Με στόχο τη δημιουργία ενός ισχυρού αντιπυρηνικού κινήματος στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, που έχει βαριά κληρονομιά από αντιδραστήρες, τα Πράσινα Κόμματα στα Βαλκάνια συγκρότησαν ένα ενιαίο μέτωπο, με την υπογραφή κοινής διακήρυξης της Βαλκανικής Αντιπυρηνικής Συμμαχίας. Στη διακήρυξη, που υπογράφεται από την Ελλάδα, τη Σερβία, τη Βουλγαρία, την Τουρκία, την ΠΓΔΜ και τη Ρουμανία, ζητείται η εκτροπή όλης της δημόσιας χρηματοδότησης του τομέα της ενέργειας προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), καθώς και προς μέτρα ενεργειακής αποδοτικότητας, με άμεσο αποτέλεσμα, όπως και το κλείσιμο όλων των υφιστάμενων πυρηνικών εργοστασίων αμέσως μετά τη λήξη του σχεδιασμένου χρόνου ζωής τους. Παράλληλα, τα Πράσινα Κόμματα των Βαλκανίων διεκδικούν επαρκή χρηματοδότηση και υποδομές για την ασφαλέστερη δυνατή διαχείριση πυρηνικών καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων, που προκύπτουν από την απενεργοποίηση των μονάδων.
"Είκοσι πέντε χρόνια μετά το ατύχημα του Τσέρνομπιλ, πολλοί εξακολουθούν να αγνοούν τις δραματικές επιπτώσεις αυτής της καταστροφής", επισημαίνει, με δηλώσεις του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων, Μιχάλης Τρεμόπουλος.
Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει, η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει εκτιμήσει ότι η συνολική ακτινοβολία που εκλύθηκε ήταν 200 φορές μεγαλύτερη απ' αυτή των ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Περίπου 350.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τις εστίες τους που μολύνθηκαν από ραδιενέργεια. Εντούτοις, 9500 άτομα ζουν ακόμα στις ζώνες υποχρεωτικής εκκένωσης. Γύρω στα 7.000.000 εισπράττουν επιδόματα, συντάξεις και υγειονομική ασφάλιση ως πληγέντα από το Τσέρνομπιλ. Η συνολική οικονομική καταστροφή στην Ουκρανία μόνο υπολογίζεται ότι θα υπερβεί τα 165 εκατ. € μέχρι το 2015. Επίσημες αναφορές υπολογίζουν ότι οι θανατηφόροι καρκίνοι φτάνουν τους 9.000, αλλά ανεξάρτητοι επιστήμονες υπολογίζουν ότι αυτοί θα φτάσουν συνολικά τους 30.000-60.000.
"Είκοσι πέντε χρόνια μετά, η διεθνής κοινότητα, αντί να προχωρήσει σε μια σταδιακή εγκατάλειψη της πυρηνικής ενέργειας, θεώρησε ότι οι επιπτώσεις του Τσέρνομπιλ είχαν ξεχαστεί και ξεκινούσε για μια νέα 'πυρηνική αναγέννηση', με παραγγελίες δεκάδων νέων σταθμών. Έως τη στιγμή που ο σεισμός των 9 ρίχτερ χτύπησε την Ιαπωνία. Η ανθρωπότητα ξύπνησε και πάλι από το λήθαργο, συνειδητοποιώντας το μέγεθος των επιπτώσεων και την πιθανότητα να ξανασυμβεί κάτι παρόμοιο. Γι' αυτό και γίνονται κινητοποιήσεις πλέον σε όλο τον πλανήτη, με αφετηρία το Τόκιο", υπογραμμίζει ο κ.Τρεμόπουλος.
Αναφερόμενος στα πυρηνικά εργοστάσια και αντιδραστήρες στις βαλκανικές χώρες, σημειώνει ότι ήδη υπάρχουν τρία σε λειτουργία (Βουλγαρία, Ρουμανία, Σλοβενία), ενώ σχεδιάζονται τρία στην Τουρκία (Ακούγιου, Σινώπη, Αν. Θράκη), ακόμη ένα στη Βουλγαρία (Μπέλενε), ένα στην Αλβανία, ένα στο Μορίοβο της ΠΓΔΜ (με σχέδια για δημιουργία αντιδραστήρων σε Κρίβολακ και Σκόπια) κι άλλοι νέοι αντιδραστήρες στο υπάρχον εργοστάσιο του Τσερναβόντα στη Ρουμανία.
Αναλυτικότερα πάντως, την διακήρυξη για την Βαλκανική Αντιπυρηνική συμμαχία, υπογράφουν από Βουλγαρία οι The Greens (Zelenite), Za Zemiata, Earth Forever, Green Policy Institute, Foundation for Environment and Agriculture, Bulgarian Centre for Green Economy, από Ελλάδα οι Οικολόγοι Πράσινοι, από Τουρκία το Green Party (Yesiller Partisi), από ΠΓΔΜ το DOM, από Ρουμανία οι Sustainable Sighisoara, TERRA Mileniul III, Green Party (Partidul Verde) και από Σερβία το Serbian Green Youth (Zelena Omladina).
Τον αναλυτικό "χάρτη" των πυρηνικών εργοστασίων των γειτονικών χωρών παραθέτει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Γιώργος Μπλιώνης, Δρ. Βιολογίας/Οικολογίας, μέλος των Οικολόγων Πράσινων Θεσσαλονίκης.
Ειδικότερα, για το Ακούγιου, που βρίσκεται στην επαρχία της Μερσίνας, απέναντι από τα βόρεια παράλια της Κύπρου, η τουρικική κυβέρνηση επέλεξε την τοποθεσία για την εγκατάσταση πυρηνικού εργοστασίου, λόγω της χαμηλής πληθυσμιακής πυκνότητας και της χαμηλής σεισμικότητας.
Το Μάιο του 2010, Ρωσία και Τουρκία υπέγραψαν συμφωνία με θυγατρική της Rosatom, η οποία θα κατασκευάσει, θα κατέχει στην ιδιοκτησία της και θα λειτουργεί το πυρηνικό εργοστάσιο. Αυτό θα αποτελείται από 4 μονάδες 1200 MWe VVER (Water-Water Energetic Reactor). Πρόκειται για σειρά αντιδραστήρων πεπιεσμένου ύδατος (PWRs), που αναπτύχθηκε αρχικά από τη Σοβιετική Ένωση και τώρα από τη Ρωσία. Τέτοιου τύπου ήταν και ο αντιδραστήρας του Τσέρνομπιλ, αν και παλαιότερης γενιάς. Το μειονέκτημα αυτού του τύπου των ρωσικών αντιδραστήρων είναι ότι, σε περίπτωση που χαθεί ο έλεγχος (π.χ. κοπεί το ρεύμα, όπως στην περίπτωση της Ιαπωνίας), δεν μπορούν να ψύξουν την "καρδιά" του αντιδραστήρα. Στις 15 Ιουλίου 2010, το τουρκικό κοινοβούλιο επικύρωσε τη συμφωνία. Οι 4 αντιδραστήρες αναμένεται να μπουν σε λειτουργία το 2019.
Το Κοζλοντούι βρίσκεται στα σύνορα Βουλγαρίας - Ρουμανίας, επάνω σχεδόν στο Δούναβη, αρκετά κοντά στη Σερβία. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1970. Περιλάμβανε 4 αντιδραστήρες VVER-440/230 (τύπου Τσερνόμπιλ), αλλά κατόπιν συμφωνίας με την ΕΕ, το 1993, οι δύο απ' αυτούς τέθηκαν εκτός λειτουργίας το 2004. Μια έκθεση του Υπ. Ενέργειας των ΗΠΑ το 1995, τους είχε κατατάξει στους 10 πιο επικίνδυνους αντιδραστήρες παγκοσμίως. Στους άλλους δύο αντιδραστήρες έγιναν μεγάλες βελτιώσεις και γι' αυτό έλαβαν θετικές αναφορές ασφάλειας από την ΙΑΕΑ το 2002. Ωστόσο, η ΕΕ δεν πείστηκε και έτσι τέθηκαν εκτός λειτουργίας στα τέλη του 2006, λίγο πριν από την εισδοχή της χώρας στην ΕΕ. Σήμερα, λειτουργούν δύο αντιδραστήρες πεπιεσμένου ύδατος (2000 MWe VVER-1000), σοβιετικής τεχνολογίας, οι οποίοι κατασκευάστηκαν το 1987 και 1991.
Το Μπέλενε βρίσκεται ανατολικότερα του Κοζλοντούι, επίσης επάνω στο Δούναβη. Η κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου εκεί σχεδιάστηκε για να αντικαταστήσει τους 4 αντιδραστήρες του Κοζλοντούι, που τέθηκαν εκτός λειτουργίας, με 4 αντιδραστήρες VVER-1000/V 320. Η κατασκευή ξεκίνησε το 1987 και το 1990 ο πρώτος αντιδραστήρας είχε ολοκληρωθεί κατά το μισό, ενώ είχε γίνει η προμήθεια του 80% του εξοπλισμού. Το ίδιος έτος όμως εγκαταλείφθηκε, λόγω της αλλαγής του καθεστώτος. Από τότε εκτελούνται μόνον εργασίες συντήρησης. Διάφορες αποστολές του ΙΕΑΕ επιβεβαίωσαν την ασφάλεια της τοποθεσίας. Το 2002 αποφασίστηκε η επανέναρξη των εργασιών. Το 2006 επιλέχτηκε το εταιρικό σχήμα (με ρωσικές, γαλλικές και γερμανικές εταιρείες) που θα εγκαθιστούσε ασφαλέστερους αντιδραστήρες τρίτης γενιάς (VVER-1000/V-446B). Το 2007, η Κομισιόν έδωσε θετική γνωμοδότηση. Το 2008, υπογράφηκε το συμβόλαιο για τους 2 πρώτους αντιδραστήρες και ξεκίνησαν οι εργασίες. Ωστόσο, τον Ιούνιο του 2010, η βουλγαρική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι παγώνει επ' αόριστον τη σχεδιασμένη κατασκευή λόγω της αβεβαιότητας για την απόσβεση της επένδυσης, αφού η γερμανική RWE μόλις είχε αποσύρει το ενδιαφέρον της.
Στα Βαλκάνια υπάρχουν άλλα δύο πυρηνικά εργοστάσια, ένα στη Ρουμανία (Τσερναβόντα) και ένα στη Σλοβενία (Κρσκο). Τον Απρίλιο του 2009, Αλβανία και Κροατία ανακοίνωσαν ένα σχέδιο κατασκευής από κοινού ενός πυρηνικού εργοστασίου κοντά στα σύνορα με το Μαυροβούνιο. Η ΠΓΔΜ είχε δείξει ενδιαφέρον να μετάσχει στο μετοχικό σχήμα του Μπέλενε, όπως και η Σερβία.