Δεν είναι εύκολο να αποτιμήσεις τη διαδρομή του Νίκου Μέρτζου με ένα και μόνο πρόσημο, με ένα και μόνο χρώμα. Οι περισσότεροι άνθρωποι στη χώρα άκουσαν ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επρόκειτο να τιμήσει έναν συνεργάτη της χούντας, όμως, τελικώς, πρυτάνευσε η λογική και η απόφαση ανακλήθηκε.
Από την άλλη, οι Θεσσαλονικείς γνωρίζουν ότι δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Ξέρουν, δηλαδή, ότι δεν μπορείς να περιχαρακώσεις μία προσωπικότητα σαν τον Μέρτζο μέσα στη μομφή περί συνεργασίας με τη χούντα. Ο Νίκος Μέρτζος είναι πολλά περισσότερα. Είναι ένας άνθρωπος στον οποίο οφείλεις να αναγνωρίσεις την εμβληματική του παρουσία στα πράγματα της Βορείου Ελλάδος, είτε συμφωνείς, είτε διαφωνείς μαζί του. Και για να είμαι ξεκάθαρος και σαφής από την αρχή, η ταπεινότητά μου ποτέ δεν συμφωνούσε με τα περισσότερα από αυτά που πίστευε, έγραφε ή έκανε ο Νίκος Μέρτζος. Κανένας, βέβαια, δεν μπορεί να αγνοήσει το μνημειώδες έργο που επιτέλεσε ως κοινοτάρχης του Νυμφαίου, δίνοντας πνοή σε μία περιοχή που, μέχρι τότε, ήταν ως και υποβαθμισμένη. Ομως ως πολίτης δικαιολογείσαι αν διατηρείς τις αποστάσεις σου από τα συλλαλητήρια για τη Μακεδονία, τις εθνικιστικές αποχρώσεις στο λόγο και στην πολιτική προσέγγιση στα πράγματα.
Ομως μισό λεπτό, όσοι δεν γνωρίζουν τον άνδρα, οφείλουν να σημειώσουν δύο τρία πράγματα. Ο Μέρτζος γεννήθηκε πριν από 81 χρόνια στο Νυμφαίο. Σπούδασε νομικά και το 1955 άρχισε να δημοσιογραφεί. Συνέδεσε το όνομά του με τον «Ελληνικό Βορρά», μία εφημερίδα δεξιών, πατριωτικών θέσεων. Κατά την περίοδο της δικτατορίας, ήταν μέλος της «Συμβουλευτικής», της επιτροπής που σύστησε η χούντα προκειμένου να δημιουργήσει άλλοθι δημοκρατικότητας. Απαντά σήμερα ο Μέρτζος: «Σε τούτο με προέτρεψε ο αείμνηστος Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας ο οποίος τότε αγωνιζόταν να συμβάλουμε στην ειρηνική μετάβαση της δικτατορίας στο ομαλό δημοκρατικό καθεστώς διότι μας κατείχε η αγωνία ότι διαφορετικά η επάνοδος στη Δημοκρατία θα είχε τίμημα μιαν εθνική τραγωδία». Ηταν η γνωστή άποψη του Αβέρωφ περί «γέφυρας».
Υπάρχουν όμως και άλλα στοιχεία στο δημόσιο βίο του Μέρτζου που, περιέργως, κανένας δεν θυμήθηκε αυτές τις μέρες. Ο Μέρτζος, ως δικηγόρος, είχε υπερασπιστεί κομμουνιστές στο δικαστήριο, ενώ, όπως θυμίζει και ο ίδιος, διατηρούσε στενή φιλία με προσωπικότητες όπως ο Μάρκος Βαφειάδης, ο Λεωνίδας Κύρκος. «Καλώ τους κατηγόρους μου να διασχίσουμε παράλληλα όποιον δρόμο της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας ώστε να συγκρίνουμε επί τόπου τα αισθήματα των διερχομένων πολιτών» σημειώνει στη δήλωση που έδωσε στη δημοσιότητα. Δεν έχει άδικο. Εκτός βέβαια και αν πέσει επάνω σε κανένα μέλος της τοπικής οργάνωσης του ΣΥΡΙΖΑ.
Στη χώρα όπου τα στερεότυπα έχουν μεγαλύτερη σημασία από την ουσία, η διασύνδεση με τη χούντα λαμβάνει, όπως και να το κάνεις, τη θέση βαρόμετρου στη διαδρομή ενός ανθρώπου. Ομως στην περίπτωση του Μέρτζου δεν έχεις μπροστά σου έναν χωροφύλακα ή έναν ημιάγριο λοχαγό. Εχεις έναν πνευματικό άνθρωπο που, στα 43 χρόνια που μεσολάβησαν από την πτώση της δικτατορίας, επέδειξε έργο και προσφορά.
Η απόφαση για την παρασημοφόρηση του Νίκου Μέρτζου ήταν σωστή. Οχι μόνο γιατί αξιολογούσε ορθά τη διαδρομή και το βίο του ανδρός, αλλά επειδή περιείχε τα στοιχεία συναίνεσης (αν θέλετε και της μεγαθυμίας) και της δίκαιης αποτίμησης ενός έργου που έθετε ως κύρια προτεραιότητα το εθνικό καλό, ασχέτως αν δεν συμφωνούμε όλοι ως προς τη φύση του.
Η απόφαση για ανάκληση της παρασημοφόρησης είναι φαιδρή. Είναι γελοία και προσβάλλει πρωτίστως τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Πώς είναι δυνατόν ο ίδιος ο αρχηγός του κράτους να άγεται και να φέρεται από αντιδράσεις; Υποτίθεται ότι έλαβε την απόφαση να τιμήσει τον Μέρτζο μετά από ενδελεχή έρευνα, σκέψη και γνώση των πραγμάτων. Για ποιο λόγο, λοιπόν, δεν επέμεινε, ως όφειλε, στην απόφασή του; Καθήκον του Προέδρου είναι να πράττει το ορθό, όχι το αρεστό
Κώστας Γιαννακίδης
http://www.protagon.gr/apopseis/editorial/44341421775-44341421775
Νικόλαος Μέρτζος :«Απολογία στη μνησικακία και την επιλεκτική μνήμη»
Επιστολή – απάντηση προς τους επικριτές του με αφορμή την απόδοση ύψιστης τιμής από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έδωσε ο δημοσιογράφος Ν.Ι. Μέρτζος:
Ευχαριστώ θερμά τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας που με τιμά με το παράσημο Ανώτερος Ταξιάρχης του Τάγματος του Φοίνικος. Σας παρακαλώ, ωστόσο, αυτή η υψίστη διάκριση, πέραν της δεδηλωμένης χαράς σε πολλούς, εξόργισε ως μη όφειλε τις τοπικές οργανώσεις Θεσσαλονίκης και τον Τύπο της κυβερνώσης Αριστεράς. Δεν επιθυμώ να προσθέσω, ακουσίως και άνευ λόγου, νέες εμφύλιες έριδες στον χειμαζόμενο Λαό μας και γι’ αυτό είχα αποφασίσει αμέσως να παραιτηθώ αλλά μου επεσημάνθη ότι η παραίτησή μου θα προσέβαλε τον Αρχηγό του Κράτους και τους θεσμούς της Πολιτείας. Δεκάδες μηνύματα συμμαχητών από όλη την Ελλάδα, την Κύπρο και την Διασπορά με καλούσαν να μη παραδοθώ όταν επί εξήντα χρόνια παρέμεινα ανυποχώρητος στην πρώτη γραμμή.
Συγχωρώ από καρδιάς όλους όσοι με κατηγορούν. Υπό τις σημερινές δεινές συνθήκες ο Ελληνισμός δεν χρειάζεται διχασμούς αλλά ενότητα και προσωπικά είμαι έτοιμος να θυσιάσω τα πάντα ώστε να μη καταστώ ακούσιος αίτιος νέου διχασμού.
Οφείλω, όμως, να απολογηθώ.
1ον Διετέλεσα πράγματι κατά την δικτατορία μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής. Σε τούτο με προέτρεψε ο αείμνηστος Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας ο οποίος τότε αγωνιζόταν να συμβάλουμε στην ειρηνική μετάβαση της δικτατορίας στο ομαλό δημοκρατικό καθεστώς διότι μας κατείχε η αγωνία ότι διαφορετικά η επάνοδος στη Δημοκρατία θα είχε τίμημα μιαν εθνική τραγωδία. Τούτο μαρτυρούν όλες οι τότε δημόσιες παρεμβάσεις μου και πρωτοβουλίες μου που δημοσιεύθηκαν στα επίσημα πρακτικά και στον Τύπο. Το επίμονο αίτημά μου να προσαρμόζονται στο Κράτος Δικαίου όλοι οι αναγκαστικοί νόμοι, ο πανίσχυρος Στυλιανός Παττακός κατήλθε από το βήμα και εγκατέλειψε την αίθουσα. Δυστυχώς αποτύχαμε και συνειδητά αποδέχθηκα να πληρώσω το χρέος μου.
2ον Την αποστολή μου αυτή γνώριζαν εκ των προτέρων οι πλείστοι πολιτικοί ηγέτες, οι οποίοι αμέσως μετά την Μεταπολίτευση με προστάτευσαν και με τίμησαν ως στενό συνεργάτη τους όλα τα επόμενα 25 συνεχή χρόνια. Το 1975, κατά την δεξίωση προς τιμήν του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν στη Θεσσαλονίκη, ο αείμνηστος Πρόεδρος Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής με τοποθέτησε στην υποδοχή ώστε να δημοσιοποιήσει στην κοινωνία την απόλυτη εμπιστοσύνη του.
3ον Σε όλη μου τη ζωή αγωνίσθηκα έμπρακτα για να περιέλθει ο Ελληνισμός στην εθνική αυτογνωσία, στην συμφιλίωση και στην ενότητα. «Σε Εκείνους που έπεσαν και δεν δικαιώθηκαν» αφιέρωσα το 1980 το βιβλίο μου «Σβαρνούτ, το Προδομένο Αντάρτικο», που τεκμηριώνει τον Εμφύλιο. Ο Πρόλογος γράφει μεταξύ άλλων:
Η ελληνική τραγωδία ξετυλίγονταν μεγαλοπρεπής μέσα στην φωτιά και στο αίμα του προδομένου Λαού. Σήμερα ξεύρουμε ότι οι κορυφαίοι ηγέτες του αντάρτικου γνώριζαν ότι το κίνημα ήταν καταδικασμένο σε θάνατο. Αλλά προχώρησαν -προς τον θάνατο. Και ξεκλήρισαν το αντάρτικο. Ξεκλήρισαν επίσης τον Λαό. Μα το σημαντικότερο είναι πως αποκλήρωσαν την Ελλάδα από τα καλύτερα παιδιά της και τις μεστωμένες ελπίδες της. Ο ανθός έπεσε στα βουνά πριν προλάβει να δέσει. Οι καρποί χάθηκαν. Επί τριάντα χρόνια το Έθνος συγκομίζει πίκρες και μίση, εκδίκηση, προσφυγιά. Φαντάσματα κυβερνούν την ζωή μας. Το Έθνος κάμπτεται σήμερα κάτω από το βάρος του παρελθόντος. Όσοι ζωντανοί κείνται στο περιθώριο. Μάταια οι νέοι, με τη ρομφαία της άδολης πίστης στο χωλό χέρι, επιχειρούν έξοδο. Πυκνός από μύθους ο κύκλος της τραγωδίας τους κυκλώνει και τους ανακυκλώνει στον τόπο του αίματος. Κρίση εμπιστοσύνης δοκιμάζει την εθνική αντοχή και την ηθική απαντοχή των Ελλήνων.
Η εθνική τραγωδία σάρωσε τον όμορφο τόπο και τον ωραίο Λαό με φωτιά και ελπίδες, με θάνατο και με πίστη. Κατέληξε το καλοκαίρι του 1949 στις πιο υψηλές κορυφές των βουνών. Κατέληξε αλλά δεν έληξε. Μας ακολουθεί έως ότου βρει μίαν αντρίκια απάντηση όχι μονάχα ιστορικά τεκμηριωμένη αλλά και κεκαθαρμένη δι’ ελέου και φόβου, ώστε να γίνει αποδεκτή από το σύνολο του Έθνους. Συνείδηση του Έθνους. Τι συνέβη τότε; Γιατί τόση τύφλωση; Γιατί τόσο αίμα; Γιατί τέτοια μοίρα;
Οι θεοί της Ελλάδος δεν αρκούνται μονάχα στο άφθονο αίμα. Απαιτούν και την κάθαρση πέρα από την τιμωρία.
Και η Αλήθεια, για να ακουσθεί, προϋποθέτει την Επιείκεια, δίδυμη αδελφή της Δικαιοσύνης. Για να είσαι όμως επιεικής, πρέπει προηγουμένως να ξεύρεις ποιόν και τι συγχωρείς. Έτσι θα κλείσουν οι λαβωματιές στα στήθη των πληγωμένων παλληκαριών, θα γλυκάνει ο πόνος στην καρδιά της Μάνας και θα αναπαυθούν πια οι νεκροί, που βρικολακιάζουν στον άγνωστο τάφο τους. Θα ξορκισθούν τα φαντάσματα κι η τύψη θα λιπάνει το χώμα για να γονιμοποιηθεί η ενότητα, η ειρήνη κι η προκοπή σε μίαν Ελλάδα καλύτερη -ελευθερωμένη από τον εαυτό της.
Η Πατρίδα όμως έχασε τα πιο καλά παιδιά της, που έπεσαν, μεταξύ αδελφών, στην κοινή γραμμή της τραγωδίας για μίαν Ελλάδα, όπου οι θυσίες θα δικαιωθούν ή που τουλάχιστον θα περιβάλλονται με βαθύ σεβασμό από κείνους που τις νέμονται. Τούτο δεν συνέβη ακόμη. Ένας κόσμος μαρτυρικός και γενναίος, βωβός και ανώνυμος, καταδιωγμένος και προδομένος προσδοκά την δικαίωση. Του οφείλουμε όλοι την ευλάβεια και την Αλήθεια.
Όσο η Αλήθεια δεν λάμψει για να κόψει με φως και αγάπη τον κύκλον της τραγωδίας, η τραγωδία θα ανακυκλώνεται πίσω από τα διαφορετικά προσωπεία των τραγωδών. Ο Γόρδιος δεσμός δεν κόβεται πάντα με το σπαθί.
Το Έθνος έχει θανάσιμη και αισθητή πια σ’ όλους την ανάγκη να λευτερωθεί από τους αργυραμοιβούς του παρελθόντος του και να κατακτήσει την αυτογνωσία του. Χρειάζεται την μνήμη, το θάρρος, το φως για να διώξει τις Ερινύες μακριά.
4ον Ήμουν μεταξύ των συνηγόρων υπερασπίσεως των κομμουνιστών στην δίκη της οργάνωσης Πατριωτικό Μέτωπο στο Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης όπου επί ημέρες υπερασπίσθηκα αμισθί τον αριστερό φίλο μου Γιώργο Κομψόπουλο, γαμβρό του βουλευτού της ΕΔΑ Τσαρουχά που μόλις είχε δολοφονηθεί.
Στο αποχαιρετιστήριο άρθρο μου στην «Εσπερινή Ώρα» γράφω ότι η λογοκρισία αναγκάζει την εφημερίδα να κλείσει.
5ον Με την φιλία τους και την εμπιστοσύνη τους με τίμησαν οι διωχθέντες σκληρά ηγέτες της Αριστεράς Μήτσος Παρτσαλίδης, Μάρκος Βαφειάδης, Λεωνίδας Κύρκος, Γρηγόρης Γιάνναρος, Ανδρέας Λεντάκης, Τάσος Βουρνάς, Νίκος Κωνσταντόπουλος.
6ον Παρ’ ότι η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών απέχει ρητά από όλα τα κόμματα, παρεχώρησα κατ’ εξαίρεση δύο φορές την αίθουσα διαλέξεων στον Πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ και σημερινό Πρωθυπουργό όταν ήταν στην Αντιπολίτευση.
7ον Οι αντιδράσεις των πολιτών στα εις βάρος μου δημοσιεύματα επιλεκτικής μνήμης μαρτυρούν την λαϊκή γνώμη και μου απονέμουν υψίστη τιμή. Καλώ τους κατηγόρους μου να διασχίσουμε παράλληλα όποιον δρόμο της Θεσσαλονίκης και της Μακεδονίας ώστε να συγκρίνουμε επί τόπου τα αισθήματα των διερχομένων πολιτών.
Δεν μπορώ να προσβάλω όσους με τιμούν με την εμπιστοσύνη τους. Δεν υποχωρώ. Θα προσέλθω, λοιπόν, στο Προεδρικό Μέγαρο με σεβασμό αλλά πικραμένος.
Με τιμή, πολλή αγάπη και ευγνωμοσύνη
Ν. Ι. Μέρτζος
thinkfree.gr