Με τις περισσότερες χώρες του πλανήτη να έχουν επιβάλει περιοριστικά μέτρα για την αναχαίτιση της πανδημίας του φονικού κορωνοϊού, που σαρώνει την υφήλιο, το ερώτημα που τίθεται πιεστικά είναι «πότε επιτέλους θα τελειώσει ο εφιάλτης»;Η απάντηση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αστάθμητους παράγοντες αναφορικά με το νέο κορωνοϊό, που έχει προκαλέσει πάνω από 82.000 θύματα παγκοσμίως.
Όπως για παράδειγμα κατά πόσον μπορεί κανείς να μολυνθεί πάνω από μία φορά και πόσο γρήγορα θα μπορέσει η διεθνής επιστημονική κοινότητα και οι φαρμακευτικοί κολοσσοί να αναπτύξουν ένα αποτελεσματικό εμβόλιο. Κρίσιμοι παράγοντες είναι και τα οφέλη, αλλά και το κόστος για την οικονομία, από ένα παρατεταμένο lockdown, καθώς και τι αντέχουν να κάνουν τα διάφορα κράτη από οικονομική και πολιτική άποψη.
Πώς θα τελειώσει η πανδημία του κορωνοϊού;
Κοινή ομολογία είναι ότι η πανδημία θα τελειώσει μόνον όταν μια κοινωνία αποκτήσει τη λεγόμενη «ανοσία της αγέλης», δηλαδή όταν αρκετά μέλη της προστατεύονται από τον κορωνοϊό. Για να συμβεί αυτό υπάρχουν δύο δρόμοι: ο πρώτος είναι αν έχει μολυνθεί ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας από τον κορωνοϊό, αναρρώσει και αναπτύξει έτσι αντιστάσεις στις επαναμολύνσεις. Ο δεύτερος είναι μέσω της ανοσοποίησης, δηλαδή να αναπτυχθεί ένα εμβόλιο που θα αποδειχθεί ασφαλές και αποτελεσματικό κατά του κορωνοϊού και εμβολιαστεί μ’ αυτό ο πληθυσμός, ή έστω ένα μεγάλο μέρος του.
Και μέχρι τότε, τι γίνεται;
Πολλές χώρες έχουν υιοθετήσει δρακόντεια περιοριστικά μέτρα για να επιβραδύνουν στο μέγιστο δυνατό την εξάπλωση του κορωνοϊού κλείνοντας σχολεία και επιχειρήσεις, απαγορεύοντας τις δημόσιες συναθροίσεις και επιβάλλοντας στους πολίτες να μένουν στα σπίτια τους. Σκοπός της στρατηγικής αυτής είναι να αποτραπεί μια «έκρηξη» κρουσμάτων που θα γονατίσει τα εθνικά συστήματα υγείας καθώς αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στη φροντίδα μεγάλου αριθμού ασθενών.
Με τον τρόπο αυτό ο κρατικός μηχανισμός κι οι υγειονομικές Αρχές κερδίζουν χρόνο για να ενισχύσουν τις δυνατότητες διενέργειας εξετάσεων, να εντοπίσουν τα άτομα με τα οποία ήλθαν σε επαφή οι φορείς του κορωνοϊού, να φροντίσουν τους βαριά ασθενείς της Covid-19, να ενισχύσουν τις ΜΕΘ των νοσοκομείων με εξοπλισμό, όπως π.χ. αναπνευστήρες.
Και πότε θα μπορέσουν να χαλαρώσουν τα περιοριστικά μέτρα;
Η επιστροφή στην κανονικότητα δεν μπορεί να γίνει γρήγορα, αφού μια πρώιμη άρση των περιοριστικών μέτρων εγκυμονεί τον κίνδυνο ενός νέου κύματος μολύνσεων. Οι Αρχέςστην Κίνα άρχισαν να χαλαρώνουν το lockdown στην Ουχάν, απ’ όπου ξεκίνησε η πανδημία του κορωνοϊού, δύο μήνες μετά την επιβολή καραντίνας κι όταν είχαν σχεδόν σταματήσει οι νέες μολύνσεις.
Στη Βρετανία ειδικοί, όπως η αναπληρώτρια Αρχίατρος Τζένι Χάρις, εισηγήθηκαν να παραταθεί η ισχύς των μέτρων επί δύο, τρεις ή ακόμη καλύτερα έως και έξι μήνες. Η καθηγήτρια αναδυόμενων μολυσματικών νοσημάτων της Σχολής Υγιεινής του Λονδίνου, Ανελίς Γουάιλντερ Σμιθ, προτείνει να παραμείνει σε ισχύ το lockdown μέχρις ότου παρατηρηθεί συνεπής μείωση των ημερήσιων νέων κρουσμάτων επί δύο εβδομάδες.
Τα επόμενα βήματα
Ομάδα ειδικών του τομέα Υγείας στις ΗΠΑ, μεταξύ των οποίων και ο πρώην επίτροπος του Οργανισμού Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), Σκοτ Γκότλιμπ, προτείνουν έναν οδικό χάρτη, που προβλέπει ένα ενδιάμεσο στάδιο με επαναλειτουργία σχολείων και επιχειρήσεων, αλλά απαγόρευση των συναθροίσεων, συστάσεις στον κόσμο να τηρεί στο μέτρο του δυνατού τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και περιορισμό του χρόνου έκθεσης σε δημόσιους χώρους των ατόμων που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες.
Αν αρχίσουν να αυξάνονται και πάλι τα κρούσματα, τα μέτρα θα πρέπει ενταθούν και πάλι. Η έκθεσή τους, που δημοσιεύτηκε από το American Enterprise Institute είναι σαφώς πιο αισιόδοξη για το μέλλον, σε σχέση με τις προβλέψεις ερευνητών του Imperial College του Λονδίνου, τα υπολογιστικά μοντέλα των οποίων αναφέρουν ότι για τα δύο τρίτα του χρόνου που θα απαιτηθεί για να αποκτήσει η κοινωνία «ανοσία της αγέλης» όλα τα νοικοκυριά θα πρέπει να μειώσουν τις επαφές με σχολεία, χώρους εργασίας ή δημόσιους χώρους κατά 75%.
Ζωτικής σημασίας η διενέργεια διαγνωστικών εξετάσεων για τον κορωνοϊό
Ο κορωνοϊός προκαλεί εκατόμβες θυμάτων όχι τόσο επειδή είναι ιδιαίτερα φονικός, αλλά κυρίως επειδή είναι ύπουλος. Πολλοί από τους φορείς δεν αισθάνονται αδιαθεσία και συνεχίζουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες μολύνοντας άλλους εν αγνοία τους. Γι’ αυτό και είναι ζωτικής σημασίας η υποβολή μεγάλου τμήματος του πληθυσμού σε εξετάσεις, καθώς και εκείνων που εμφανίζουν συμπτώματα.
Με τον τρόπο αυτό όσοι έχουν μολυνθεί μπορούν να τεθούν σε καραντίνα και όλοι όσοι ήλθαν σε επαφή μαζί τους να εντοπιστούν, να κάνουν εξετάσεις και όσοι διαγνωστούν θετικοί να απομονωθούν και αυτοί στα σπίτια τους, ώστε να πεοριστεί η διασπορά του κορωνοϊού. Μια άλλη εξέταση αναζητά αντισώματα, για να διαπιστώσει ποιοι έχουν ήδη νικήσει τον ιό κι έτσι συγκεντρώνουν λιγότερες πιθανότητες επαναμόλυνσης, τουλάχιστον για κάποιο διάστημα. Όταν θα είναι διαθέσιμα ευρέως αυτά τα τεστ, ίσως επιστρέψουν σ’ όσους διαγνωστούν θετικοί στα αντισώματα να επιστρέψουν σε πιο φυσιολογικούς ρυθμούς ζωής, όπως σχεδιάζει να κάνει η Γερμανία.
Η διαφορετική στρατηγική των χωρών για τον κορωνοϊό
Κράτη όπως η Κίνα μπορούν να επιβάλουν αυστηρότερους ελέγχους στις μετακινήσεις των πολιτών και πιο παρεμβατικά μέτρα επιτήρησης όπως οι έλεγχοι της θερμοκρασίας των κατοίκων στα σπίτια τους από τις Αρχές, ο εντοπισμός των ατόμων που ήλθαν σε επαφή με φορείς, η επιβολή καραντίνας χωρίς να δέχονται μεγάλη πίεση από επιχειρήσεις ή την κοινή γνώμη. Έτσι είναι σε πλεονεκτικότερη θέση για να θέσουν υπό έλεγχο την επιδημία, αγρυπνώντας παράλληλα για εισαγόμενα κρούσματα από ταξιδιώτες.
Αυτό όμως δεν είναι εύκολο σε άλλες χώρες. Τα φτωχότερα κράτη δεν μπορούν να αντέξουν τόσο εύκολα το σοκ στις οικονομίες τους από παρατεταμένα περιοριστικά μέτρα και συχνά δεν διαθέτουν και τις κατάλληλες υποδομές για εκτεταμένη παρακολούθηση.
Αγώνας δρόμου για την ανάπτυξη εμβολίου
Δεκάδες φαρμακευτικές εταιρείες, πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα ανά την υφήλιο δίνουν μάχη με το χρόνο για την ανάπτυξη εμβολίου κατά του νέου κορωνοϊού, αλλά το αποτέλεσμα δεν είναι 100% εγγυημένο. Η διαδικασία αυτή είναι συνήθως μακρά και περίπλοκη και περιλαμβάνει χρόνια δοκιμών για να διασφαλιστεί ότι το εμβόλιο είναι ασφαλές και αποτελεσματικό. Στη μάχη κατά της Covid-19 ορισμένοι φαρμακευτικοί κολοσσοί ελπίζουν να έχουν έτοιμο το εμβόλιο σε ένα με ενάμιση χρόνο, αλλά ίσως πρόκειται για αισιόδοξο στόχο, σημειώνει το Bloomberg.
Πέραν από τις συνηθισμένες μεθόδους οι επιστήμονες καταφεύγουν και σε νέες τεχνολογίες, όπως εκείνη που προσθέτει γενετικό υλικό του ιού σε ανθρώπινα κύτταρα, ωθώντας τα να παράξουν πρωτεϊνες που προκαλούν αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ορισμένοι ειδικοί στα εμβόλια πιστεύουν ότι θα πρέπει να έχουμε συγκρατημένη αισιοδοξία όσον αφορά τους στόχους του χρονοδιαγράμματος και το κατά πόσον οι εταιρείες θα μπορέσουν να παράξουν εγκαίρως ικανές ποσότητες εμβολίων.
Η ανοσία της αγέλης
Πέραν από τον εμβολιασμό για να αναπτύξει μια κοινωνία ανοσία της αγέλης θα πρέπει όσοι αναρρώνουν από την Covid-19 να μην μπορούν να επαναμολυνθούν, αλλά μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστό αν ισχύει αυτό στην περίπτωση του νέου κορωνοϊού. Άγνωστο παραμένει επίσης και το ποσοστό του πληθυσμού θα πρέπει να έχει εκτεθεί στον ιό για να υπάρξει ανοσία της αγέλης. Συνήθως είναι πολύ υψηλό, περίπου 91% για την ιλαρά και 75% για τη διφθερίτιδα.
Ο επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος της κυβέρνησης Τζόνσον στη Βρετανία, Πάτρικ Βάλανς, υπολόγισε τον Φεβρουάριο το ποσοστό αυτό για τον κορωνοϊό στο 60%. Αλλά το διάστημα που θα χρειαστεί για να επιτευχθεί ανοσία της αγέλης εξαρτάται από τα μέτρα που εφαρμόζουν οι κατά τόπους κυβερνήσεις για την αναχαίτιση της πανδημίας. Χωρίς αυστηρά περιοριστικά μέτρα θα μπορούσε να επιτευχθεί πολύ ταχύτερα, αλλά με τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, αφού τα εθνικά συστήματα υγείας δεν θα μπορούσαν να ανταποκριθούν στον μεγάλο όγκο των ασθενών. Κάποιες μελέτες, βέβαια, υποθέτουν ότι ο πραγματικός αριθμός των μολύνσεων είναι πολύ υψηλότερος από εκείνον των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων κι αν ισχύει αυτό τότε πολλές χώρες είναι πιο κοντά απ’ όσο γνωρίζουμε στην ανοσία της αγέλης.
Ο παράγοντας των καιρικών συνθηκών
Δεν αποκλείεται η πανδημία του κορωνοϊού να επιβραδυνθεί με την άφιξη του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο, όπου καταγράφονται και τα περισσότερα κρούσματα, όπως συμβαίνει με άλλες εποχικές επιδημίες σαν τη γρίπη.
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, παραμένει άγνωστο κατά πόσον η άνοδος της θερμοκρασίας θα παίξει εν προκειμένω σημαντικό ρόλο, ενώ ειδικοί προειδοποιούν ότι ο κορωνοϊός μπορεί να επιστρέψει το φθινόπωρο.