Το μόνο σίγουρο είναι ότι ο σκελετός θα «μιλήσει» και την απάντηση θα την εκμαιεύσουν Ελληνες επιστήμονες, όπως διευκρίνισε ο υπουργός Πολιτισμού μιλώντας στο iefimerida.gr. Ωστόσο, για το πότε θα δοθούν οι απαντήσεις και τι είδους απαντήσεις θα είναι αυτές, οι απόψεις των ειδικών επιστημόνων είναι αντικρουόμενες. Εντυπωσιακά ευρήματα για τον νεκρό της Αμφίπολης μπορεί να προκύψουν από τη μελέτη του DNA, τα οποία ο κόσμος περιμένει με κομμένη την ανάσα.
Ο Γιάννης Μανιάτης, διευθυντής ερευνών του εργαστηρίου «Δημόκριτος» και υπεύθυνος του εργαστηρίου αρχαιομετρίας, μιλώντας στο iefimerida αποκάλυψε πώς με τη μέθοδο του ραδιενεργού άνθρακα 14 θα αντληθούν πολύτιμες πληροφορίες για την ταυτότητα του νεκρού που βρέθηκε στην Αμφίπολη. Ανέφερε, επίσης, ότι οι έρευνες θα πάρουν 3-4 μήνες από τότε που θα κληθούν οι επιστήμονες να αναλύσουν το γενετικό υλικό, οπότε τα αποτελέσματα θα πρέπει να αναμένονται κατά την άνοιξη.
Σύμφωνα με τον κ. Μανιάτη, η ανάλυση που μπορεί να κάνει ο «Δημόκριτος» θα δώσει στοιχεία όπως είναι το φύλο του νεκρού, η ηλικία θανάτου του, με απόκλιση συν/πλην 20 χρόνια (οπότε οι επιστήμονες αρχαιολόγοι μπορούν να εντοπίσουν χρονικά σε ποια δυναστεία ανήκει), το εάν έπασχε και από ποιες ασθένειες, αν έφερε τραύματα ή σπασίματα, αν έχει συγγένεια με νεότερους πληθυσμούς, αν υπάρχει συσχέτιση μαζί τους και σε ποιο βαθμό, τις διατροφικές του συνήθειες, αλλά και το περιβάλλον στο οποίο κατοικούσε (αν, π.χ., τρεφόταν με ψάρια κατά κύριο λόγο, θα μπορέσουμε να εικάσουμε βάσιμα ότι ζούσε σε παραθαλάσσια περιοχή). Επιπλέον, από τα υλικά με το οποία έχει επικαλυφθεί ο νεκρός θα εξαχθούν συμπεράσματα για τη σπουδαιότητα του νεκρού. «Αν, για παράδειγμα, υπάρχουν πολύ σπάνια υλικά σε μια προσπάθεια επικάλυψης ή τρόπον τινά μουμιοποίησης, αυτά θα δώσουν σημαντικές πληροφορίες για το κοινωνικό στάτους του νεκρού», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μανιάτης μιλώντας στο iefimerida.gr.
Επίσης, θα μπορέσουν να εξαχθούν στοιχεία για τις γενετικές καταβολές του νεκρού. «Αν, για παράδειγμα, ο σκελετός ανήκει σε κάποιον αρχαίο βασιλιά ή σε συγγενικό του πρόσωπο, αυτό θα αποκαλυφθεί χωρίς αμφιβολία. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να συγκριθεί με το αντίστοιχο DNA των βασιλικών τάφων της Βεργίνας», είπε ο κ. Μανιάτης στο iefimerida.gr, τονίζοντας, όμως, ότι πολύπλευρη μελέτη του DNA των βασιλικών τάφων της Βεργίνας δεν έχει γίνει μέχρι τώρα. Η αρχαιολογική ανασκαφική ομάδα εκεί αλλά και ο «Δημόκριτος» έχουν υποβάλει σχετικό αίτημα στο ΥΠΠΟ από τον περασμένο Σεπτέμβριο και αναμένουν το συντομότερο δυνατόν να δοθεί το «πράσινο φως». Εφόσον δοθεί η σχετική άδεια και μελετηθεί το DNA των τάφων της Βεργίνας, η σύγκριση με το γενετικό υλικό της Αμφίπολης θα είναι «απλή υπόθεση», όπως λέει ο κ. Μανιάτης.
Καθηγητής οδοντιατρικής: Το φύλο του νεκρού μπορεί να διαπιστωθεί με μια ματιά
O καθηγητής της Οδοντιατρικής Αθηνών Μανώλης Παπαγρηγοράκης, πάλι, μιλώντας στα Νέα, πάλι, τονίζει ότι συμπεράσματα για το φύλο του νεκρού μπορούν να εξαχθούν με μια ματιά (από τα οστά της λεκάνης ή του προσώπου), ενώ τα υπόλοιπα στοιχεία σε δυο μήνες, ενδεχομένως και σε έναν, αν γίνουν με διαδικασίες εξπρές.
Αντίκας: Σε ένα μήνα το ύψος και η ηλικία του νεκρού
Ο ανθρωπολόγος Θεόδωρος Αντίκας, πάλι, μιλώντας στο Εθνος υποστηρίζει ότι μπορεί σε μια ημέρα άμεσα να δώσει το φύλο του νεκρού και σε ένα μήνα το ύψος και την ηλικία του.
Παπαγρηγοράκης: Δεν μπορεί να συγκριθεί το DNA του με αυτό του Φιλίππου
Από την άλλη, όμως, ο καθηγητής Μανώλης Παπαγρηγοράκης, τονίζει ότι οι επιστήμονες δεν μπορούν να αποδείξουν με τη μέθοδο του DNA εάν ο νεκρός της Αμφίπολης ήταν συγγενής του Φιλίππου Β και αυτό γιατί δεν υπάρχει δείγμα από τον πατέρα του Αλέξανδρου. «Δεν έχουμε γενετικό υλικό του Φιλίππου που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για ανάλυση DNA επειδή το σώμα του είχε καεί και μετά την καύση δεν μπορούμε να έχουμε άρτιο δείγμα από τα οστά διότι είναι και πολύ ευαίσθητα. Οπότε δεν θα ήταν και τόσο αξιόπιστα τα αποτελέσματα», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ψάχνουν κι άλλα οστά στην άμμο
Την ίδια ώρα, με πυρετώδεις ρυθμούς συνεχίζεται η ανασκαφή στην Αμφίπολη. Η ομάδα των αρχαιολόγων έχει ρίξει όλο το βάρος της στα ευρήματα γύρω από τον τάφο που έχει ευρεθεί. Σύμφωνα με πληροφορίες του iefimerida.gr, οι ανασκαφείς κοσκινίζουν προσεκτικά την άμμο, ελπίζοντας να βρουν και άλλα οστά ή ευρήματα που θα διευκολύνουν την ταυτοποίηση του αρχαίου νεκρού.
Spiegel: Κορυφώνονται οι εικασίες για την Αμφίπολη
Τα νέα εντυπωσιακά ευρήματα στην ανασκαφή της Αμφίπολης γίνονται σημείο αναφοράς και των γερμανόφωνων μέσων ενημέρωσης. Όπως σημειώνει το Spiegel Online, «οι εικασίες γύρω από έναν μυστηριώδη τάφο στη βόρεια Ελλάδα κορυφώνονται: Ερευνητές βρήκαν τώρα τα λείψανα ενός ανθρώπινου σκελετού».
Το τηλεοπτικό δίκτυο n-tv σημειώνει στην ιστοσελίδα του ότι «ερευνητές ανακαλύπτουν ιστορικό σκελετό. Ωστόσο, το εύρημα γεννά ένα ακόμη ερώτημα. Εξακολουθεί να επικρατεί αβεβαιότητα γύρω από την ταυτότητα του νεκρού».
Τέλος, η διαδικτυακή έκδοση της αυστριακής εφημερίδας Der Standard σχολιάζει ότι «το μυστήριο ενός ευρύτατου ταφικού συγκροτήματος από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη βόρεια Ελλάδα φαίνεται να βρίσκεται κοντά στη λύση του».
Βήμα βήμα πώς θα γίνει η εξέταση των οστών του νεκρού της Αμφίπολης -Ετσι θα βρουν την ταυτότητά του
«Εντός και εκτός του τάφου, βρέθηκε ο σκελετός του νεκρού. Είναι προφανές ότι το ανθρωπολογικό υλικό θα εξεταστεί από ειδικούς επιστήμονες. Είναι, εξίσου, προφανές ότι θα γίνουν όλες οι έρευνες τις οποίες απαιτεί η σύγχρονη επιστήμη».
Με αυτά τα λόγια, η χθεσινή ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού γνωστοποιούσε τα νέα, πολύ σημαντικά ευρήματα από την Αμφίπολη και τις ανασκαφές που διενεργεί η Εφορεία Αρχαιοτήτων Σερρών στον λόφο Καστά και συγκεκριμένα στον τρίτο θάλαμο του μνημείου. Ποιοι όμως είναι αυτοί οι ειδικοί επιστήμονες που εξετάζουν το ανθρωπολογικό υλικό, ποια στάδια περνάει μια τέτοια μελέτη και τι συμπεράσματα μπορούν να συναχθούν; «Η φυσική (ή βιολογική) ανθρωπολογία είναι κλάδος της ανθρωπολογίας με αντικείμενο τη μελέτη των φυσικών (ή βιολογικών) οστεολογικών καταλοίπων του ανθρώπου. Υποδιαίρεσή της είναι η βιοαρχαιολογία που αντικείμενό της έχει την διεπιστημονική μελέτη των ανθρωπολογικών καταλοίπων του σύγχρονου ανθρώπου (homo sapiens) μέσα στο πολιτιστικό αρχαιολογικό τους πλαίσιο» δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η δρ. Αναστασία Παπαθανασίου, αρχαιολόγος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας, με ειδίκευση στη βιοαρχαιολογία.
Οι βιοαρχαιολόγοι έχουν σίγουρα πολλά να δώσουν σε ανασκαφές με ανθρωπολογικά ευρήματα, όπως αυτά της Αμφίπολης. «Η μελέτη των ανθρωπίνων οστών παρέχει μια σειρά από πληροφορίες που αφορούν τόσο την αιτία θανάτου όσο και τον τρόπο ζωής ενός συγκεκριμένου ανθρώπου άλλα και ενός ολόκληρου πληθυσμού» αναφέρει η κ. Παπαθανασίου. Μεταξύ αυτών είναι το φύλο, η ηλικία, κάποια ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία, το ύψος, πιθανές ασθένειες και τραύματα, το βιοτικό επίπεδο, διατροφικές συνήθειες, μετακινήσεις από μια περιοχή σε άλλη.
Για να εκτιμηθούν όμως τα στοιχεία αυτά, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη μια σειρά από μακροσκοπικές, μικροσκοπικές και χημικές αναλύσεις. Αλλά πριν από όλα θα πρέπει να γίνει σωστή αποτύπωση. «Πριν ανασκαφούν τα οστά, είναι σημαντικό να αποτυπώνεται η θέση τους μέσα στον τάφο. Με αυτό τον τρόπο καταλαβαίνουμε αν έχουν διαταραχθεί ή αν είναι στην ανατομική τους θέση, αν πρόκειται για ανακομιδή ή πρωτογενή ταφή. Επίσης, θα πρέπει να γνωρίζουμε τη θέση που έχουν τα οστά και σε σχέση με τα υπόλοιπα ευρήματα. Είναι διαφορετικό να βρίσκεις ένα αγγείο σε κάποιο σημείο μέσα στον τάφο, άλλο πάνω στον νεκρό κι άλλο στο προσκεφάλι του. Είναι πολλές οι πληροφορίες από την πρώτη αποτύπωση. Είναι επίσης πολύ σημαντικό σε μια ανασκαφή που μπορεί να βρεθούν οστά, όπως σε τάφους, να υπάρχει εξ αρχής ένας ειδικός σε ανθρώπινα οστά» αναφέρει η βιοαρχαιολόγος.
Μετά τον καθαρισμό των οστών, το δεύτερο βήμα είναι η μακροσκοπική μελέτη. «Δηλαδή να διαπιστωθεί το φύλο, η ηλικία, ανάστημα και αν υπάρχουν παθολογικές αλλοιώσεις. Πιθανόν να μπορείς να δεις την αιτία θανάτου, τα στρες που ίσως πέρασε κατά τη διάρκεια της ζωής του, κάποια μορφολογικά χαρακτηριστικά και ιδιαίτερα στοιχεία που έχει το άτομο, το ύψος του, οτιδήποτε μπορείς να παρατηρήσεις από τα οστά και δόντια» αναφέρει και συμπληρώνει ότι μια μικροσκοπική και ακτινογραφική μελέτη μπορεί να δώσει επιπλέον στοιχεία για κακώσεις, κατάγματα, όγκους, μικροτριβές στα δόντια, την πυκνότητα της οστικής μάζας κλπ.
Το τρίτο στάδιο είναι οι χημικές αναλύσεις, με τη ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα 14 να έρχεται πρώτη, καθώς μπορεί να προσδιορίσει χρονολογήσεις ευρημάτων με πολύ μικρό εύρος λάθους. «Αυτό είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει, ειδικά όταν υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με τη χρονολόγηση ενός ευρήματος και εφόσον ξέρουμε ότι τα οστά είναι αδιατάρακτα, δηλαδή δεν έχουν μεταφερθεί από αλλού. Το επόμενο βήμα είναι οι αναλύσεις με σταθερά ισότοπα, όπως άνθρακα, αζώτου, θείου και στροντίου που δίνουν πολύτιμα στοιχεία για τη διατροφή και την κινητικότητα των ανθρώπων του παρελθόντος» σημειώνει η κ. Παπαθανασίου. Προσθέτει: «Τα ισότοπα γενικά βασίζονται στην αρχή ότι παίρνεις από το περιβάλλον σου τα στοιχεία που σου δίνει. Για παράδειγμα, τα δόντια δημιουργούνται μόνο στην παιδική ηλικία, τα οστά όμως ανανεώνονται συνεχώς, συνεπώς αν υπάρχουν διαφορές στα δόντια από τα οστά, σημαίνει ότι κάτι άλλαξε κατά τη διάρκεια της ζωής, κάποια διαφορετική διατροφή ή μετακίνηση. Ανάλογα με το ισότοπο που μετράς κάθε φορά».
Όσο για τη δυνατότητα προσδιορισμού του DNA, η κ. Παπαθανασίου επισημαίνει πως αυτό «μπορεί να προσδιορίσει συγγενικές σχέσεις ή συγκεκριμένες γενετικές ασθένειες. Άλλο όμως το σύγχρονο DNA, που είναι εύκολο να το απομονώσεις κι άλλο το αρχαίο και κυρίως το πυρηνικό, στο οποίο υπάρχει μεγάλη επιμόλυνση. Επίσης μπορεί να μην σώζεται αρκετή ποσότητα κολλαγόνου, ώστε να είναι δυνατό να γίνει χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα ή να εξαχθούν ασφαλή σταθερά ισότοπα. Στην περίπτωση βέβαια των ιστορικών χρόνων μπορεί να βρεθούν όλα αυτά, εκτός αν οι συνθήκες του χώματος είναι πολύ κακές ή τα οστά είναι καμένα, όπου εκεί τα πράγματα δυσκολεύουν. Γενικά η διατήρηση παίζει πολύ μεγάλο ρόλο», εξηγεί, υπογραμμίζοντας ότι κάθε υλικό και θέση διαφοροποιείται στις συνθήκες διατήρησης και είναι καθαρά στην κρίση του κάθε ανασκαφέα η μεθοδολογία που θα ακολουθηθεί. Τέλος, όσον αφορά στον χρόνο που χρειάζεται για την εξαγωγή συμπερασμάτων, αυτό εξαρτάται από το εργαστήριο και το φόρτο εργασίας που μπορεί να έχει και μπορεί να κυμαίνεται από μερικές βδομάδες έως μερικούς μήνες.