη τη συνεδρίαση των υπουργών των Εξωτερικών (όπου η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε από τον Βαγγέλη Βενιζέλο)όλοι ήταν εξαιρετικά προσεκτικοί, ενώ ούτε ο Πόποσκι έθεσε κάποιο θέμα.
Στο ζήτημα της Ουκρανίας, η Ελλάδα ευθυγραμμίστηκε με τη Συμμαχία, πλην όμως η αίσθηση που υπήρχε ήταν πως η Ρωσία κατανοεί τις δεσμεύσεις που έχουμε από την συμμετοχή μας στις διεθνείς συμμαχίες – «πολύ περισσότερο από ορισμένους στο εσωτερικό της χώρας», όπως σχολιάστηκε.
(Πού να το φανταζόταν κανείς τι θα συνέβαινε τέσσερα χρόνια μετά, όταν οι «ναι σε όλα» θα υπέκυπταν σε όλες τις πιέσεις και θα έφθαναν στο σημείο να διαταράξουν αυτή την πολύ λεπτή ισορροπία, ακόμη και με απελάσεις διπλωματών).
«Λοιπόν, κ. πρόεδρε, βρισκόμαστε μπροστά σε μια πραγματική διαφορά»
Το ραντεβού με τον Ερντογάν είχε οριστεί για τις έντεκα. Μπήκαν και πήραμε τις θέσεις μας. Ο Σαμαράς στη μέση, δεξιά του ο Βενιζέλος, αριστερά του εγώ, μαζί μας και ο διευθυντής του διπλωματικού γραφείου του πρωθυπουργού, πρέσβης Σταύρος Βασιλόπουλος.
Ο Ερντογάν συνοδευόταν από τον υπουργό των Εξωτερικών Τσαβούσογλου και τον μόνιμο υφυπουργό Εξωτερικών Σινιρλίογλου. Η συνομιλία γίνεται με μεταφραστή.
Ευγενική η πρώτη προσέγγιση, ο Ερντογάν ευχαριστεί για το συγχαρητήριο τηλεφώνημα μετά την εκλογή του και σημειώνει πως ήταν από τα πρώτα που δέχθηκε.
«Είμαστε φίλοι και γείτονες και πρέπει να ενισχύσουμε τη συνεργασία μας υπέρ της ευημερίας των λαών μας και της σταθερότητας στην περιοχή», ξεκινά ο Τούρκος Πρόεδρος.
«Συμφωνώ, κύριε πρόεδρε, καμιά αντίρρηση, πλην όμως δεν πρέπει με τις πράξεις και τις δηλώσεις μας να δημιουργούμε περιβάλλον που δηλητηριάζει τις σχέσεις μας», απαντά ο Σαμαράς και σπεύδει να αναφερθεί στις παραβάσεις και παραβιάσεις στο Αιγαίο, καλώντας τον Τούρκο συνομιλητή του να ασκήσει πλήρως την επιρροή του για την αποφυγή εξάρσεων στην περιοχή.
Από την αρχή γίνεται σαφές ότι ο Ερντογάν έχει έλθει αποφασισμένος να ανοίξει όλη την βεντάλια των θεμάτων. Γι’ αυτό και βάζει το θέμα του αντιρατσιστικού νόμου που συζητείτο εκείνες τις μέρες στην ελληνική Βουλή, με ειδική αναφορά στο αδίκημα της άρνησης των Γενοκτονιών.
«Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις», λέει, για να πάρει την απάντηση ότι πρόκειται για πράξη εναρμόνισης με το διεθνές δίκαιο και τις ευρωπαϊκές αποφάσεις και αποτελεί ιστορικού χαρακτήρα παρέμβαση που αφορά τον σεβασμό της μνήμης των θυμάτων και όχι τις σχέσεις της Ελλάδας με τη σύγχρονη Τουρκία.
(Σημειώστε ότι το νομοσχέδιο ψηφίστηκε τελικά στις 9 Σεπτεμβρίου με ονομαστική ψηφοφορία σε τρία άρθρα (δημόσια υποκίνηση ρατσιστικής βίας ή μίσους, κακόβουλη άρνηση των γενοκτονιών και δίωξη των δραστών). Την ονομαστική ψηφοφορία είχε ζητήσει η Χρυσή Αυγή και ο ΣΥΡΙΖΑ, ψήφισε είτε παρών είτε όχι! Αυτή ήταν και η κομματική γραμμή των ΑΝΕΛ. Οπότε μάλλον θα το ευχαριστήθηκε ο Ερντογάν όταν αργότερα πληροφορήθηκε ποιοι κέρδισαν τις εκλογές του 2015)
Για να μην υπάρχει μάλιστα καμιά αμφιβολία, δυο μέρες πριν, το ελληνικό υπουργείο των Εξωτερικών είχε διανείμει ένα non paper, όπου αντιπαραβάλλονταν οι δηλώσεις Ερντογάν με τις ελληνικές θέσεις, όχι μόνο στο Κυπριακό, αλλά και στα θέματα των μουφτήδων και της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και των ισλαμικών τεμενών στην Αθήνα.
Ήταν δηλαδή από πριν γνωστές οι ελληνικές θέσεις σε όλα τα ζητήματα.
Ως γνωστόν, ο Ερντογάν, σε σειρά δηλώσεών του όλα αυτά τα χρόνια, συνδέει την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης με την «επίλυση» του θέματος των μουφτήδων.
«Η ελληνική κυβέρνηση διορίζει τον αρχιμουφτή σα να είναι υπάλληλός της», είχε πει τον Οκτώβριο του 2013 μιλώντας σε βουλευτές του. «Λες και διορίζω εγώ τον Πατριάρχη!».
Πρόκειται για μια δική του «ερμηνεία» της Συνθήκης της Λοζάνης, καθώς τα δύο αυτά αξιώματα δεν εξισώνονται, ενώ το άρθρο 27 της Συνθήκης απαγορεύει οιαδήποτε άσκηση εξουσίας από τις τουρκικές αρχές εκτός του τουρκικού εδάφους.
Η πλήρης διάσταση απόψεων γίνεται ακόμη πιο καθαρή όταν η συζήτηση φθάνει στο Κυπριακό. Ο Σαμαράς δηλώνει ότι η Ελλάδα στηρίζει πλήρως τις πρωτοβουλίες του Προέδρου Αναστασιάδη και ότι πρέπει να ενθαρρυνθούν οι συνομιλίες Αναστασιάδη- Έρογλου. Υπογραμμίζει ότι πρέπει να εφαρμοστούν πλήρως οι αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και ότι η λύση να είναι σύμφωνη με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Υπενθυμίζει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ενταχθεί ολόκληρη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Και κάνει ειδική αναφορά στις τελευταίες δηλώσεις Ερντογάν από τα κατεχόμενα, επισημαίνοντας ότι τέτοιες δηλώσεις δυναμιτίζουν τις συνομιλίες και υποσκάπτουν την προοπτική εξεύρεσης λύσης στο πρόβλημα.
Από την πλευρά του, ο Ερντογάν επιμένει στις απόψεις του περί δύο κρατών. Δεν καταλαβαίνει γιατί ενοχλούμεθα από τις αναφορές του στη «Βόρειο Κύπρο».
Το νόημα των λόγων του είναι «όπως εσείς πάτε στη νότια, έτσι κι’ εμείς πάμε στη νότια. Πάρτε το απόφαση, υπάρχουν δύο κράτη. Οι εγγυήτριες δυνάμεις έχουν ευθύνες και πρέπει να τις αναλαμβάνουν. Αυτό κάνει η Τουρκία».
«Δεν υπάρχουν δύο κυπριακά κράτη, η Ευρώπη δεν θα δεχθεί δύο κυπριακές δημοκρατίες. Η Κύπρος είναι ένα κράτος και ανήκει στην Ευρωπαϊκή Ένωση», επαναλαμβάνει ο Σαμαράς, καθώς σηκώνεται και δίνει το χέρι του.
«Λοιπόν κ. Πρόεδρε, βρισκόμαστε ενώπιον ενός πραγματικού προβλήματος, μιας πραγματικής διαφοράς», λέει. Η συνάντηση, που κράτησε 50 λεπτά, έχει λήξει. Ο Τύπος ενημερώθηκε αμέσως και δεν υπήρξε η παραμικρή αμφισβήτηση ή άλλη διαρροή.
Πήρε από τον Τσίπρα ό,τι δεν του έδωσε ο Σαμαράς
Για την πρόσφατη της 12ης Ιουλίου, συνάντηση Τσίπρα – Ερντογάν, διάρκειας δύο ωρών, ουδείς μπορεί να πει με βεβαιότητα τι διημείφθη. Στη συνέντευξη Τύπου μετά τη σύνοδο, ο κ. Τσίπρας μας είπε πως δεν ήταν «από τις πιο εύκολες συναντήσεις», ότι έθιξαν «σχεδόν όλη την ατζέντα», ότι έθεσε επιτακτικά το ζήτημα των δύο Ελλήνων στρατιωτικών που κρατούνται στις φυλακές της Αδριανούπολης χωρίς, εδώ και τέσσερις μήνες, να τους έχουν αποδοθεί ακόμα κατηγορίες. Και πως ο Ερντογάν αναφέρθηκε στο θέμα των οκτώ Τούρκων στρατιωτικών που έχουν ζητήσει άσυλο, με τον Τσίπρα να τον ενημερώνει για τη δικαστική εξέλιξη του ζητήματος αυτού, καθιστώντας, όπως είπε, σαφές ότι στην Ελλάδα η ελληνική δικαιοσύνη είναι απολύτως ανεξάρτητη και προσθέτοντας ότι για την ελληνική κυβέρνηση δεν είναι καλοδεχούμενοι πραξικοπηματίες. Είπε ότι αναφέρθηκε στα θέματα των παραβιάσεων και ότι όσον αφορά στο Κυπριακό συμφώνησαν στην ανάγκη να συνεχιστούν οι συνομιλίες και «να υπάρξει το αμέσως επόμενο διάστημα στενή επαφή μεταξύ των δύο υπουργών Εξωτερικών μας για το θέμα αυτό». Δηλαδή, συζήτηση μεταξύ εγγυητριών δυνάμεων!
Όσον αφορά ειδικά στο θέμα των δύο στρατιωτικών κρατουμένων, ο κ. Τσίπρας, που τώρα ζητά να δικαστούν στην Τουρκία, είπε: «Θέλω να σας πω ότι δεν υπήρξε σαφής συσχέτιση των θεμάτων των δύο. Εν τούτοις ο Τούρκος Πρόεδρος θεωρεί πολύ σημαντικό ζήτημα για αυτόν το ζήτημα των οκτώ. Θεωρεί ότι συμμετείχαν στην απόπειρα πραξικοπήματος και υπό αυτή την έννοια είναι ένα κρίσιμο ζήτημα συμβολικής και επικοινωνιακής σημασίας. Του έδωσα να καταλάβει ή ελπίζω τουλάχιστον, ότι το ζήτημα των οκτώ δεν μπορεί να συσχετίζεται με το ζήτημα των δύο. Είναι άλλο θέμα όταν κάποιος ζητά άσυλο και ακολουθούνται οι προβλεπόμενες διαδικασίες και βεβαίως υπεύθυνη για τις αποφάσεις είναι η ανεξάρτητη σε ένα κράτος δικαίου, όπως η Ελλάδα, δικαιοσύνη και άλλο ζήτημα είναι αυτό που αφορά τη σύλληψη και την κράτηση δύο στρατιωτικών που κατά τη διάρκεια της επιχείρησης ρουτίνας, που αφορά την επίβλεψη των συνόρων, πέρασαν κατά λάθος, κατά κάποια μέτρα στην άλλη πλευρά. Και εν τοιαύτη περιπτώσει αυτό που η ελληνική πλευρά ζητάει δεν είναι κάποια χάρη, αλλά να προχωρήσουν οι διαδικασίες. Και βεβαίως εφόσον οι άνθρωποι αυτοί δεν έχουν διαπράξει κάποιο αδίκημα, που δεν έχουν διαπράξει, να οριστεί η προβλεπόμενη διαδικασία, να δικαστούν και εν πάση περιπτώσει να μπορέσουν να επιστρέψουν στις οικογένειες τους».
Πλην όμως, κάπως αλλιώς τα είπε ο Ερντογάν αργότερα, σε συζήτησή του με δημοσιογράφους. Κυρίως αναφέρθηκε σε αυτά για τα οποία δεν ακούσαμε να μιλά ο Τσίπρας.
«Ο Τσίπρας γνωρίζει πόσο αποφασιστικά δίνουμε τη μάχη κατά των Γκιουλενιστών. Του εξήγησα για το θέμα της έκδοσης των 8 που διέφυγαν στην Ελλάδα μετά το πραξικόπημα και εκείνος έμεινε στο θέμα των 2 που παραβίασαν τα σύνορα. Συμφωνήσαμε να κάνουμε μια προσπάθεια με καλή πρόθεση για να αντιμετωπίσουμε τα θέματα αυτά», είπε ο Τούρκος πρόεδρος. Άρα… συμψηφισμός! Και το χειρότερο: Σύμφωνα με τον Ερντογάν, ο Τσίπρας δεν αρνήθηκε να συζητήσει με τον Τούρκο Πρόεδρο θέματα που, από τη Συνθήκη της Λοζάνης, δεν του πέφτει λόγος. Είπε ο Ερντογάν:
«Συζητήσαμε και το θέμα της Δυτικής Θράκης. Του υπενθύμισα το θέμα του μουφτή. Ελπίζω ότι ο μουφτής θα εκλέγεται. Δεν μου είπε όχι. Μου είπε ότι «θα αλλάξουμε το σύστημα, θα καταργήσουμε το διορισμό του μουφτή. Συνεπώς έχουμε το “πράσινο φως” στο θέμα».
Μέχρι στιγμής επί του θέματος δεν υπήρξε διάψευση. Οπότε, να περιμένουμε να γίνει και το χατίρι του Ερντογάν για τους μουφτήδες.
Ο Ερντογάν εμφανίζεται να παίρνει ό,τι δεν πήρε από τον Σαμαρά, ο οποίος σ’ εκείνη τη συνομιλία του Σεπτεμβρίου 2014 υπενθύμιζε συνεχώς το διεθνές δίκαιο και τις συνθήκες.
Αλλά είπαμε: Άλλο 2014, άλλο 2018.
Το 2014, ο ΣΥΡΙΖΑ ζητούσε να διαλυθεί το ΝΑΤΟ, στους διαδρόμους του οποίου ο κ. Τσίπρας κυκλοφορεί τώρα με μεγάλη άνεση μοιράζοντας υποσχέσεις και χαμόγελα.
Θα πείτε, τι θέλατε, να μας βγάλει από το ΝΑΤΟ;
Σωστά. Αλλά το ψέμα; Οι ύβρεις;
Τα ανέκδοτα για τα «γεράκια του πολέμου»
«Το τελευταίο ανέκδοτο που κυκλοφορεί είναι ότι θα διαλύσουν το ΝΑΤΟ. Μεγάλη ιδέα έχουν για τον εαυτό τους», είχε σχολιάσει τότε ο Σαμαράς. «Την ώρα που άλλες χώρες όπως η ΠΓΔΜ εκλιπαρούν να μπουν στο ΝΑΤΟ και δεν γίνονται δεκτές, και ακόμη και η Τουρκία εμποδίζει την είσοδο της Κύπρου, ο ΣΥΡΙΖΑ μας καλεί να φύγουμε».
Το βράδυ της 5ης Σεπτεμβρίου, ήλθε η απάντηση «κύκλων» του ΣΥΡΙΖΑ. Μιλούν «για μια κυβέρνηση ανάξια να εκπροσωπεί τα συμφέροντα του ελληνικού λαού», λένε ότι «αποτελεί πρόκληση και εμπαιγμό προς τον ελληνικό λαό αυτοί που άφησαν ανυπεράσπιστους τους Έλληνες αγρότες από τις επιπτώσεις του ρωσικού εμπάργκο, να μιλούν για επικίνδυνη πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ» και καταλήγουν: «Κάποιος πρέπει να πληροφορήσει τον πρωθυπουργό και τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης για το πιο τελευταίο ανέκδοτο που κυκλοφορεί και τους κατατάσσει στους πιο μαχητικούς υπερασπιστές της πατρίδας μας στο εξωτερικό».
Νωρίτερα, το Τμήμα Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας του ΣΥΡΙΖΑ είχε εκδώσει ανακοίνωση:
«Η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει να παίζει το ρόλο του επικίνδυνου παρατηρητή των εξελίξεων και «μετεξεταστέου» μαθητή», αναφέρουν. «Η ελληνική κυβέρνηση διά του κ. Σαμαρά μόλις ψέλλισε παρατηρήσεις και κριτική προς την αφγανική κυβέρνηση, καλώντας την να ενισχύσει την φύλαξη των συνόρων της για να διακοπεί η ροή προσφύγων, που φτάνουν και στην Ελλάδα». Και συνεχίζουν:
«Είναι τραγικό και εξοργιστικό οι «καλοί μαθητές» που βρίσκονται στην Ουαλία να μην αντιλαμβάνονται τη στάση χωρών, όπως η γειτονική Τουρκία, που αρνούνται να προσχωρήσουν σε κυρώσεις και ψυχροπολεμικές ενέργειες και επωφελούνται από την διακοπή εξαγωγών αγροτο-διατροφικών προϊόντων της χώρας μας, καλύπτοντας τις ανάγκες της Ρωσίας με εξαιρετική αποτελεσματικότητα και ταχύτητα. Ο ΣΥΡΙΖΑ, με τον πιο κατηγορηματικό και καθαρό λόγο, επισημαίνει για μια ακόμη φορά ότι δεν είναι προς το συμφέρον της χωρίς μας και του ελληνικού λαού να μετατρεπόμαστε σε ουραγούς των γερακιών του πολέμου».
(Τέτοια πράγματα! Έκτοτε, βέβαια, δεν κάνουν άλλη δουλειά από το να ψηφίζουν υπέρ της συνέχισης των κυρώσεων και έχουν γίνει οι πιο καλοί και υπάκουοι μαθητές όλων!)
Αλλά την περίοδο της… αντίστασης και της καταγγελίας των «γερακιών του πολέμου», για μέρες μετά τη σύνοδο του ΝΑΤΟ, ένα ένα τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ έβγαιναν και μας εξηγούσαν πως θα… διαλυόταν η Συμμαχία.
«Θα εργαστούμε δραστήρια για να μην υπάρχουν τέτοιοι σχηματισμοί όπως το ΝΑΤΟ. Θέση μας είναι να διαλυθούν οι στρατιωτικοί σχηματισμοί», έλεγε ο κ. Βίτσας, γραμματέας τότε του ΣΥΡΙΖΑ, που μετά, ως αναπληρωτής υπουργός Άμυνας, έτρεχε από… γεράκι σε γεράκι!
Και μετά, τα μάζευε: «Εμείς δεν έχουμε πει ότι θα φύγουμε μόνοι μας από το NATO, αυτό που έχουμε πει είναι να παλέψουμε να διαλυθεί το NATO από μόνο του»!
Από μόνο του! Και μετά το έφεραν στο Αιγαίο για να… το βλέπουν καλύτερα και να το διαλύσουν ευκολότερα!
Και ο Σκουρλέτης, εκπρόσωπος τότε του ΣΥΡΙΖΑ: «Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μια πολύ συγκεκριμένη άποψη για το ΝΑΤΟ. Το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε, όπως γνωρίζετε, κάτω από άλλες συνθήκες, σε άλλους χρόνους και άλλες εποχές, υπήρχε η Σοβιετική Ένωση, επικρατούσαν συνθήκες ψυχρού πολέμου και διπολισμού. Τώρα έχουν αλλάξει τα πράγματα. Υποτίθεται ότι ήταν ένας αμυντικός μηχανισμός, μια συμμαχία αμυντική. Σήμερα εξυπηρετεί μόνο επιθετικά συμφέροντα»!
Και ο σημερινός πρόεδρος της Βουλής, γραμματέας τότε της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, Ν. Βούτσης: «Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα εργαστεί για να διαλυθεί το ΝΑΤΟ. Είναι ένας οργανισμός άχρηστος και επικίνδυνος»!
Και διηγώντας τα να κλαις!
Και μια λεπτομέρεια: Μετά από τη Σύνοδο του Σεπτεμβρίου 2014, ο μεν Γκρούεφσκι είχε πει πως η Ελλάδα παριστάνει πως θέλει να λυθεί το ζήτημα, αλλά στην πραγματικότητα θέτει εκείνες ακριβώς τις προϋποθέσεις που η χώρα του δεν μπορεί ποτέ να δεχθεί. Και από την άλλη ο Πόποσκι είχε παραδεχθεί πως «δεν υπάρχει μηχανισμός που να υποχρεώνει ένα κράτος – μέλος του ΝΑΤΟ να σεβαστεί τις διεθνείς νομικές υποχρεώσεις του».
(Τελικά, η Ελλάδα του Τσίπρα έδωσε όλα όσα είχε αρνηθεί η Ελλάδα του Καραμανλή, του Σαμαρά και όλων των προηγούμενων πρωθυπουργών και Ζάεφ και Ντιμιτρόφ πήραν όσα ακριβώς γύρευαν οι Γκρούεφσκι και Πόποσκι. Αντίθετα, στις 5 Σεπτεμβρίου 2014, ο τότε υπουργός Πολιτισμού Κ. Τασούλας εγκαινίαζε την έκθεση «Μακεδονικοί Θησαυροί», με περισσότερα από 500 πολύτιμα εκθέματα – χρυσά στεφάνια, χρυσές μάσκες, κοσμήματα, χρυσοποίκιλτα όπλα, μοναδικά γλυπτά, μετάλλινα, αλαβάστρινα και πήλινα αγγεία και πολλά ακόμη ευρήματα από τις πολύχρυσες νεκροπόλεις των Αιγών και του Αρχοντικού που ήταν ο προκάτοχος της Πέλλας στα αρχαϊκά χρόνια).
Και διηγώντας τα να κλαις…
Όποιος παρακολουθήσει κατά βήμα τις κυβερνητικές ανακοινώσεις και τις κυπατζήδικες διαρροές στον Τύπο και στα στελέχη του κυβερνώντος κόμματος για τα αίτια της απέλασης των 2 Ρώσων διπλωματών θα καταλήξει αβίαστα στο συμπέρασμα ότι είτε η ρώσικη κυβέρνηση αποτελείται από ηλίθιους είτε όσοι κάνουν τις διαρροές θεωρούν τους Έλληνες ηλίθιους.
