Τέσσερα χρόνια πριν κλείσουν δύο αιώνες ζωής βρίσκονται στην απόλυτη παρακμή: Εμειναν πίσω τεχνολογικά, δεν έχουν προσωπικό, έχουν ζημιές, σκάνδαλα, κακοδιαχείριση, απώλεια εσόδων και μεγάλων πελατών - Δύσκολο ερώτημα η βιωσιμότητά τους
Στις 24 Σεπτεμβρίου του 2028 θα συμπληρωθούν ακριβώς 200 χρόνια από την ημέρα που ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας, υπέγραψε την ιδρυτική διακήρυξη των Ελληνικών Ταχυδρομείων. Υπό κανονικές συνθήκες, θα ήταν μια ιδανική ευκαιρία για να γιορτάσει τα γενέθλιά της η αρχαιότερη δημόσια επιχείρηση της χώρας μας.
Δυστυχώς, η επέλαση της τεχνολογίας που έχει υποβαθμίσει τον ρόλο των Ταχυδρομείων διεθνώς, η δεκαετής κρίση αλλά και κυρίως η κακή διαχείριση και η έλλειψη οράματος για το μέλλον των ταχυδρομικών υπηρεσιών τα προηγούμενα χρόνια έχουν κάνει το κλίμα στα ΕΛ.ΤΑ. κάθε άλλο παρά γιορτινό. Η υποβάθμιση των υπηρεσιών, η απώλεια μεγάλων πελατών, ο κακός σχεδιασμός, η χρήση απαρχαιωμένων μέσων και το κλείσιμο των ματιών μπροστά στις εξελίξεις που έρχονταν έφεραν τα Ελληνικά Ταχυδρομεία σε τέλμα, το οποίο όχι αδίκως έχει κάνει πολλούς να διατυπώνουν ακόμα και την ακραία πρόβλεψη ότι υπάρχει πιθανότητα να μην προλάβουν να γιορτάσουν τα 200ά γενέθλιά τους.
Η υπόθεση της διαρροής προσωπικών δεδομένων περισσότερων από 4,5 εκατομμυρίων πολιτών έπειτα από χτύπημα χάκερ στα απαρχαιωμένα συστήματα των ΕΛ.ΤΑ. και το πρόσφατο πρόστιμο ύψους 2,9 εκατ. ευρώ από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα ήταν το κερασάκι.
Φαύλοι κύκλοι
Ισως να μην τα πάνε καλά με τα... γενέθλια τα ΕΛ.ΤΑ. Αλλωστε, στην επέτειο για τα 190 χρόνια τους είχε αποκαλυφθεί ότι έκαναν άτυπη στάση πληρωμών, μην αποδίδοντας στη ΔΕΗ τα χρήματα των λογαριασμών που είχαν πληρώσει οι πελάτες. Τα οικονομικά προβλήματα όλα αυτά τα χρόνια έδειχναν να θεριεύουν και να οδηγούν σε έναν ατέλειωτο φαύλο κύκλο: η έλλειψη πόρων υποχρέωνε στη χρήση απαρχαιωμένων και μη ασφαλών και αποτελεσματικών τεχνολογικών εφαρμογών, οι οποίες με τη σειρά τους οδηγούν σε υποβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών με καθυστερήσεις κ.ά., που νομοτελειακά οδηγούν σε μείωση των εσόδων.
Στην απαξίωση και το φτάσιμο ένα βήμα πριν από τη διάλυση μιας υπηρεσίας που και σήμερα παίζει σημαντικότατο ρόλο στη σύνδεση όλων των περιοχών της Ελλάδας, συντέλεσαν όχι μόνο παραλείψεις αλλά και πράξεις. Μια σειρά από διοικήσεις των ΕΛ.ΤΑ. δεν κατάφερε να αλλάξει τη ζοφερή κατάσταση η οποία έβαινε με μαθηματική ακρίβεια επί τα χείρω, καθώς δημιουργούνταν δυσθεώρητες μαύρες τρύπες εκατομμυρίων ευρώ και η εταιρεία «έκαιγε» με... συνοπτικές διαδικασίες τις κρατικές ενέσεις ύψους επίσης εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.
Για παράδειγμα, έως το 2002 τα ΕΛ.ΤΑ. είχαν σωρεύσει ζημίες ύψους 284 εκατ. ευρώ, για την κάλυψη των οποίων το Δημόσιο είχε τότε προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου της τάξεως των 295 εκατ. ευρώ. Κατάσταση που συνεχιζόταν με τους ίδιους ρυθμούς και την επόμενη εικοσαετία.
Εθελούσια έξοδος
Για να σωθεί η παρτίδα και να μην οδηγηθούν τα ΕΛ.ΤΑ. σε λουκέτο, οι διοικήσεις εφάρμοσαν λύσεις οι οποίες ουσιαστικά αποτελούν τον συνήθη οδικό χάρτη για επιχειρήσεις που βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού. Επειδή όμως κάθε περίπτωση δεν είναι ίδια, και συγκεκριμένα στα Ελληνικά Ταχυδρομεία το κλείσιμο ενός φαύλου κύκλου οδηγεί στο άνοιγμα ενός άλλου, δεν είχαν ακριβώς το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Για παράδειγμα, η εθελούσια έξοδος μπορεί να μείωσε περισσότερο από 50% το μισθολογικό κόστος για την επιχείρηση, είχε όμως και μία άλλη δραματική συνέπεια: έστειλε εκτός υπηρεσίας τους ταχυδρομικούς υπαλλήλους με τη μεγαλύτερη πείρα και γνώση όχι μόνο της αγοράς, αλλά και του ουσιαστικού τρόπου λειτουργίας της υπηρεσίας αυτής καθαυτής. Η αντικατάστασή τους από νέους εργαζομένους οι οποίοι κλήθηκαν να κολυμπήσουν απευθείας στα βαθιά δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα, καθώς δεν συνοδεύτηκε από την ανάλογη εκπαίδευση και τον βομβαρδισμό με καινοτόμες και σύγχρονες τεχνολογικά υπηρεσίες.
Μικρή παρένθεση για να εξηγήσουμε συνοπτικά πώς λειτουργούσε ένας ταχυδρομικός υπάλληλος και γιατί ήταν απαραίτητη η εμπειρία για να βγει η δουλειά: κάθε ταχυδρομικό γραφείο αναλαμβάνει μια περιοχή ευθύνης, την οποία στη συνέχεια τη χωρίζει σε τομείς που ανατίθενται σε διανομείς. Αυτό σημαίνει ότι κάθε ταχυδρόμος θα πρέπει να διαβάσει και να αποτυπώσει στη μνήμη του τα όρια ευθύνης του τομέα του, τις οδούς και τους αριθμούς, ώστε να μπορεί να τους διαχωρίζει και να μη χρειάζεται να κάνει ατέλειωτους κύκλους στην ίδια περιοχή για να διανείμει τις επιστολές που πρέπει.
Για παράδειγμα, έως το 2002 τα ΕΛ.ΤΑ. είχαν σωρεύσει ζημίες ύψους 284 εκατ. ευρώ, για την κάλυψη των οποίων το Δημόσιο είχε τότε προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου της τάξεως των 295 εκατ. ευρώ. Κατάσταση που συνεχιζόταν με τους ίδιους ρυθμούς και την επόμενη εικοσαετία.
Εθελούσια έξοδος
Για να σωθεί η παρτίδα και να μην οδηγηθούν τα ΕΛ.ΤΑ. σε λουκέτο, οι διοικήσεις εφάρμοσαν λύσεις οι οποίες ουσιαστικά αποτελούν τον συνήθη οδικό χάρτη για επιχειρήσεις που βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού. Επειδή όμως κάθε περίπτωση δεν είναι ίδια, και συγκεκριμένα στα Ελληνικά Ταχυδρομεία το κλείσιμο ενός φαύλου κύκλου οδηγεί στο άνοιγμα ενός άλλου, δεν είχαν ακριβώς το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Για παράδειγμα, η εθελούσια έξοδος μπορεί να μείωσε περισσότερο από 50% το μισθολογικό κόστος για την επιχείρηση, είχε όμως και μία άλλη δραματική συνέπεια: έστειλε εκτός υπηρεσίας τους ταχυδρομικούς υπαλλήλους με τη μεγαλύτερη πείρα και γνώση όχι μόνο της αγοράς, αλλά και του ουσιαστικού τρόπου λειτουργίας της υπηρεσίας αυτής καθαυτής. Η αντικατάστασή τους από νέους εργαζομένους οι οποίοι κλήθηκαν να κολυμπήσουν απευθείας στα βαθιά δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα, καθώς δεν συνοδεύτηκε από την ανάλογη εκπαίδευση και τον βομβαρδισμό με καινοτόμες και σύγχρονες τεχνολογικά υπηρεσίες.
Μικρή παρένθεση για να εξηγήσουμε συνοπτικά πώς λειτουργούσε ένας ταχυδρομικός υπάλληλος και γιατί ήταν απαραίτητη η εμπειρία για να βγει η δουλειά: κάθε ταχυδρομικό γραφείο αναλαμβάνει μια περιοχή ευθύνης, την οποία στη συνέχεια τη χωρίζει σε τομείς που ανατίθενται σε διανομείς. Αυτό σημαίνει ότι κάθε ταχυδρόμος θα πρέπει να διαβάσει και να αποτυπώσει στη μνήμη του τα όρια ευθύνης του τομέα του, τις οδούς και τους αριθμούς, ώστε να μπορεί να τους διαχωρίζει και να μη χρειάζεται να κάνει ατέλειωτους κύκλους στην ίδια περιοχή για να διανείμει τις επιστολές που πρέπει.
Εκδοση αναμνηστικών σειρών γραμματοσήμων στην εποχή της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας
Προηγουμένως και επί καθημερινής βάσης, τα φορτηγά που παραλαμβάνουν και διανέμουν την αλληλογραφία από τα κέντρα διανομής στα Ταχυδρομεία αφήνουν κοντέινερ με χιλιάδες επιστολές οι οποίες πρέπει να σκαναριστούν ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα χαθούν και να μπορεί να γίνει ιχνηλάτησή τους από τον αποστολέα ή τον παραλήπτη και να ταξινομηθούν ανά τομέα και προτεραιότητα.
Ο υπάλληλος που κάνει την ταξινόμηση (μέχρι τα προηγούμενα χρόνια τα ΕΛ.ΤΑ. ήταν η μοναδική υπηρεσία της Ευρώπης που αυτό γινόταν χειρωνακτικά, χωρίς barcode) θα πρέπει επίσης να έχει αποστηθίσει τους τομείς του ταχυδρομείου, τους ταχυδρόμους και τις οδούς.
Αυτό είναι ένα μόνο μικρό κομμάτι της εργασίας που αναλαμβάνουν οι υπάλληλοι των Ταχυδρομείων και τα προηγούμενα χρόνια γινόταν... χειροκίνητα. Αυτή η έλλειψη της τεχνολογικής βοήθειας στη διαδικασία είχε ως συνέπεια καθυστερήσεις στην παράδοση της αλληλογραφίας, σε μια εποχή που ο ανταγωνισμός εφάρμοζε λύσεις υψηλής τεχνολογίας σε όλο τον κόσμο. Με αυτόν τον τρόπο ο ανταγωνισμός έπαιρνε γρήγορα το πάνω χέρι στην αγορά και κέρδιζε πελάτες.
Η πορεία στον μαρασμό
Στην περίπτωση των ΕΛ.ΤΑ. ταιριάζει σχεδόν γάντι η παροιμία «ήταν στραβό το κλήμα, το δάγκωσε κι ο γάιδαρος». Και αυτό γιατί στην εποχή που ο φαντάρος δεν στέλνει γράμμα στον πατέρα του για να του στείλει λεφτά και οι συγγενείς και φίλοι δεν επικοινωνούν με αλληλογραφία, αφού η μεταφορά χρημάτων μπορεί να γίνει με ένα κλικ και υπάρχει η λύση της αποστολής ενός μηνύματος από το κινητό, ήταν φυσιολογικό τα ΕΛ.ΤΑ. να δουν τη δουλειά που καλούνταν να διαχειριστούν να μειώνεται δραματικά και να κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς αντικείμενο.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ο ταχυδρομικός όγκος υποχώρησε άνω του 40% την πενταετία από το 2018 και μετά, με το επιστολικό ταχυδρομείο, που περιλαμβάνει την αλληλογραφία και τα δέματα, να χάνει συνεχώς μερίδια από τις νέες τεχνολογίες, όπως τα e-banking, e-statement, e-invoice.
Επιπλέον, πιέσεις στα έσοδα των ΕΛ.ΤΑ. έφεραν η ηλεκτρονική διεκπεραίωση των φορολογικών δηλώσεων και η ηλεκτρονική πληρωμή των συντάξεων. Το επιστολικό ταχυδρομείο, που αντιπροσώπευε το 60% των εσόδων των ΕΛ.ΤΑ., έχανε ετησίως 20 εκατ. ευρώ, αλλά δεν αναπροσάρμοζε τα κόστη, ούτε εκτεινόταν σε νέες δραστηριότητες για να τονώσει τα έσοδα.
Σε αυτό, σαν κερασάκι ήρθε και η πτώση στα έσοδα από τα χρηματοοικονομικά προϊόντα (μεταφορές κεφαλαίων, επιταγές, εξόφληση λογαριασμών, πληρωμές συντάξεων κ.ά.) λόγω του e-banking, του ανταγωνισμού στον κλάδο και της κρίσης που χτύπησε τη χώρα, αλλά και η πλήρης απελευθέρωση της ταχυδρομικής αγοράς το 2013 που επέφερε και απώλειες μεγάλων πελατών, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Απώλεια πελατών
Την κατάσταση, μετά και την απώλεια του προνομίου της διανομής των συντάξεων, οι οποίες πλέον πληρώνονται ηλεκτρονικά, φαινόταν να μπορεί να σώσει μια χούφτα εταιρικών πελατών που έστελνε και στέλνει σε τακτική βάση επιστολές στους πελάτες της. Ο λόγος για τους λογαριασμούς ηλεκτρικού, νερού, φυσικού αερίου κ.ά., τα διαφημιστικά, τα ενημερωτικά έντυπα των τραπεζών και άλλων υπηρεσιών.
Ομως και εδώ, μια σειρά σκανδάλων, η κακοδιαχείριση, η αδιαφορία για οποιονδήποτε εκσυγχρονισμό, οι καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση των αποστολών και άλλοι παράγοντες έφεραν την απώλεια και άλλων πολλών μεγάλων πελατών και τη δυσφήμηση του ονόματος των Ελληνικών Ταχυδρομείων, τα οποία έδειχναν να παραμένουν προσκολλημένα στο κατά τα άλλα ένδοξο παρελθόν τους, με την εικόνα των γραφείων να θυμίζει ακόμα δημόσια υπηρεσία της δεκαετίας του ’90. Εικόνα που οδηγούσε σε απώλεια εσόδων, τα οποία προκαλούσαν οικονομικό πρόβλημα που έκανε απαγορευτική την οποιαδήποτε επένδυση.
Κάπως έτσι, το Υπερταμείο στο οποίο έχει περάσει ο έλεγχος των ΕΛ.ΤΑ., έβλεπε τον εκσυγχρονισμό να μην προχωρά και άλλαξε τέσσερις διευθύνοντες συμβούλους μόνο σε μία πενταετία, με αποτέλεσμα το σχέδιο αναδιοργάνωσης να σβήνει και να ξαναπαίρνει μπρος.
Και ενώ τα οικονομικά προβλήματα συνεχίζουν να υφίστανται και υπάρχουν γκρίνιες ότι στελέχη και σύμβουλοι όλο αυτό το διάστημα πληρώνονται με ποσά που κάθε άλλο παρά σε προβληματική επιχείρηση παραπέμπουν, η προσπάθεια μείωσης του μισθολογικού κόστους (επειδή απορροφούσε το 70% των εσόδων) οδήγησε σε έναν άλλον φαύλο κύκλο. Από τους πάνω από 6.000 υπαλλήλους, με την εθελουσία που εφαρμόστηκε, έμειναν οι μισοί, εκ των οποίων οι περίπου 1.500 παρέχονται από εταιρεία συμβούλων, το κόστος της σύμβασης με την οποία ξεπερνά, σύμφωνα με πληροφορίες, τα 10 εκατ. ευρώ ετησίως.
Πρόκειται για μια λύση ανάγκης μέχρι να ολοκληρωθεί ο λειτουργικός μετασχηματισμός της υπηρεσίας, ώστε να απαιτούνται λιγότεροι εργαζόμενοι με τη χρήση τεχνολογικών μέσων. Οσο όμως καθυστερεί αυτός ο μετασχηματισμός, η σύμβαση για την «ενοικίαση» εργαζομένων λόγω ανάγκης επαναφέρει ουσιαστικά το μισθολογικό κόστος στο επίπεδο που βρισκόταν προ εθελουσίας.
Σε αυτό, σαν κερασάκι ήρθε και η πτώση στα έσοδα από τα χρηματοοικονομικά προϊόντα (μεταφορές κεφαλαίων, επιταγές, εξόφληση λογαριασμών, πληρωμές συντάξεων κ.ά.) λόγω του e-banking, του ανταγωνισμού στον κλάδο και της κρίσης που χτύπησε τη χώρα, αλλά και η πλήρης απελευθέρωση της ταχυδρομικής αγοράς το 2013 που επέφερε και απώλειες μεγάλων πελατών, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα.
Απώλεια πελατών
Την κατάσταση, μετά και την απώλεια του προνομίου της διανομής των συντάξεων, οι οποίες πλέον πληρώνονται ηλεκτρονικά, φαινόταν να μπορεί να σώσει μια χούφτα εταιρικών πελατών που έστελνε και στέλνει σε τακτική βάση επιστολές στους πελάτες της. Ο λόγος για τους λογαριασμούς ηλεκτρικού, νερού, φυσικού αερίου κ.ά., τα διαφημιστικά, τα ενημερωτικά έντυπα των τραπεζών και άλλων υπηρεσιών.
Ομως και εδώ, μια σειρά σκανδάλων, η κακοδιαχείριση, η αδιαφορία για οποιονδήποτε εκσυγχρονισμό, οι καθυστερήσεις στη διεκπεραίωση των αποστολών και άλλοι παράγοντες έφεραν την απώλεια και άλλων πολλών μεγάλων πελατών και τη δυσφήμηση του ονόματος των Ελληνικών Ταχυδρομείων, τα οποία έδειχναν να παραμένουν προσκολλημένα στο κατά τα άλλα ένδοξο παρελθόν τους, με την εικόνα των γραφείων να θυμίζει ακόμα δημόσια υπηρεσία της δεκαετίας του ’90. Εικόνα που οδηγούσε σε απώλεια εσόδων, τα οποία προκαλούσαν οικονομικό πρόβλημα που έκανε απαγορευτική την οποιαδήποτε επένδυση.
Κάπως έτσι, το Υπερταμείο στο οποίο έχει περάσει ο έλεγχος των ΕΛ.ΤΑ., έβλεπε τον εκσυγχρονισμό να μην προχωρά και άλλαξε τέσσερις διευθύνοντες συμβούλους μόνο σε μία πενταετία, με αποτέλεσμα το σχέδιο αναδιοργάνωσης να σβήνει και να ξαναπαίρνει μπρος.
Και ενώ τα οικονομικά προβλήματα συνεχίζουν να υφίστανται και υπάρχουν γκρίνιες ότι στελέχη και σύμβουλοι όλο αυτό το διάστημα πληρώνονται με ποσά που κάθε άλλο παρά σε προβληματική επιχείρηση παραπέμπουν, η προσπάθεια μείωσης του μισθολογικού κόστους (επειδή απορροφούσε το 70% των εσόδων) οδήγησε σε έναν άλλον φαύλο κύκλο. Από τους πάνω από 6.000 υπαλλήλους, με την εθελουσία που εφαρμόστηκε, έμειναν οι μισοί, εκ των οποίων οι περίπου 1.500 παρέχονται από εταιρεία συμβούλων, το κόστος της σύμβασης με την οποία ξεπερνά, σύμφωνα με πληροφορίες, τα 10 εκατ. ευρώ ετησίως.
Πρόκειται για μια λύση ανάγκης μέχρι να ολοκληρωθεί ο λειτουργικός μετασχηματισμός της υπηρεσίας, ώστε να απαιτούνται λιγότεροι εργαζόμενοι με τη χρήση τεχνολογικών μέσων. Οσο όμως καθυστερεί αυτός ο μετασχηματισμός, η σύμβαση για την «ενοικίαση» εργαζομένων λόγω ανάγκης επαναφέρει ουσιαστικά το μισθολογικό κόστος στο επίπεδο που βρισκόταν προ εθελουσίας.
Τον Νοέμβριο του 2021 εγκαθίσταται σύστημα ρομποτικής διαλογής στο Κέντρο Διαλογής στο Κρυονέρι, στο πλαίσιο εισόδου στην ψηφιακή εποχή. Σταγόνα στον ωκεανό
Η κυβερνοεπίθεση του '22
Αυτούς τους φαύλους κύκλους που μοιάζουν με τη «Μέρα της μαρμότας» (την ταινία στην οποία ο πρωταγωνιστής ξύπναγε κάθε μέρα για να ζήσει ακριβώς τα ίδια γεγονότα) καταδεικνύει γλαφυρά και η κυβερνοεπίθεση του 2022 που παρέλυσε τα ΕΛ.ΤΑ. και έστειλε στο σκοτεινό Διαδίκτυο τα στοιχεία περισσότερων από 4,5 εκατομμυρίων πολιτών. Παλαιότερη έρευνα στα υπολογιστικά συστήματα των Ταχυδρομείων είχε διαπιστώσει σημαντικά κενά ασφαλείας, χρήση απαρχαιωμένων εφαρμογών, ελλείψεις στην εκπαίδευση προσωπικού που χρησιμοποιούσε κοινά και εύκολα password και είχε προειδοποιήσει για τον κίνδυνο χτυπήματος από χάκερ.
Τίποτα ωστόσο δεν διορθώθηκε ελλείψει πόρων και το χτύπημα των χάκερ επιβάρυνε τα αποτελέσματα του 2022 με τα κόστη αποκατάστασης της κυβερνοεπίθεσης (3,6 εκατ. ευρώ) και κατά 1,16 εκατ ευρώ από την υπολειτουργία των υπηρεσιών ως αποτέλεσμα της κυβερνοεπίθεσης. Και τώρα, τα επιβαρύνει με επιπλέον 2,9 εκατ. ευρώ, που είναι το ύψος του προστίμου της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Συνολικά, η επίθεση των χάκερ που οφείλεται στα απαρχαιωμένα, λόγω έλλειψης πόρων, συστήματα των ΕΛ.ΤΑ., κόστισε περισσότερα από 7 εκατ. ευρώ. Περισσότερους πόρους δηλαδή...
Μαύρες τρύπες
Το πρόβλημα ήταν και παραμένει πολυσύνθετο. Εως τις αρχές του 2020, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία έμπαιναν μέσα 7 εκατ. ευρώ τον μήνα. Μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία, από το 1993 έως το 2002, η εταιρεία είχε συσσωρεύσει ζημίες ύψους 284 εκατ. ευρώ, για την κάλυψη των οποίων το Δημόσιο είχε προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου της τάξεως των 295 εκατ. ευρώ. Καθόλου τυχαίο για τη μοναδική ταχυδρομική επιχείρηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης που έμπαινε στο millennium χωρίς να διαθέτει μηχανήματα διαλογής για την αυτόματη ανάγνωση των διευθύνσεων.
Αυτό επιχειρήθηκε να διορθωθεί με μια σειρά έργων εκσυγχρονισμού και επενδύσεις ύψους 360 και πλέον εκατ. ευρώ από ευρωπαϊκούς πόρους. Το τρένο όμως είχε φύγει από τον σταθμό... Εκείνη τη χρονιά που ολοκληρώθηκαν οι επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό, το 2007, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία εμφάνιζαν -σύμφωνα με την Κομισιόν- κέρδη ίσα με το 1% του τζίρου. Παράλληλα, το 70% των εσόδων κατευθυνόταν στην κάλυψη του μισθολογικού κόστους. Και, δύο χρόνια αργότερα, το 2009, η εταιρεία κατέγραφε για πρώτη φορά στην ιστορία της ζημίες της τάξεως των 37 εκατ. ευρώ.
Κάπως έτσι, σε ένα γενικότερο σαθρό κλίμα, φτάσαμε στον Μάιο του 2018 όταν έσκασε η μεγάλη βόμβα. Τότε αποκαλύφθηκε ότι οι καταναλωτές της ΔΕΗ που επέλεγαν να πληρώσουν τους λογαριασμούς ρεύματος μέσω του δικτύου καταστημάτων των ΕΛ.ΤΑ. είχαν γίνει ακούσιοι... δανειστές της επιχείρησης. Προκειμένου να καλύψει το πρόβλημα ρευστότητας που είχε, η εταιρεία δεν απέδιδε τα χρήματα που εισέπραττε για λογαριασμό της ΔΕΗ, με αποτέλεσμα κάποιοι πελάτες να βρεθούν κυριολεκτικά στο σκοτάδι χωρίς να ξέρουν γιατί.
Πολύ νωρίτερα, όταν ξέσπασε η κρίση στην Ελλάδα, μετά την εμφάνιση δύο συνεχόμενων ετών ζημιών, η τότε κυβέρνηση αναζήτησε στρατηγικό επενδυτή, καθώς οι προβολές έδειχναν ότι μέσα σε μια 15ετία από το 2009 ο τζίρος θα μειωνόταν κατά 50% λόγω του περιορισμού του ταχυδρομικού αντικειμένου από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Δεν έπεσαν έξω: ο τζίρος των 600 εκατ. ευρώ του 2009 μειώθηκε στα 300 εκατ. το 2022.
Αφού ο διαγωνισμός για την πώληση δεν έγινε ποτέ, από το 2018 τα ΕΛ.ΤΑ. έχουν περάσει στον έλεγχο του Υπερταμείου που προσπαθεί να βάλει μια τάξη. Ο τζίρος εκείνη τη χρονιά είχε φτάσει στα 315 εκατ. ευρώ, αλλά αν αφαιρεθούν οι νεοσύστατες δραστηριότητες στην εμπορία ρεύματος ύψους 45 εκατ. ευρώ, τα έσοδα από τις βασικές δραστηριότητες ήταν 270 εκατ. ευρώ. Σε αυτόν τον τζίρο το κόστος μισθοδοσίας για τους περίπου 6.000 υπαλλήλους ήταν 220 εκατ. ευρώ!
Η PwC, στην οποία ανατέθηκε η κατάρτιση τριετούς σχεδίου για τη σωτηρία και τον μετασχηματισμό της εταιρείας, επέλεξε κλείσιμο καταστημάτων που έφερναν ζημίες, εθελουσία, νέες συλλογικές συμβάσεις εργασίας, ψηφιοποίηση των απαρχαιωμένων συστημάτων, ενίσχυση του κλάδου των ταχυμεταφορών και παροχή νέων προϊόντων, όπως ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά προγράμματα. Πολλά από αυτά έγιναν.
Για παράδειγμα, με την εθελουσία (κόστους 380 εκατ. ευρώ) το μόνιμο προσωπικό μειώθηκε σε 3.500 άτομα, στο υπόλοιπο προσωπικό οι μισθοί μειώθηκαν συνολικά κατά 18%, ενώ το λουκέτο σε 143 από τα 1.150 καταστήματα του δικτύου μείωσε το κόστος για την εταιρεία. Μικρή παρένθεση εδώ: έκλεισαν γραφεία που ήταν ζημιογόνα, καθώς κάποια από αυτά είχαν ετήσιο τζίρο μόλις 5.000 ευρώ. Ενα εξ αυτών ήταν και το ταχυδρομικό γραφείο που λειτουργούσε εντός της Βουλής.
Τα λουκέτα όμως δεν αναβάθμισαν τη χαμηλή ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Στον... επόμενο τόνο, το Υπερταμείο άλλαξε και άλλα, προσθέτοντας διευρυμένο ωράριο σε περισσότερα καταστήματα, αναπροσαρμόζοντας στο ανταγωνιστικότερο την τιμολογιακή πολιτική και φέρνοντας νέα ήθη, όπως η υπηρεσία του ψηφιακού ταχυδρόμου στην οποία ο ταχυδρόμος λειτουργεί με ψηφιακές συσκευές, η προσθήκη ρομπότ στα συστήματα διαλογής και η ενίσχυση του δικτύου έξυπνων θυρίδων PostBox.
Ζημίες 27,9 εκατ. ευρώ
Το τριετές σχέδιο της PwC κράτησε τελικά παραπάνω, αλλά δεν έβγαλε τον ασθενή από την Εντατική. Μια πενταετία μετά την έναρξή του, ο ορκωτός λογιστής (η Grant Thornton, συγκεκριμένα) στις οικονομικές καταστάσεις του 2022 διαπίστωσε ουσιώδη αβεβαιότητα για την πορεία του ομίλου ΕΛ.ΤΑ. και της μητρικής εταιρείας. Και αυτό γιατί παρουσίασε ζημίες σε επίπεδο ομίλου ύψους 27,9 εκατ. ευρώ και σε εταιρικό επίπεδο ύψους 24,8 εκατ. ευρώ. Το καμπανάκι του κινδύνου για τη συνέχιση της λειτουργίας της εταιρείας, η ελεγκτική το κρούει για τα ίδια κεφάλαια που είναι αρνητικά: σε επίπεδο εταιρείας φτάνουν στα -74,5 εκατ. ευρώ και σε επίπεδο ομίλου στα -102 εκατ. ευρώ.
Τα ΕΛ.ΤΑ. έχουν τη δυνατότητα να διατηρήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα καθώς με τον νόμο 4053/2012 και εν όψει της απελευθέρωσης της ταχυδρομικής αγοράς ορίστηκαν πάροχος καθολικής υπηρεσίας έως το 2028. Εχουν δηλαδή την υποχρέωση να παραδίδουν επιστολές σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, παρέχοντας ταχυδρομικές υπηρεσίες σε όλη την επικράτεια με προσιτές τιμές για τους πολίτες και να διατηρούν καταστήματα ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές, έστω και με ζημιογόνο δραστηριότητα.
Ωστόσο, δεν άλλαξαν πολλά. Ούτε καν οι στόχοι που είχαν τεθεί για τον φορέα καθολικής υπηρεσίας για την παράδοση της επιστολικής αλληλογραφίας δεν πιάστηκαν, καθώς, σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) για το 2022, σε τρεις ημέρες παραδιδόταν όχι το 90% της αλληλογραφίας, όπως προβλεπόταν, αλλά μόλις το 68,2%. Ακόμα και στο πενθήμερο, όπου προβλεπόταν η παράδοση του 98% των επιστολών δεν πιάνεται ο στόχος, καθώς παραδίδεται το 85,5%. Και όταν ο ταχυδρόμος αργεί να φέρει το γράμμα, σίγουρα κάτι πάει στραβά...
Αυτούς τους φαύλους κύκλους που μοιάζουν με τη «Μέρα της μαρμότας» (την ταινία στην οποία ο πρωταγωνιστής ξύπναγε κάθε μέρα για να ζήσει ακριβώς τα ίδια γεγονότα) καταδεικνύει γλαφυρά και η κυβερνοεπίθεση του 2022 που παρέλυσε τα ΕΛ.ΤΑ. και έστειλε στο σκοτεινό Διαδίκτυο τα στοιχεία περισσότερων από 4,5 εκατομμυρίων πολιτών. Παλαιότερη έρευνα στα υπολογιστικά συστήματα των Ταχυδρομείων είχε διαπιστώσει σημαντικά κενά ασφαλείας, χρήση απαρχαιωμένων εφαρμογών, ελλείψεις στην εκπαίδευση προσωπικού που χρησιμοποιούσε κοινά και εύκολα password και είχε προειδοποιήσει για τον κίνδυνο χτυπήματος από χάκερ.
Τίποτα ωστόσο δεν διορθώθηκε ελλείψει πόρων και το χτύπημα των χάκερ επιβάρυνε τα αποτελέσματα του 2022 με τα κόστη αποκατάστασης της κυβερνοεπίθεσης (3,6 εκατ. ευρώ) και κατά 1,16 εκατ ευρώ από την υπολειτουργία των υπηρεσιών ως αποτέλεσμα της κυβερνοεπίθεσης. Και τώρα, τα επιβαρύνει με επιπλέον 2,9 εκατ. ευρώ, που είναι το ύψος του προστίμου της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Συνολικά, η επίθεση των χάκερ που οφείλεται στα απαρχαιωμένα, λόγω έλλειψης πόρων, συστήματα των ΕΛ.ΤΑ., κόστισε περισσότερα από 7 εκατ. ευρώ. Περισσότερους πόρους δηλαδή...
Μαύρες τρύπες
Το πρόβλημα ήταν και παραμένει πολυσύνθετο. Εως τις αρχές του 2020, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία έμπαιναν μέσα 7 εκατ. ευρώ τον μήνα. Μέσα σε λιγότερο από μία δεκαετία, από το 1993 έως το 2002, η εταιρεία είχε συσσωρεύσει ζημίες ύψους 284 εκατ. ευρώ, για την κάλυψη των οποίων το Δημόσιο είχε προχωρήσει σε αύξηση κεφαλαίου της τάξεως των 295 εκατ. ευρώ. Καθόλου τυχαίο για τη μοναδική ταχυδρομική επιχείρηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης που έμπαινε στο millennium χωρίς να διαθέτει μηχανήματα διαλογής για την αυτόματη ανάγνωση των διευθύνσεων.
Αυτό επιχειρήθηκε να διορθωθεί με μια σειρά έργων εκσυγχρονισμού και επενδύσεις ύψους 360 και πλέον εκατ. ευρώ από ευρωπαϊκούς πόρους. Το τρένο όμως είχε φύγει από τον σταθμό... Εκείνη τη χρονιά που ολοκληρώθηκαν οι επενδύσεις για τον εκσυγχρονισμό, το 2007, τα Ελληνικά Ταχυδρομεία εμφάνιζαν -σύμφωνα με την Κομισιόν- κέρδη ίσα με το 1% του τζίρου. Παράλληλα, το 70% των εσόδων κατευθυνόταν στην κάλυψη του μισθολογικού κόστους. Και, δύο χρόνια αργότερα, το 2009, η εταιρεία κατέγραφε για πρώτη φορά στην ιστορία της ζημίες της τάξεως των 37 εκατ. ευρώ.
Κάπως έτσι, σε ένα γενικότερο σαθρό κλίμα, φτάσαμε στον Μάιο του 2018 όταν έσκασε η μεγάλη βόμβα. Τότε αποκαλύφθηκε ότι οι καταναλωτές της ΔΕΗ που επέλεγαν να πληρώσουν τους λογαριασμούς ρεύματος μέσω του δικτύου καταστημάτων των ΕΛ.ΤΑ. είχαν γίνει ακούσιοι... δανειστές της επιχείρησης. Προκειμένου να καλύψει το πρόβλημα ρευστότητας που είχε, η εταιρεία δεν απέδιδε τα χρήματα που εισέπραττε για λογαριασμό της ΔΕΗ, με αποτέλεσμα κάποιοι πελάτες να βρεθούν κυριολεκτικά στο σκοτάδι χωρίς να ξέρουν γιατί.
Πολύ νωρίτερα, όταν ξέσπασε η κρίση στην Ελλάδα, μετά την εμφάνιση δύο συνεχόμενων ετών ζημιών, η τότε κυβέρνηση αναζήτησε στρατηγικό επενδυτή, καθώς οι προβολές έδειχναν ότι μέσα σε μια 15ετία από το 2009 ο τζίρος θα μειωνόταν κατά 50% λόγω του περιορισμού του ταχυδρομικού αντικειμένου από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Δεν έπεσαν έξω: ο τζίρος των 600 εκατ. ευρώ του 2009 μειώθηκε στα 300 εκατ. το 2022.
Αφού ο διαγωνισμός για την πώληση δεν έγινε ποτέ, από το 2018 τα ΕΛ.ΤΑ. έχουν περάσει στον έλεγχο του Υπερταμείου που προσπαθεί να βάλει μια τάξη. Ο τζίρος εκείνη τη χρονιά είχε φτάσει στα 315 εκατ. ευρώ, αλλά αν αφαιρεθούν οι νεοσύστατες δραστηριότητες στην εμπορία ρεύματος ύψους 45 εκατ. ευρώ, τα έσοδα από τις βασικές δραστηριότητες ήταν 270 εκατ. ευρώ. Σε αυτόν τον τζίρο το κόστος μισθοδοσίας για τους περίπου 6.000 υπαλλήλους ήταν 220 εκατ. ευρώ!
Η PwC, στην οποία ανατέθηκε η κατάρτιση τριετούς σχεδίου για τη σωτηρία και τον μετασχηματισμό της εταιρείας, επέλεξε κλείσιμο καταστημάτων που έφερναν ζημίες, εθελουσία, νέες συλλογικές συμβάσεις εργασίας, ψηφιοποίηση των απαρχαιωμένων συστημάτων, ενίσχυση του κλάδου των ταχυμεταφορών και παροχή νέων προϊόντων, όπως ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά προγράμματα. Πολλά από αυτά έγιναν.
Για παράδειγμα, με την εθελουσία (κόστους 380 εκατ. ευρώ) το μόνιμο προσωπικό μειώθηκε σε 3.500 άτομα, στο υπόλοιπο προσωπικό οι μισθοί μειώθηκαν συνολικά κατά 18%, ενώ το λουκέτο σε 143 από τα 1.150 καταστήματα του δικτύου μείωσε το κόστος για την εταιρεία. Μικρή παρένθεση εδώ: έκλεισαν γραφεία που ήταν ζημιογόνα, καθώς κάποια από αυτά είχαν ετήσιο τζίρο μόλις 5.000 ευρώ. Ενα εξ αυτών ήταν και το ταχυδρομικό γραφείο που λειτουργούσε εντός της Βουλής.
Τα λουκέτα όμως δεν αναβάθμισαν τη χαμηλή ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών. Στον... επόμενο τόνο, το Υπερταμείο άλλαξε και άλλα, προσθέτοντας διευρυμένο ωράριο σε περισσότερα καταστήματα, αναπροσαρμόζοντας στο ανταγωνιστικότερο την τιμολογιακή πολιτική και φέρνοντας νέα ήθη, όπως η υπηρεσία του ψηφιακού ταχυδρόμου στην οποία ο ταχυδρόμος λειτουργεί με ψηφιακές συσκευές, η προσθήκη ρομπότ στα συστήματα διαλογής και η ενίσχυση του δικτύου έξυπνων θυρίδων PostBox.
Ζημίες 27,9 εκατ. ευρώ
Το τριετές σχέδιο της PwC κράτησε τελικά παραπάνω, αλλά δεν έβγαλε τον ασθενή από την Εντατική. Μια πενταετία μετά την έναρξή του, ο ορκωτός λογιστής (η Grant Thornton, συγκεκριμένα) στις οικονομικές καταστάσεις του 2022 διαπίστωσε ουσιώδη αβεβαιότητα για την πορεία του ομίλου ΕΛ.ΤΑ. και της μητρικής εταιρείας. Και αυτό γιατί παρουσίασε ζημίες σε επίπεδο ομίλου ύψους 27,9 εκατ. ευρώ και σε εταιρικό επίπεδο ύψους 24,8 εκατ. ευρώ. Το καμπανάκι του κινδύνου για τη συνέχιση της λειτουργίας της εταιρείας, η ελεγκτική το κρούει για τα ίδια κεφάλαια που είναι αρνητικά: σε επίπεδο εταιρείας φτάνουν στα -74,5 εκατ. ευρώ και σε επίπεδο ομίλου στα -102 εκατ. ευρώ.
Τα ΕΛ.ΤΑ. έχουν τη δυνατότητα να διατηρήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα καθώς με τον νόμο 4053/2012 και εν όψει της απελευθέρωσης της ταχυδρομικής αγοράς ορίστηκαν πάροχος καθολικής υπηρεσίας έως το 2028. Εχουν δηλαδή την υποχρέωση να παραδίδουν επιστολές σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, παρέχοντας ταχυδρομικές υπηρεσίες σε όλη την επικράτεια με προσιτές τιμές για τους πολίτες και να διατηρούν καταστήματα ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές, έστω και με ζημιογόνο δραστηριότητα.
Ωστόσο, δεν άλλαξαν πολλά. Ούτε καν οι στόχοι που είχαν τεθεί για τον φορέα καθολικής υπηρεσίας για την παράδοση της επιστολικής αλληλογραφίας δεν πιάστηκαν, καθώς, σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ) για το 2022, σε τρεις ημέρες παραδιδόταν όχι το 90% της αλληλογραφίας, όπως προβλεπόταν, αλλά μόλις το 68,2%. Ακόμα και στο πενθήμερο, όπου προβλεπόταν η παράδοση του 98% των επιστολών δεν πιάνεται ο στόχος, καθώς παραδίδεται το 85,5%. Και όταν ο ταχυδρόμος αργεί να φέρει το γράμμα, σίγουρα κάτι πάει στραβά...
Γιώργος Καραγιάννης
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
