Στη Ρωσία το μνημείο φυλάσσεται από την πανίσχυρη στρατιωτική υπηρεσία FSO, ενώ τα υπουργεία Άμυνας έχουν την ευθύνη σε ΗΠΑ, Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Αυστραλία, Καναδά, Ινδία, Κίνα και αλλού
Στις περισσότερες χώρες του κόσμου τα αντίστοιχα μνημεία του Αγνωστου Στρατιώτη, που άρχισαν να δημιουργούνται μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, χαίρουν σεβασμού από τους πολίτες και τους επισκέπτες, ενώ φυλάσσονται με αυστηρά μέτρα και με ευθύνη των Ενόπλων Δυνάμεων ή επίλεκτων τμημάτων τους. Χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και εξαιρέσεις.
Στην Αψίδα του Θριάμβου, κορυφαίο σύμβολο της γαλλικής εθνικής ταυτότητας και ασφαλώς ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα τοπόσημα του Παρισιού, βρίσκεται ο Αγνωστος Στρατιώτης για τους Γάλλους πεσόντες, τον οποίο επισκέπτονται χιλιάδες τουρίστες καθημερινά. Το μνημείο εγκαινιάστηκε στις 11 Νοεμβρίου του 1920 ταυτόχρονα με το αντίστοιχο στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Στο κέντρο του δεσπόζει η Αιώνια Φλόγα, που άναψε για πρώτη φορά στις 11 Νοεμβρίου του 1923 από τον Αντρέ Μαζινό. Ο χώρος είναι διακριτικά φυλασσόμενος και καθημερινά γίνεται τελετή αναζωπύρωσης από στρατιωτικό προσωπικό. Ισχύει απόλυτη απαγόρευση πολιτικών συγκεντρώσεων γύρω από το σημείο, αλλά και αυστηρές κυρώσεις για ενέργειες βεβήλωσής του.
Παρά ταύτα, το 2018, στο πλαίσιο των διαδηλώσεων των Κίτρινων Γιλέκων, η Αψίδα έπεσε θύμα βανδαλισμού, ενώ τον περασμένο Αύγουστο προκλήθηκε σάλος όταν ένας άνδρας συνελήφθη επειδή άναψε το τσιγάρο του από την Αιώνια Φλόγα. Επρόκειτο για Μαροκινό που διέμενε νόμιμα στη Γαλλία με προσωρινή άδεια παραμονής. Μετά τη σύλληψή του η άδεια ανακλήθηκε και απελάθηκε.
Γαλλία / Αψίδα του Θριάμβου
Στο δυτικό άκρο του κυρίως ναού του Αββαείου του Γουέστμινστερ βρίσκεται ο τάφος του Αγνωστου Πολεμιστή στη Μεγάλη Βρετανία. Εκεί είναι θαμμένο από το 1920 το σώμα ενός πράγματι άγνωστου μέλους των βρετανικών αυτοκρατορικών Ενόπλων Δυνάμεων που πέθανε στο Δυτικό Μέτωπο κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το μνημείο προστατεύεται από την ασφάλεια του Αββαείου και το κοινό οφείλει να συμπεριφέρεται με τον δέοντα σεβασμό.
Στο Λονδίνο υπάρχει όμως και το Κενοτάφιο στο Γουάιτχολ που εγκαινιάστηκε το 1920 ως εθνικό μνημείο του Ηνωμένου Βασιλείου για τους νεκρούς της Βρετανίας και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ αργότερα, το 1946, περιέλαβε και εκείνους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Αν και φυλάσσεται από στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις και παρά την απαγόρευση συγκεντρώσεων στην περιοχή με Public Order Act, με προβλεπόμενες αυστηρές ποινές, έχει βρεθεί αρκετές φορές στο στόχαστρο βανδαλισμών. Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων το 2000, όταν γράφτηκαν πάνω του συνθήματα, ενώ το 2020 βανδαλίστηκε ξανά και ένας διαδηλωτής προσπάθησε να βάλει φωτιά σε μία από τις σημαίες του. Πρόσφατα, το 2023, πέριξ του Κενοταφίου σημειώθηκαν συγκρούσεις μεταξύ ακροδεξιών ομάδων και αριστερών που διαδήλωναν κατά του πολέμου στη Γάζα.
Η περίπτωση του Καναδά
Μια ξεχωριστή περίπτωση είναι αυτή του Εθνικού Μνημείου Πολέμου στον Καναδά. Πρόκειται για μια ψηλή γρανιτένια αψίδα με ενσωματωμένα χάλκινα γλυπτά στην Οτάβα που τοποθετήθηκε το 1939 για να τιμήσει τους Καναδούς πεσόντες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ το 1982 και το 2014 περιέλαβε και όσους σκοτώθηκαν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Το 2000 προστέθηκε μπροστά από το μνημείο ο Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη, συμβολίζοντας όλους τους Καναδούς που έχουν θυσιαστεί για την πατρίδα τους.
Το μνημείο, που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τον λόφο του Κοινοβουλίου, άρχισε να έχει τιμητική φρουρά από το 2006, αφότου ένας άνδρας ούρησε στον Τάφο του Αγνωστου Στρατιώτη κατά τη διάρκεια των εορτασμών της Ημέρας του Καναδά. Το 2014, ωστόσο, σημειώθηκε ένα τραγικό περιστατικό, όταν ένας ένοπλος επιτέθηκε και σκότωσε τον σμηναγό Νέιθαν Τσιρίλο στο Εθνικό Μνημείο και στη συνέχεια εισέβαλε στον λόφο του Κοινοβουλίου, όπου σκοτώθηκε και ο ίδιος σε ανταλλαγή πυρών.
Μετά από αυτά τα γεγονότα επιστρατεύτηκε η Αστυνομία της Οτάβα να φρουρεί τόσο το μνημείο όσο και τους φρουρούς του που φέρουν μεν όπλα, αλλά δεν είναι γεμάτα. Το παράδοξο είναι ότι η Αστυνομία ανέλαβε τη φρούρηση επ’ αμοιβή.
Συγκεκριμένα, υπεγράφη σύμβαση ύψους 450.000 δολαρίων (Καναδά) μεταξύ της Αστυνομικής Υπηρεσίας της Οτάβα και του υπουργείου Εθνικής Αμυνας που προέβλεπε ότι δύο αστυνομικοί εκτός υπηρεσίας και ένα αστυνομικό όχημα θα φρουρούν το μνημείο και τους άοπλους φρουρούς του από τις 9 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα καθημερινά.
Παρά ταύτα, το καλοκαίρι του 2022 το μνημείο βρέθηκε στο έλεος αντικυβερνητικών διαδηλώσεων και πράξεων βανδαλισμού από φορτηγατζήδες, αλλά και αρνητές του εμβολιασμού κατά του COVID-19. Τα γεγονότα προκάλεσαν κύμα αντιδράσεων ανοίγοντας τη συζήτηση σχετικά με τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν για την καλύτερη προστασία του.
Ούτε κουνούπι
Από την άλλη, υπάρχουν και οι περιπτώσεις χωρών όπου στα δικά τους μνημεία δεν πετάει... ούτε κουνούπι.
Για παράδειγμα, ο Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη είναι το πιο εμβληματικό μνημείο του Εθνικού Κοιμητηρίου του Αρλινγκτον στις ΗΠΑ. Η νεοκλασική λευκή μαρμάρινη σαρκοφάγος βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου με θέα στην Ουάσινγκτον και από το 1921 είναι ο τελευταίος τόπος ανάπαυσης για μη ταυτοποιημένους στρατιώτες που έπεσαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη συνέχεια, το 1958 και το 1984 η λίστα διευρύνθηκε με πεσόντες από μεταγενέστερους πολέμους.
Αρχικά το μνημείο φυλασσόταν από στελέχη κοντινών στρατιωτικών μονάδων, ενώ από το 1948 το 3ο Σύνταγμα Πεζικού των ΗΠΑ, γνωστό ως The Old Guard, ορίστηκε ως η επίσημη τελετουργική μονάδα του Στρατού για τη φρούρηση του Τάφου 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα.
Οι φρουροί είναι πάντα εξοπλισμένοι με τουφέκι και ξιφολόγχη, καθώς και με πλευρικό όπλο. Κατά την αλλαγή φρουράς ακολουθείται αυστηρό τυπικό, όπως και εδώ, σύμφωνα με τους κανονισμούς του Στρατού, ενώ ο διοικητής ενημερώνει τους παρευρισκόμενους ότι θα πρέπει να παραμείνουν σιωπηλοί και όρθιοι καθ’ όλη τη διάρκεια της τελετής.
Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα ζητείται από το κοινό να μην παίρνει φωτογραφίες με φλας. Με βάση ομοσπονδιακό νόμο που προβλέπει ποινές φυλάκισης, ισχύει απόλυτη απαγόρευση οποιασδήποτε συγκέντρωσης διαμαρτυρίας.
Ακόμη πιο αυστηρά είναι τα μέτρα προστασίας στο Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη στη Ρωσία, που βρίσκεται στη Μόσχα στο Τείχος του Κρεμλίνου, στον κήπο Αλεξάντροφσκι. Είναι αφιερωμένο στους Σοβιετικούς στρατιώτες που έπεσαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Περιέχει τα λείψανα πράγματι άγνωστων στρατιωτών που σκοτώθηκαν στη μάχη της Μόσχας το 1941, θάφτηκαν αρχικά σε ομαδικό τάφο στην πόλη Ζελένογκραντ και μεταφέρθηκαν στο Τείχος του Κρεμλίνου το 1966. Το σκούρο κόκκινο μνημείο από πορφυρίτη είναι διακοσμημένο με ένα χάλκινο γλυπτό από κλαδί δάφνης και ένα στρατιωτικό κράνος τοποθετημένο πάνω σε ένα λάβαρο.
Στο κέντρο και αυτού του μνημείου δεσπόζει μια φλόγα που δεν σβήνει ποτέ. Τη φρούρησή του -εννοείται 24 ώρες το 24ωρο- έχει αναλάβει το Προεδρικό Σύνταγμα, που είναι φημισμένο για την αυστηρή πειθαρχία του, υπάγεται στη Federal Protective Service (FSO), ενώ στα καθήκοντά του περιλαμβάνεται και η προστασία του Κρεμλίνου.
Η αλλαγή φρουράς γίνεται κάθε μία ώρα με συγκεκριμένο τελετουργικό. Οι επισκέπτες υποχρεούνται να παραμένουν σιωπηλοί προς ένδειξη σεβασμού και πρέπει να είναι ευπρεπώς ενδεδυμένοι. Ασφαλώς, οποιαδήποτε συγκέντρωση ή διαμαρτυρία απαγορεύεται διά ροπάλου, ενώ πράξεις βεβήλωσης ή έστω διακοπή της τελετής αλλαγής φρουράς θεωρούνται ποινικό αδίκημα.
Στο Πεκίνο
Αυστηρά μέτρα φύλαξης ισχύουν και για το Μνημείο των Ηρώων του Λαού στην Κίνα. Πρόκειται για έναν οβελίσκο 38 μέτρων που ανεγέρθηκε προς τιμήν των μαρτύρων του επαναστατικού αγώνα κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα. Βρίσκεται στο νότιο τμήμα της πλατείας Τιενανμέν στο Πεκίνο, μπροστά από το Μαυσωλείο του Μάο Τσε Τουνγκ, ο οποίος και το εγκαινίασε.
Η κατασκευή του διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1952 έως τον Μάιο του 1958. Το μνημείο έχει διαδραματίσει ωστόσο καίριο ρόλο στην Ιστορία, καθώς σε αυτό έχουν πραγματοποιηθεί μεγάλες διαδηλώσεις αλλά και αναταραχές αρχικά κατά τον θάνατο του «αιρετικού» πρωθυπουργού Τσου Εν Λάι το 1976 και αργότερα με τα γνωστά γεγονότα της φοιτητικής εξέγερσης στην πλατεία Τιενανμέν το 1989, η οποία κατεστάλη βίαια από τον Κινεζικό Στρατό.
Στην Ιταλία ο Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη βρίσκεται στη Ρώμη κάτω από τον Βωμό της Πατρίδας, μπροστά από το έφιππο άγαλμα του βασιλιά Βίκτορα Εμμανουήλ Β’ της Σαβοΐας. Πρόκειται για ένα πολεμικό μνημείο αφιερωμένο στους Ιταλούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν και αγνοούνται κατά τη διάρκεια των πολέμων.
Η σορός του Ιταλού άγνωστου στρατιώτη επιλέχθηκε στις 28 Οκτωβρίου του 1921 και ετάφη εκεί στις 4 Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Το μνημείο φρουρείται από στρατιωτικό προσωπικό διάφορων κλάδων των Ιταλικών Ενόπλων Δυνάμεων, το οποίο εναλλάσσεται κάθε δέκα χρόνια.
Εκτός κέντρου και στην κορυφή του όρους Αβαλα, νοτιοανατολικά του Βελιγραδίου, βρίσκεται το Μνημείο του Αγνωστου Ηρωα στη Σερβία. Το πρώτο μνημείο στο ίδιο σημείο ανεγέρθηκε το 1922 από αγρότες των γύρω χωριών στη θέση του τάφου ενός άγνωστου πεσόντος πολεμιστή. Το σημερινό χτίστηκε την περίοδο 1934-1938, στη θέση της μεσαιωνικής πόλης Ζρνόβο, αποτελώντας έκτοτε συμβολικό χώρο τιμής προς όλους τους πεσόντες πολεμιστές της χώρας. Και στη Σερβία όμως υπήρξαν έντονες αντιπαραθέσεις σχετικά με την επιλογή της τοποθεσίας.
Το μνημείο, κατασκευασμένο από μαύρο μάρμαρο, έχει διαμορφωθεί σε απλή κλασική μορφή σαρκοφάγου σε βάθρο με τον τάφο του Αγνωστου Στρατιώτη στο κέντρο. Οι κύριες προσόψεις του πλαισιώνονται από γυναικεία πρόσωπα τα οποία εκφράζουν συμβολικά την ιδέα της ενότητας όλων των γιουγκοσλαβικών λαών. Το 1987 ανακηρύχθηκε Μνημείο Πολιτισμού Εξαιρετικής Σημασίας και προστατεύεται από τμήματα των Ενόπλων Δυνάμεων της Σερβίας.
Ο πορτογαλικός Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη βρίσκεται στο Sala do Capitulo στο Μοναστήρι της Μπατάλια. Περιέχει τα πτώματα δύο στρατιωτών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου που θάφτηκαν εκεί τον Απρίλιο του 1921. Στο μνημείο κυριαρχεί το άγαλμα του Χριστού και η λεγόμενη «Φλόγα της Πατρίδας», ενώ αν και σχετικά απομονωμένο φυλάσσεται διαρκώς από τιμητική φρουρά.
Αντίστοιχα, το Μνημείο των Πεσόντων στην Ισπανία (ή Μνημείο των Ηρώων της 2ας Μαΐου), ύψους 30 μέτρων, που βρίσκεται στην πλατεία Λεαλτάδ της Μαδρίτης, έχει καταβολές από το 1840, αλλά εγκαινιάστηκε εκ νέου το 1985 από τον βασιλιά Χουάν Κάρλος προς τιμήν όσων έδωσαν τη ζωή τους για την Ισπανία, εντός και εκτός της χώρας. Εκτοτε, μια φλόγα καίει συνεχώς στην πρόσοψη του μνημείου. Περιβάλλεται από μεταλλικό φράχτη και η πρόσβαση είναι ελεγχόμενη.
Στην πρωτεύουσα της Αρμενίας, το Ερεβάν, το Πάρκο της Νίκης είναι ένα ολόκληρο μνημειακό συγκρότημα. Στον τάφο, μπροστά στο τεράστιο άγαλμα της Μητέρας Αρμενίας, έχουν τοποθετηθεί οι στάχτες ενός άγνωστου στρατιώτη από την πόλη Μοζντόκ, καθώς και μια αιώνια φλόγα σε πεντάκτινο αστέρι. Στη μεγάλη και βαριά πλάκα είναι γραμμένη η φράση: «Το όνομά σου είναι άγνωστο, το κατόρθωμά σου είναι αθάνατο».
Στη Βραζιλία το Μνημείο των Νεκρών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, γνωστό και ως Monumento aos Pracinhas, βρίσκεται στο Πάρκο Φλαμένγκο στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Ολοκληρώθηκε το 1960 και στο υπόγειο μαυσωλείο του φυλάσσονται τα λείψανα 467 στρατιωτών της βραζιλιάνικης εκστρατευτικής δύναμης που πέθαναν εν ώρα μάχης στην Ιταλία. Το μνημείο θεωρείται στρατιωτικός χώρος με ένοπλους φρουρούς και οι επισκέπτες θα πρέπει να συμπεριφέρονται με σεβασμό.
Στη Βολιβία το συγκεκριμένο μνημείο, ευρισκόμενο σε ένα από τα πολυσύχναστα σημεία της Λα Παζ, στην Plaza del Obelisco, δεν διαθέτει κάποια ιδιαίτερη προστασία. Τιμά τους πεσόντες στρατιώτες των οποίων οι σοροί δεν βρέθηκαν ποτέ κατά τη διάρκεια του πολέμου την περίοδο 1932-1935. Ωστόσο είχε δυσάρεστες περιπέτειες, καθώς το 1979 μεταφέρθηκε στο Γενικό Νεκροταφείο, για να επιστρέψει στην αρχική του θέση το 2007. Στο μεταξύ, επί δικτατορίας του Γκαρθία Μέσα υπήρξε μια αποτυχημένη προσπάθεια διάλυσής του.
Στην Αυστραλία το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη βρίσκεται σε στεγασμένο χώρο στην Αίθουσα της Μνήμης στην Καμπέρα και φυλάσσεται από ένοπλα στελέχη των τριών κλάδων. Αν και η ιδέα να τιμηθεί ένας άγνωστος Αυστραλός στρατιώτης συζητήθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1920, στον εορτασμό της 75ης επετείου από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1993, το σώμα ενός άγνωστου Αυστραλού στρατιώτη μεταφέρθηκε από το νεκροταφείο της Αδελαΐδας στη Γαλλία και ετάφη εκεί.
Τη δική του ιδιαίτερη ιστορία έχει και το Μνημείο της Ελευθερίας στην Κύπρο, το οποίο ανεγέρθηκε το 1973 για να τιμήσει τους μαχητές της ΕΟΚΑ στον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1955-1959. Aποτελείται από 17 αγάλματα που είναι τοποθετημένα σε τρία επίπεδα. Στην κορυφή του δύο αγωνιστές της ΕΟΚΑ σπάνε τις αλυσίδες για να ανοίξουν την πύλη της φυλακής επιτρέποντας σε Ελληνοκύπριους αιχμαλώτους να ξεφύγουν από τη βρετανική κυριαρχία.
Το εμβληματικό μνημείο, λίγα μέτρα από την Αρχιεπισκοπή, αναμενόταν να εγκαινιαστεί το 1974 από τον Πρόεδρο Μακάριο, όμως αυτό δεν έγινε ποτέ καθώς μεσολάβησαν το πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή. Ετσι, εγκαινιάστηκε επίσημα μόλις τον περασμένο Απρίλιο, 51 χρόνια μετά, από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη. Ούτε αυτό το μνημείο όμως έχει γλιτώσει από τους βανδαλισμούς. Το 2018 «γνωστοί-άγνωστοι» έγραψαν με σπρέι μέσα στη νύχτα συνθήματα και έβαψαν ορισμένα από τα αγάλματα.
Από τα νεότερα, αλλά και πιο εντυπωσιακά, είναι το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη στο Ιράκ, στο κέντρο της Βαγδάτης, που ολοκληρώθηκε το 1982 εν μέσω του πολέμου Ιράν - Ιράκ. Το μνημείο αναπαριστά μια παραδοσιακή ασπίδα που πέφτει από τη λαβή ενός Ιρακινού πολεμιστή.
Η ασπίδα κρέμεται πάνω από έναν κύβο κατασκευασμένο από στρώματα μετάλλου, ο οποίος συνδέεται με υπόγεια κατασκευή. Τον Αγνωστο Στρατιώτη ακολούθησαν το Μνημείο Αλ-Σαχίντ το 1983 και η Αψίδα της Νίκης το 1989 στην ίδια περιοχή, όλα διά χειρός του γλύπτη Κάλεντ Αλ Ράχαλ, εκλεκτού του Σάνταμ Χουσεΐν, αποτελώντας μια ενότητα με στόχο να ενισχύσει το ηγετικό προφίλ του.
Πυραμίδα στην Αίγυπτο
Στην Αίγυπτο υπάρχουν αρκετά αντίστοιχα μνημεία, αλλά το πιο δημοφιλές βρίσκεται στο Κάιρο, έχει σχήμα πυραμίδας ύψους 36 μέτρων και στη βάση της κυριαρχεί ένας συμπαγής κύβος βασάλτη που αντιπροσωπεύει τον Τάφο του Αγνωστου Στρατιώτη. Εγκαινιάστηκε το 1975 από τον τότε πρόεδρο Ανουάρ Σαντάτ προς τιμήν των Αιγυπτίων και των Αράβων που έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο του Οκτωβρίου του 1973. Στο ίδιο σημείο τοποθετήθηκε και ο τάφος του ίδιου του Σαντάτ μετά τη δολοφονία του τον Οκτώβριο του 1981.
Ακόμη, στην περιοχή της Αλεξάνδρειας υπάρχει το Μνημείο του Αγνωστου Ναύτη για όσους χάθηκαν σε διά φορες ναυμαχίες. Και τα δύο μνημεία φυλάσσονται από στρατιωτικές δυνάμεις.
Ο Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη στην Ινδία είναι το Amar Jawan Jyoti (Φλόγα του Αθανάτου Στρατιώτη), που βρίσκεται στην Πύλη της Ινδίας στο Νέο Δελχί. Δημιουργήθηκε μετά τον Ινδοπακιστανικό πόλεμο του 1971 και διαθέτει ένα κενοτάφιο, ένα ανεστραμμένο τουφέκι με κράνος και μια αιώνια φλόγα που καίει μέρα - νύχτα. Το μνημείο φυλάσσεται διαρκώς από στελέχη του Ινδικού Στρατού, του Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας.
Από το πιο σύγχρονα, καθώς εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο του 2004, είναι το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη στη Νέα Ζηλανδία, στο Pukeahu/Mount Cook, στην πρωτεύουσα Γουέλινγκτον, προς τιμήν όσων Νεοζηλανδών έπεσαν σε μάχες στο εξωτερικό. Ο Αγνωστος Νεοζηλανδός πολεμιστής έχασε τη ζωή του στη Γαλλία κάποια στιγμή μεταξύ Απριλίου 1916 και Νοεμβρίου 1918.
Στο δυτικό άκρο του κυρίως ναού του Αββαείου του Γουέστμινστερ βρίσκεται ο τάφος του Αγνωστου Πολεμιστή στη Μεγάλη Βρετανία. Εκεί είναι θαμμένο από το 1920 το σώμα ενός πράγματι άγνωστου μέλους των βρετανικών αυτοκρατορικών Ενόπλων Δυνάμεων που πέθανε στο Δυτικό Μέτωπο κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το μνημείο προστατεύεται από την ασφάλεια του Αββαείου και το κοινό οφείλει να συμπεριφέρεται με τον δέοντα σεβασμό.
Στο Λονδίνο υπάρχει όμως και το Κενοτάφιο στο Γουάιτχολ που εγκαινιάστηκε το 1920 ως εθνικό μνημείο του Ηνωμένου Βασιλείου για τους νεκρούς της Βρετανίας και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ αργότερα, το 1946, περιέλαβε και εκείνους του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Βρετανία / Τάφος του Αγνωστου Πολεμιστή
Αν και φυλάσσεται από στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις και παρά την απαγόρευση συγκεντρώσεων στην περιοχή με Public Order Act, με προβλεπόμενες αυστηρές ποινές, έχει βρεθεί αρκετές φορές στο στόχαστρο βανδαλισμών. Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων το 2000, όταν γράφτηκαν πάνω του συνθήματα, ενώ το 2020 βανδαλίστηκε ξανά και ένας διαδηλωτής προσπάθησε να βάλει φωτιά σε μία από τις σημαίες του. Πρόσφατα, το 2023, πέριξ του Κενοταφίου σημειώθηκαν συγκρούσεις μεταξύ ακροδεξιών ομάδων και αριστερών που διαδήλωναν κατά του πολέμου στη Γάζα.
Η περίπτωση του Καναδά
Μια ξεχωριστή περίπτωση είναι αυτή του Εθνικού Μνημείου Πολέμου στον Καναδά. Πρόκειται για μια ψηλή γρανιτένια αψίδα με ενσωματωμένα χάλκινα γλυπτά στην Οτάβα που τοποθετήθηκε το 1939 για να τιμήσει τους Καναδούς πεσόντες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ το 1982 και το 2014 περιέλαβε και όσους σκοτώθηκαν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Το 2000 προστέθηκε μπροστά από το μνημείο ο Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη, συμβολίζοντας όλους τους Καναδούς που έχουν θυσιαστεί για την πατρίδα τους.
Το μνημείο, που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από τον λόφο του Κοινοβουλίου, άρχισε να έχει τιμητική φρουρά από το 2006, αφότου ένας άνδρας ούρησε στον Τάφο του Αγνωστου Στρατιώτη κατά τη διάρκεια των εορτασμών της Ημέρας του Καναδά. Το 2014, ωστόσο, σημειώθηκε ένα τραγικό περιστατικό, όταν ένας ένοπλος επιτέθηκε και σκότωσε τον σμηναγό Νέιθαν Τσιρίλο στο Εθνικό Μνημείο και στη συνέχεια εισέβαλε στον λόφο του Κοινοβουλίου, όπου σκοτώθηκε και ο ίδιος σε ανταλλαγή πυρών.
Καναδάς / Εθνικό Μνημείο Πολέμου
Μετά από αυτά τα γεγονότα επιστρατεύτηκε η Αστυνομία της Οτάβα να φρουρεί τόσο το μνημείο όσο και τους φρουρούς του που φέρουν μεν όπλα, αλλά δεν είναι γεμάτα. Το παράδοξο είναι ότι η Αστυνομία ανέλαβε τη φρούρηση επ’ αμοιβή.
Συγκεκριμένα, υπεγράφη σύμβαση ύψους 450.000 δολαρίων (Καναδά) μεταξύ της Αστυνομικής Υπηρεσίας της Οτάβα και του υπουργείου Εθνικής Αμυνας που προέβλεπε ότι δύο αστυνομικοί εκτός υπηρεσίας και ένα αστυνομικό όχημα θα φρουρούν το μνημείο και τους άοπλους φρουρούς του από τις 9 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα καθημερινά.
Παρά ταύτα, το καλοκαίρι του 2022 το μνημείο βρέθηκε στο έλεος αντικυβερνητικών διαδηλώσεων και πράξεων βανδαλισμού από φορτηγατζήδες, αλλά και αρνητές του εμβολιασμού κατά του COVID-19. Τα γεγονότα προκάλεσαν κύμα αντιδράσεων ανοίγοντας τη συζήτηση σχετικά με τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν για την καλύτερη προστασία του.
Ούτε κουνούπι
Από την άλλη, υπάρχουν και οι περιπτώσεις χωρών όπου στα δικά τους μνημεία δεν πετάει... ούτε κουνούπι.
Για παράδειγμα, ο Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη είναι το πιο εμβληματικό μνημείο του Εθνικού Κοιμητηρίου του Αρλινγκτον στις ΗΠΑ. Η νεοκλασική λευκή μαρμάρινη σαρκοφάγος βρίσκεται στην κορυφή ενός λόφου με θέα στην Ουάσινγκτον και από το 1921 είναι ο τελευταίος τόπος ανάπαυσης για μη ταυτοποιημένους στρατιώτες που έπεσαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη συνέχεια, το 1958 και το 1984 η λίστα διευρύνθηκε με πεσόντες από μεταγενέστερους πολέμους.
Αρχικά το μνημείο φυλασσόταν από στελέχη κοντινών στρατιωτικών μονάδων, ενώ από το 1948 το 3ο Σύνταγμα Πεζικού των ΗΠΑ, γνωστό ως The Old Guard, ορίστηκε ως η επίσημη τελετουργική μονάδα του Στρατού για τη φρούρηση του Τάφου 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα.
ΗΠΑ / Eθνικό Κοιμητήριο Αρλινγκτον
Οι φρουροί είναι πάντα εξοπλισμένοι με τουφέκι και ξιφολόγχη, καθώς και με πλευρικό όπλο. Κατά την αλλαγή φρουράς ακολουθείται αυστηρό τυπικό, όπως και εδώ, σύμφωνα με τους κανονισμούς του Στρατού, ενώ ο διοικητής ενημερώνει τους παρευρισκόμενους ότι θα πρέπει να παραμείνουν σιωπηλοί και όρθιοι καθ’ όλη τη διάρκεια της τελετής.
Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα ζητείται από το κοινό να μην παίρνει φωτογραφίες με φλας. Με βάση ομοσπονδιακό νόμο που προβλέπει ποινές φυλάκισης, ισχύει απόλυτη απαγόρευση οποιασδήποτε συγκέντρωσης διαμαρτυρίας.
Ακόμη πιο αυστηρά είναι τα μέτρα προστασίας στο Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη στη Ρωσία, που βρίσκεται στη Μόσχα στο Τείχος του Κρεμλίνου, στον κήπο Αλεξάντροφσκι. Είναι αφιερωμένο στους Σοβιετικούς στρατιώτες που έπεσαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Περιέχει τα λείψανα πράγματι άγνωστων στρατιωτών που σκοτώθηκαν στη μάχη της Μόσχας το 1941, θάφτηκαν αρχικά σε ομαδικό τάφο στην πόλη Ζελένογκραντ και μεταφέρθηκαν στο Τείχος του Κρεμλίνου το 1966. Το σκούρο κόκκινο μνημείο από πορφυρίτη είναι διακοσμημένο με ένα χάλκινο γλυπτό από κλαδί δάφνης και ένα στρατιωτικό κράνος τοποθετημένο πάνω σε ένα λάβαρο.
Ρωσία / Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη
Στο κέντρο και αυτού του μνημείου δεσπόζει μια φλόγα που δεν σβήνει ποτέ. Τη φρούρησή του -εννοείται 24 ώρες το 24ωρο- έχει αναλάβει το Προεδρικό Σύνταγμα, που είναι φημισμένο για την αυστηρή πειθαρχία του, υπάγεται στη Federal Protective Service (FSO), ενώ στα καθήκοντά του περιλαμβάνεται και η προστασία του Κρεμλίνου.
Η αλλαγή φρουράς γίνεται κάθε μία ώρα με συγκεκριμένο τελετουργικό. Οι επισκέπτες υποχρεούνται να παραμένουν σιωπηλοί προς ένδειξη σεβασμού και πρέπει να είναι ευπρεπώς ενδεδυμένοι. Ασφαλώς, οποιαδήποτε συγκέντρωση ή διαμαρτυρία απαγορεύεται διά ροπάλου, ενώ πράξεις βεβήλωσης ή έστω διακοπή της τελετής αλλαγής φρουράς θεωρούνται ποινικό αδίκημα.
Στο Πεκίνο
Αυστηρά μέτρα φύλαξης ισχύουν και για το Μνημείο των Ηρώων του Λαού στην Κίνα. Πρόκειται για έναν οβελίσκο 38 μέτρων που ανεγέρθηκε προς τιμήν των μαρτύρων του επαναστατικού αγώνα κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα. Βρίσκεται στο νότιο τμήμα της πλατείας Τιενανμέν στο Πεκίνο, μπροστά από το Μαυσωλείο του Μάο Τσε Τουνγκ, ο οποίος και το εγκαινίασε.
Η κατασκευή του διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1952 έως τον Μάιο του 1958. Το μνημείο έχει διαδραματίσει ωστόσο καίριο ρόλο στην Ιστορία, καθώς σε αυτό έχουν πραγματοποιηθεί μεγάλες διαδηλώσεις αλλά και αναταραχές αρχικά κατά τον θάνατο του «αιρετικού» πρωθυπουργού Τσου Εν Λάι το 1976 και αργότερα με τα γνωστά γεγονότα της φοιτητικής εξέγερσης στην πλατεία Τιενανμέν το 1989, η οποία κατεστάλη βίαια από τον Κινεζικό Στρατό.
Στην Ιταλία ο Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη βρίσκεται στη Ρώμη κάτω από τον Βωμό της Πατρίδας, μπροστά από το έφιππο άγαλμα του βασιλιά Βίκτορα Εμμανουήλ Β’ της Σαβοΐας. Πρόκειται για ένα πολεμικό μνημείο αφιερωμένο στους Ιταλούς στρατιώτες που σκοτώθηκαν και αγνοούνται κατά τη διάρκεια των πολέμων.
Η σορός του Ιταλού άγνωστου στρατιώτη επιλέχθηκε στις 28 Οκτωβρίου του 1921 και ετάφη εκεί στις 4 Νοεμβρίου της ίδιας χρονιάς. Το μνημείο φρουρείται από στρατιωτικό προσωπικό διάφορων κλάδων των Ιταλικών Ενόπλων Δυνάμεων, το οποίο εναλλάσσεται κάθε δέκα χρόνια.
Ιταλία / Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη
Στη Σερβία
Στη Σερβία
Εκτός κέντρου και στην κορυφή του όρους Αβαλα, νοτιοανατολικά του Βελιγραδίου, βρίσκεται το Μνημείο του Αγνωστου Ηρωα στη Σερβία. Το πρώτο μνημείο στο ίδιο σημείο ανεγέρθηκε το 1922 από αγρότες των γύρω χωριών στη θέση του τάφου ενός άγνωστου πεσόντος πολεμιστή. Το σημερινό χτίστηκε την περίοδο 1934-1938, στη θέση της μεσαιωνικής πόλης Ζρνόβο, αποτελώντας έκτοτε συμβολικό χώρο τιμής προς όλους τους πεσόντες πολεμιστές της χώρας. Και στη Σερβία όμως υπήρξαν έντονες αντιπαραθέσεις σχετικά με την επιλογή της τοποθεσίας.
Το μνημείο, κατασκευασμένο από μαύρο μάρμαρο, έχει διαμορφωθεί σε απλή κλασική μορφή σαρκοφάγου σε βάθρο με τον τάφο του Αγνωστου Στρατιώτη στο κέντρο. Οι κύριες προσόψεις του πλαισιώνονται από γυναικεία πρόσωπα τα οποία εκφράζουν συμβολικά την ιδέα της ενότητας όλων των γιουγκοσλαβικών λαών. Το 1987 ανακηρύχθηκε Μνημείο Πολιτισμού Εξαιρετικής Σημασίας και προστατεύεται από τμήματα των Ενόπλων Δυνάμεων της Σερβίας.
Ο πορτογαλικός Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη βρίσκεται στο Sala do Capitulo στο Μοναστήρι της Μπατάλια. Περιέχει τα πτώματα δύο στρατιωτών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου που θάφτηκαν εκεί τον Απρίλιο του 1921. Στο μνημείο κυριαρχεί το άγαλμα του Χριστού και η λεγόμενη «Φλόγα της Πατρίδας», ενώ αν και σχετικά απομονωμένο φυλάσσεται διαρκώς από τιμητική φρουρά.
Αντίστοιχα, το Μνημείο των Πεσόντων στην Ισπανία (ή Μνημείο των Ηρώων της 2ας Μαΐου), ύψους 30 μέτρων, που βρίσκεται στην πλατεία Λεαλτάδ της Μαδρίτης, έχει καταβολές από το 1840, αλλά εγκαινιάστηκε εκ νέου το 1985 από τον βασιλιά Χουάν Κάρλος προς τιμήν όσων έδωσαν τη ζωή τους για την Ισπανία, εντός και εκτός της χώρας. Εκτοτε, μια φλόγα καίει συνεχώς στην πρόσοψη του μνημείου. Περιβάλλεται από μεταλλικό φράχτη και η πρόσβαση είναι ελεγχόμενη.
Ισπανία / Μνημείο των Πεσόντων
Στην πρωτεύουσα της Αρμενίας, το Ερεβάν, το Πάρκο της Νίκης είναι ένα ολόκληρο μνημειακό συγκρότημα. Στον τάφο, μπροστά στο τεράστιο άγαλμα της Μητέρας Αρμενίας, έχουν τοποθετηθεί οι στάχτες ενός άγνωστου στρατιώτη από την πόλη Μοζντόκ, καθώς και μια αιώνια φλόγα σε πεντάκτινο αστέρι. Στη μεγάλη και βαριά πλάκα είναι γραμμένη η φράση: «Το όνομά σου είναι άγνωστο, το κατόρθωμά σου είναι αθάνατο».
Στη Βραζιλία το Μνημείο των Νεκρών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, γνωστό και ως Monumento aos Pracinhas, βρίσκεται στο Πάρκο Φλαμένγκο στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Ολοκληρώθηκε το 1960 και στο υπόγειο μαυσωλείο του φυλάσσονται τα λείψανα 467 στρατιωτών της βραζιλιάνικης εκστρατευτικής δύναμης που πέθαναν εν ώρα μάχης στην Ιταλία. Το μνημείο θεωρείται στρατιωτικός χώρος με ένοπλους φρουρούς και οι επισκέπτες θα πρέπει να συμπεριφέρονται με σεβασμό.
Στη Βολιβία το συγκεκριμένο μνημείο, ευρισκόμενο σε ένα από τα πολυσύχναστα σημεία της Λα Παζ, στην Plaza del Obelisco, δεν διαθέτει κάποια ιδιαίτερη προστασία. Τιμά τους πεσόντες στρατιώτες των οποίων οι σοροί δεν βρέθηκαν ποτέ κατά τη διάρκεια του πολέμου την περίοδο 1932-1935. Ωστόσο είχε δυσάρεστες περιπέτειες, καθώς το 1979 μεταφέρθηκε στο Γενικό Νεκροταφείο, για να επιστρέψει στην αρχική του θέση το 2007. Στο μεταξύ, επί δικτατορίας του Γκαρθία Μέσα υπήρξε μια αποτυχημένη προσπάθεια διάλυσής του.
Στην Αυστραλία το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη βρίσκεται σε στεγασμένο χώρο στην Αίθουσα της Μνήμης στην Καμπέρα και φυλάσσεται από ένοπλα στελέχη των τριών κλάδων. Αν και η ιδέα να τιμηθεί ένας άγνωστος Αυστραλός στρατιώτης συζητήθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1920, στον εορτασμό της 75ης επετείου από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το 1993, το σώμα ενός άγνωστου Αυστραλού στρατιώτη μεταφέρθηκε από το νεκροταφείο της Αδελαΐδας στη Γαλλία και ετάφη εκεί.
Τη δική του ιδιαίτερη ιστορία έχει και το Μνημείο της Ελευθερίας στην Κύπρο, το οποίο ανεγέρθηκε το 1973 για να τιμήσει τους μαχητές της ΕΟΚΑ στον Απελευθερωτικό Αγώνα του 1955-1959. Aποτελείται από 17 αγάλματα που είναι τοποθετημένα σε τρία επίπεδα. Στην κορυφή του δύο αγωνιστές της ΕΟΚΑ σπάνε τις αλυσίδες για να ανοίξουν την πύλη της φυλακής επιτρέποντας σε Ελληνοκύπριους αιχμαλώτους να ξεφύγουν από τη βρετανική κυριαρχία.
Το εμβληματικό μνημείο, λίγα μέτρα από την Αρχιεπισκοπή, αναμενόταν να εγκαινιαστεί το 1974 από τον Πρόεδρο Μακάριο, όμως αυτό δεν έγινε ποτέ καθώς μεσολάβησαν το πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή. Ετσι, εγκαινιάστηκε επίσημα μόλις τον περασμένο Απρίλιο, 51 χρόνια μετά, από τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη. Ούτε αυτό το μνημείο όμως έχει γλιτώσει από τους βανδαλισμούς. Το 2018 «γνωστοί-άγνωστοι» έγραψαν με σπρέι μέσα στη νύχτα συνθήματα και έβαψαν ορισμένα από τα αγάλματα.
Κύπρος / Mνημείο Ελευθερίας
Από τα νεότερα, αλλά και πιο εντυπωσιακά, είναι το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη στο Ιράκ, στο κέντρο της Βαγδάτης, που ολοκληρώθηκε το 1982 εν μέσω του πολέμου Ιράν - Ιράκ. Το μνημείο αναπαριστά μια παραδοσιακή ασπίδα που πέφτει από τη λαβή ενός Ιρακινού πολεμιστή.
Η ασπίδα κρέμεται πάνω από έναν κύβο κατασκευασμένο από στρώματα μετάλλου, ο οποίος συνδέεται με υπόγεια κατασκευή. Τον Αγνωστο Στρατιώτη ακολούθησαν το Μνημείο Αλ-Σαχίντ το 1983 και η Αψίδα της Νίκης το 1989 στην ίδια περιοχή, όλα διά χειρός του γλύπτη Κάλεντ Αλ Ράχαλ, εκλεκτού του Σάνταμ Χουσεΐν, αποτελώντας μια ενότητα με στόχο να ενισχύσει το ηγετικό προφίλ του.
Πυραμίδα στην Αίγυπτο
Στην Αίγυπτο υπάρχουν αρκετά αντίστοιχα μνημεία, αλλά το πιο δημοφιλές βρίσκεται στο Κάιρο, έχει σχήμα πυραμίδας ύψους 36 μέτρων και στη βάση της κυριαρχεί ένας συμπαγής κύβος βασάλτη που αντιπροσωπεύει τον Τάφο του Αγνωστου Στρατιώτη. Εγκαινιάστηκε το 1975 από τον τότε πρόεδρο Ανουάρ Σαντάτ προς τιμήν των Αιγυπτίων και των Αράβων που έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο του Οκτωβρίου του 1973. Στο ίδιο σημείο τοποθετήθηκε και ο τάφος του ίδιου του Σαντάτ μετά τη δολοφονία του τον Οκτώβριο του 1981.
Αίγυπτος / Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη
Ακόμη, στην περιοχή της Αλεξάνδρειας υπάρχει το Μνημείο του Αγνωστου Ναύτη για όσους χάθηκαν σε διά φορες ναυμαχίες. Και τα δύο μνημεία φυλάσσονται από στρατιωτικές δυνάμεις.
Ο Τάφος του Αγνωστου Στρατιώτη στην Ινδία είναι το Amar Jawan Jyoti (Φλόγα του Αθανάτου Στρατιώτη), που βρίσκεται στην Πύλη της Ινδίας στο Νέο Δελχί. Δημιουργήθηκε μετά τον Ινδοπακιστανικό πόλεμο του 1971 και διαθέτει ένα κενοτάφιο, ένα ανεστραμμένο τουφέκι με κράνος και μια αιώνια φλόγα που καίει μέρα - νύχτα. Το μνημείο φυλάσσεται διαρκώς από στελέχη του Ινδικού Στρατού, του Ναυτικού και της Πολεμικής Αεροπορίας.
Ινδία / Φλόγα του Αθανάτου Στρατιώτη
Από το πιο σύγχρονα, καθώς εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο του 2004, είναι το Μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη στη Νέα Ζηλανδία, στο Pukeahu/Mount Cook, στην πρωτεύουσα Γουέλινγκτον, προς τιμήν όσων Νεοζηλανδών έπεσαν σε μάχες στο εξωτερικό. Ο Αγνωστος Νεοζηλανδός πολεμιστής έχασε τη ζωή του στη Γαλλία κάποια στιγμή μεταξύ Απριλίου 1916 και Νοεμβρίου 1918.
Σταύρος Γριμάνης
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
