Ο Ελληνοαμερικανός βοηθός εισαγγελέα Μάθιου Μπογδάνος, που γνώρισε την πατρίδα μέσα από τα βιώματα τα γονιών του, αντιπροσωπεύει όλα όσα μπορούν να συγκινήσουν κάποιον. Όταν παρέδωσε σε εκπροσώπους του ελληνικού κράτους 30 μοναδικές κλεμμένες ελληνικές αρχαιότητες, ξεκίνησε την ομιλία του στην τελετή παράδοσης και την έκλεισε με τους στίχους του τραγουδιού του Γρηγόρη Μπιθικώτση, που συνήθιζε να βάζει στο κασετόφωνο ο πατέρας του, με καταγωγή από τη Λήμνο, να παίζει στο εστιατόριό του στο Μανχάταν: «Θα έρθει άσπρη μέρα και για μας».
Ευθυτενής, κοντοκουρεμένος, μιλά προσεκτικά και με τόνο αυστηρό για την αποστολή του, αποθεώνοντας τους συνεργάτες του, που δουλεύουν νυχθημερόν για να εντοπίσουν κλεμμένες αρχαιότητες. Το περιοδικό «Time» τον έχει χαρακτηρίσει «Κυνηγό των κλεμμένων θησαυρών». Η επαγγελματική του διαδρομή καταγράφεται στο βιβλίο του «Οι κλέφτες της Βαγδάτης» («Τhieves of Baghdad»). Ο πρώην Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους τού απένειμε το μετάλλιο National Humanities για το σημαντικό έργο του στην καταπολέμηση της αρχαιοκαπηλίας και για την προσπάθειά του να ανακτήσει περισσότερους από 6.000 αρχαιολογικούς θησαυρούς του Μουσείου του Ιράκ από οκτώ χώρες.
Ο Μ. Μπογδάνος είχε καταφέρει να ξεσκεπάσει το κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας, αλλά και το κύκλωμα χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, αποκαλύπτοντας όλα τα στοιχεία στις ΗΠΑ, στη Βρετανία, στην Iντερπόλ και στη Χάγη. Στα τέλη Δεκεμβρίου, όταν τον συνάντησα στα γραφεία της Εισαγγελίας της Νέας Υόρκης στο Μανχάταν, τα γαλάζια μάτια του έλαμπαν από χαρά. «Είναι πολύ σημαντικό για όλους μας που μπορούμε επιτέλους να επιστρέψουμε στην Ελλάδα ένα μέρος από την πολιτιστική της κληρονομιά. Είναι πραγματικά φανταστικό και το λέω αυτό και ως ένας υπερήφανος Ελληνοαμερικανός, διότι τα αντικείμενα αυτά της ελληνικής κληρονομιάς εκτιμώνται και θαυμάζονται από όλο τον κόσμο», λέει στην Realnews ο Μ. Μπογδάνος.
«Η τραγωδία είναι ότι η κληρονομιά αυτή της Ελλάδας θαυμάζεται από όλο τον κόσμο ανέκαθεν και ότι, δυστυχώς, πάντα υπήρχαν και υπάρχουν άνθρωποι που ελκύονται από αυτή την πολιτιστική κληρονομιά για δικό τους όφελος, είτε αυτό το όφελος είναι οικονομικό, χρηματικό, είτε απλά πρόκειται για τη δυνατότητα να έχουν αυτόν τον θησαυρό στο σπίτι τους, άσχετα από τα κίνητρά τους. Είναι το ορκισμένο καθήκον μας, η ιερή μου τιμή και το προνόμιό μας να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να επιστρέψουμε αυτές τις αρχαιότητες στην πατρίδα μας».
Οι θησαυροί
Στην Ελλάδα επαναπατρίστηκαν 30 αρχαιότητες, αξίας 2,77 εκατομμυρίων δολαρίων, που καλύπτουν ένα ευρύ χρονολογικό φάσμα, από τους προϊστορικούς έως τους βυζαντινούς χρόνους, και αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της γλυπτικής, της μεταλλοτεχνίας και της κεραμικής. Ανάμεσά τους βρίσκονται ένα σχεδόν ακέραιο μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο και ένας κορμός από παρόμοιο ειδώλιο, που παριστάνουν γυναικείες μορφές. Παράλληλα, στην Ελλάδα επεστράφησαν επτά κορινθιακά και αττικά κράνη, δύο χάλκινοι και δύο σιδερένιοι ανατομικοί θώρακες ελληνιστικών χρόνων, δύο μαρμάρινα αγάλματα της Αφροδίτης, ρωμαϊκών χρόνων, και ένα αργυρό εικονίδιο με παράσταση της Θεοτόκου βυζαντινών χρόνων. «Είναι πραγματικά τιμή και προνόμιό μας να το κάνουμε αυτό, παρότι είναι σταγόνα στον ωκεανό. Ολα για την Ελλάδα μας, την πατρίδα μας».
Ο επαναπατρισμός των 30 αρχαιοτήτων από τη Νέα Υόρκη έρχεται ως συνέχεια της επιστροφής των 55 αρχαίων αντικειμένων το 2022 και των 29 την άνοιξη του 2023, που ανακτήθηκαν χάρη στους ίδιους πρωταγωνιστές, οι οποίοι αποτελούν πλέον μια δυνατή ομάδα. Ο Μ. Μπογδάνος είναι συγγραφέας, βοηθός εισαγγελέα στο Μανχάταν και συνταγματάρχης στο σώμα των πεζοναυτών των ΗΠΑ. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη, από Λημνιό πατέρα και Γαλλίδα μητέρα, που είχαν μεταναστεύσει στην Αμερική. Από παιδί, μαζί με τον δίδυμο αδελφό του, εργαζόταν στο εστιατόριο των γονιών του στο Μανχάταν. Εχει πτυχίο Κλασικών Σπουδών από το Πανεπιστήμιο του Bucknell, πτυχίο Νομικής και μεταπτυχιακό Κλασικών Σπουδών από το Πανεπιστήμιο Columbia και μεταπτυχιακό στις Στρατηγικές Μελέτες από τη Στρατιωτική Σχολή των ΗΠΑ.
Σε ηλικία 19 ετών, εντάχθηκε στο σώμα πεζοναυτών. Από την ενεργό υπηρεσία αποσύρθηκε το 1988, προκειμένου να εργαστεί στο γραφείο του εισαγγελέα της Νέας Υόρκης. Τον αποκαλούν «πίτμπουλ» για τον αγώνα και την επιμονή που επιδεικνύει προκειμένου να ξεσκεπάσει εγκληματίες. Στη δεκαετία του ’90 ηγήθηκε διαφόρων αποστολών για την καταπολέμηση των ναρκωτικών στα σύνορα του Μεξικού, στη Νότια Κορέα, στη Λιθουανία, στη Γουιάνα, στο Καζακστάν, στο Ουζμπεκιστάν και στο Κοσσυφοπέδιο. Μετά την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου, το 2001, εντάχθηκε σε μια ειδική ομάδα καταπολέμησης της τρομοκρατίας στο Αφγανιστάν, όπου τιμήθηκε με χάλκινο αστέρι για τη συνεισφορά του κατά της Αλ Κάιντα. Το 2010, απόστρατος πια και βοηθός εισαγγελέα στο Μανχάταν, ίδρυσε τη μονάδα διακίνησης αρχαιοτήτων της Εισαγγελίας. Η υπηρεσία είχε έναν υπάλληλο.
Σήμερα απασχολεί 20 άτομα. Από τότε αφιέρωσε τη ζωή του στο κυνήγι των κλεμμένων θησαυρών και των εμπόρων αρχαιοτήτων που έχουν δοσοληψίες με τους επιμελητές των μεγαλύτερων μουσείων, οι οποίοι διακινούν, εμπορεύονται ή αγοράζουν κλεμμένες αρχαιότητες. Η ομάδα του ανακάλυψε τη μυστική αποθήκη του Βρετανού Ρόμπιν Σάιμς, του εμπόρου έργων τέχνης που μετέφερε λαθραία αγάλματα από την Ελλάδα για δεκαετίες, ενώ το γραφείο του ερευνά τη λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Βουλγαρίας, της Ελλάδας και της Τουρκίας από τον Γιουτζίν Αλεξάντερ.
Ο εντοπισμός
Αυτές οι 30 αρχαιότητες ανακαλύφθηκαν σε τουλάχιστον οκτώ αμερικανικές πολιτείες και φυλάσσονταν σε σπίτια ιδιωτών συλλεκτών, μουσεία, πανεπιστήμια, ακόμη και σε αποθήκες. Πόσο εύκολο είναι να βρεθούν και να επαναπατριστούν αυτές οι αρχαιότητες στις ΗΠΑ; «Δεν ξέρω αν είναι εύκολο ή δύσκολο, γιατί αυτοί οι όροι δεν σημαίνουν τίποτα για μένα», λέει ο Μ. Μπογδάνος.
«Δεν με νοιάζει πόσο θα πάρει, δεν με νοιάζει πόσες ώρες πρέπει να δουλέψουμε, δεν με νοιάζει πόσο καιρό πρέπει να δουλέψει η ομάδα μου, πόσο καιρό πρέπει να δουλέψουν οι ειδικοί πράκτορες. Το μόνο που με νοιάζει είναι να κάνουμε τη δουλειά και να πετύχουμε την αποστολή μας. Αποστολή μας είναι να σταματήσουμε το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων. Καλωσορίζουμε το νόμιμο εμπόριο, παντού στον κόσμο. Αλλά το παράνομο εμπόριο θέλουμε να σταματήσει». Ο Μ. Μπογδάνος απέφυγε διακριτικά να απαντήσει στην ερώτηση αν η προσπάθειά του θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μήνυμα προς τη βρετανική κυβέρνηση όσον αφορά τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Αρκέστηκε να πει το εξής: «Βρισκόμαστε εδώ σήμερα για να αναπαραστήσουμε την εικόνα μιας ζωής πολύ διαφορετικής από ό,τι έχουμε συνηθίσει, από ένα μπρούτζινο αντικείμενο μέχρι ένα κορινθιακό κράνος από τον 6ο αι. π.Χ. Αυτές οι αρχαιότητες είναι ό,τι πιο κοντινό έχουμε στο παρελθόν που μπορεί να παρουσιάσουν στους ανθρώπους τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό».
