Ο ναός-σύμβολο της βυζαντινής παράδοσης βρίσκεται στο έλεος μικροπολιτικών και γεωπολιτικών σχεδιασμών, από τη μετατροπή του σε τζαμί μέχρι τα... φορτηγά που μπήκαν στο εσωτερικό του
Μια χαίνουσα πληγή στο σώμα της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού εξακολουθεί να αποτελεί η Αγια-Σοφιά στην Κωνσταντινούπολη, με τις προκλήσεις από πλευράς της τουρκικής ηγεσίας να μην έχουν τέλος. Οι πρόσφατες εικόνες με βαρέα φορτηγά να εισέρχονται από την Πύλη του Αυτοκράτορα και να… κάνουν βόλτα στο εσωτερικό του ναού ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων ακόμη και στην Τουρκία. Με αρχαιολόγους και άλλους επιστήμονες να εκφράζουν -παρά τον κίνδυνο στοχοποίησής τους- απορία, αγανάκτηση, αλλά και τις έντονες ανησυχίες τους για τις πιθανές επιπτώσεις στο δάπεδο και άλλα σημεία του μοναδικού μνημείου.
Προκειμένου να αποφύγει ή έστω να μετριάσει τη διεθνή κατακραυγή η ηγεσία της γείτονος επιστράτευσε τις αρμόδιες υπηρεσίες οι οποίες διαβεβαίωσαν, φυσικά, ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος, παραθέτοντας μια σειρά από μέτρα προστασίας που έχουν ληφθεί για τις εργασίες «αποκατάστασης». Η έμμεση μεν, αλλά καλύτερη απάντηση σε όλα αυτά προέρχεται από αναρτήσεις Τούρκων επιστημόνων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αντιπαραθέτουν, με σχετικές φωτογραφίες, ως υποδειγματικό τρόπο αποκατάστασης αυτόν που ακολουθήθηκε στην περίπτωση της Παναγίας των Παρισίων, η οποία, ως γνωστόν, υπέστη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή τον Απρίλιο του 2019 και ήδη άνοιξε τις πύλες της ξανά τον περασμένο Δεκέμβριο.
Προκειμένου να αποφύγει ή έστω να μετριάσει τη διεθνή κατακραυγή η ηγεσία της γείτονος επιστράτευσε τις αρμόδιες υπηρεσίες οι οποίες διαβεβαίωσαν, φυσικά, ότι δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος, παραθέτοντας μια σειρά από μέτρα προστασίας που έχουν ληφθεί για τις εργασίες «αποκατάστασης». Η έμμεση μεν, αλλά καλύτερη απάντηση σε όλα αυτά προέρχεται από αναρτήσεις Τούρκων επιστημόνων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που αντιπαραθέτουν, με σχετικές φωτογραφίες, ως υποδειγματικό τρόπο αποκατάστασης αυτόν που ακολουθήθηκε στην περίπτωση της Παναγίας των Παρισίων, η οποία, ως γνωστόν, υπέστη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή τον Απρίλιο του 2019 και ήδη άνοιξε τις πύλες της ξανά τον περασμένο Δεκέμβριο.
Η επίσημη θέση του τουρκικού κράτους, μέσω του υπουργού Πολιτισμού και Τουρισμού Μεχμέτ Νουρί Ερσόι, αναφέρεται σε αναγκαίες εργασίες ενίσχυσης, με την κύρια κόγχη και τον κεντρικό τρούλο να εισέρχονται «στην ευρύτερη και πιο ολοκληρωμένη διαδικασία αποκατάστασης της ιστορίας τους», με στόχο τη μεγαλύτερη αντοχή σε σεισμούς και τη διατήρηση του αυθεντικού χαρακτήρα του μνημείου. Κατά τις τουρκικές αρχές, πρόκειται για μέρος της δεύτερης φάσης των εργασιών αποκατάστασης που ξεκίνησαν το 2023 και αφορούν αποκλειστικά την ενίσχυση της αντισεισμικής θωράκισης του ναού.
Τα μέτρα προστασίας που ανακοινώθηκαν, πάντως, για την τοποθέτηση προσωρινών προστατευτικών πάνελ στο ιστορικό δάπεδο δεν έπεισαν τους ειδικούς. Μάλιστα, σύμφωνα με επιστημονική εκτίμηση που δημοσιεύτηκε ανώνυμα, το δάπεδο της Αγίας Σοφίας δεν αποτελεί ενιαία στρώση, αλλά περιλαμβάνει μωσαϊκά, αρχαίες λίθινες πλάκες και σε ορισμένα σημεία κενά που παραπέμπουν σε υποκείμενους θαλάμους. Ετσι, η συγκέντρωση μεγάλων φορτίων ή οι κραδασμοί από βαριά οχήματα ενδέχεται να προκαλέσουν φθορές με την πάροδο του χρόνου.
Τα μέτρα προστασίας που ανακοινώθηκαν, πάντως, για την τοποθέτηση προσωρινών προστατευτικών πάνελ στο ιστορικό δάπεδο δεν έπεισαν τους ειδικούς. Μάλιστα, σύμφωνα με επιστημονική εκτίμηση που δημοσιεύτηκε ανώνυμα, το δάπεδο της Αγίας Σοφίας δεν αποτελεί ενιαία στρώση, αλλά περιλαμβάνει μωσαϊκά, αρχαίες λίθινες πλάκες και σε ορισμένα σημεία κενά που παραπέμπουν σε υποκείμενους θαλάμους. Ετσι, η συγκέντρωση μεγάλων φορτίων ή οι κραδασμοί από βαριά οχήματα ενδέχεται να προκαλέσουν φθορές με την πάροδο του χρόνου.
Βαρέα οχήματα στο εσωτερικό του μεγαλύτερου θρησκευτικού συμβόλου. Οι εικόνες εξαγρίωσαν πολλούς Τούρκους
Η ανησυχία είναι διάχυτη στα μηνύματα Τούρκων αρχαιολόγων στα social media μετά την εμφάνιση αυτών των φωτογραφιών. Κάποιοι έγραψαν ότι δεν πιστεύουν στα μάτια τους, εκφράζοντας την ελπίδα οι εικόνες να μην είναι αληθινές. Αλλοι διατυπώνουν ενστάσεις με πιο διπλωματικό τρόπο, όπως γνωστός Τούρκος αρχαιολόγος: «Μπορεί η είσοδος αυτών των οχημάτων στην Αγια-Σοφιά να γίνει αποδεκτή σύμφωνα με τις αρχές της καθολικής προστασίας; Αναρωτιέμαι αν πραγματικά δεν υπήρχε άλλος τρόπος!». Ορισμένοι σχολιάζουν πιο δεικτικά κάνοντας λόγο για ντροπή και αίσχος. «Αυτή είναι η αξία που δίνεται στην Ιστορία, καμία περίοδος δεν έχει καταστραφεί τόσο. Ελπίζω το αυτοκίνητο να μην είναι diesel», «είναι πολύ εύκολο να σκοτώσεις την Ιστορία, οι αδαείς δεν ξέρουν την αξία της» είναι ορισμένες από τις αντιδράσεις.
Από τους Λατίνους στον Μωάμεθ
Η ανησυχία είναι διάχυτη στα μηνύματα Τούρκων αρχαιολόγων στα social media μετά την εμφάνιση αυτών των φωτογραφιών. Κάποιοι έγραψαν ότι δεν πιστεύουν στα μάτια τους, εκφράζοντας την ελπίδα οι εικόνες να μην είναι αληθινές. Αλλοι διατυπώνουν ενστάσεις με πιο διπλωματικό τρόπο, όπως γνωστός Τούρκος αρχαιολόγος: «Μπορεί η είσοδος αυτών των οχημάτων στην Αγια-Σοφιά να γίνει αποδεκτή σύμφωνα με τις αρχές της καθολικής προστασίας; Αναρωτιέμαι αν πραγματικά δεν υπήρχε άλλος τρόπος!». Ορισμένοι σχολιάζουν πιο δεικτικά κάνοντας λόγο για ντροπή και αίσχος. «Αυτή είναι η αξία που δίνεται στην Ιστορία, καμία περίοδος δεν έχει καταστραφεί τόσο. Ελπίζω το αυτοκίνητο να μην είναι diesel», «είναι πολύ εύκολο να σκοτώσεις την Ιστορία, οι αδαείς δεν ξέρουν την αξία της» είναι ορισμένες από τις αντιδράσεις.
Από τους Λατίνους στον Μωάμεθ
Η μακρά ιστορική διαδρομή αυτού του υπέρτατου πνευματικού και αρχιτεκτονικού συμβόλου της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ξεκινά το 532, μετά την καταστροφή της Θεοδοσιανής Αγίας Σοφίας κατά τη Στάση του Νίκα. Εκείνη την εποχή ο Ιουστινιανός ανέθεσε στους μαθηματικούς και αρχιτέκτονες Ανθέμιο και Ισίδωρο την ανέγερση ενός νέου ναού της Αγίας Σοφίας. Ετσι κι έγινε με την ολοκλήρωση του φιλόδοξου σχεδίου τον Δεκέμβριο του 537 να παραδίδει στην Ιστορία ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό επίτευγμα, προορισμένο να παραμείνει, παρά τις καταστροφές που υπέστη στην πορεία, ως πολιτισμική κοιτίδα συνάντησης μεταξύ Ανατολής και Δύσης, αλλά και ως διαχρονικό σημείο αναφοράς για αρκετούς μεταγενέστερους ορθόδοξους ναούς και οθωμανικά τζαμιά.
Για παράδειγμα, το Μπλε Τζαμί και το Τζαμί του Σουλτάνου Αχμέτ σχεδιάστηκαν με έμπνευση από την Αγια-Σοφιά. Μέχρι το 1453 λειτουργούσε ως βυζαντινός χριστιανικός καθεδρικός ναός της Πόλης και ουσιαστικά ως εμβληματικό επίκεντρο της Ορθοδοξίας, με εξαίρεση την περίοδο 1204-1261, κατά την οποία ήταν ρωμαιοκαθολικός ναός. Τον Σεπτέμβριο του 1261, μετά την ανάκτηση της βυζαντινής πρωτεύουσας από τους Σταυροφόρους, στην Αγια-Σοφιά στέφθηκε αυτοκράτορας ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος, εγκαινιάζοντας την τελευταία βυζαντινή δυναστεία των Παλαιολόγων. Κατά τους παλαιολόγειους χρόνους, τον 13ο και 14ο αιώνα, έπειτα από σημαντικές καταστροφές, έγινε αποκατάσταση του ναού και επαναδιακόσμηση του εσωτερικού του, λαμβάνοντας την τελική του μορφή, με την οποία σώζεται μέχρι σήμερα.
Για παράδειγμα, το Μπλε Τζαμί και το Τζαμί του Σουλτάνου Αχμέτ σχεδιάστηκαν με έμπνευση από την Αγια-Σοφιά. Μέχρι το 1453 λειτουργούσε ως βυζαντινός χριστιανικός καθεδρικός ναός της Πόλης και ουσιαστικά ως εμβληματικό επίκεντρο της Ορθοδοξίας, με εξαίρεση την περίοδο 1204-1261, κατά την οποία ήταν ρωμαιοκαθολικός ναός. Τον Σεπτέμβριο του 1261, μετά την ανάκτηση της βυζαντινής πρωτεύουσας από τους Σταυροφόρους, στην Αγια-Σοφιά στέφθηκε αυτοκράτορας ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος, εγκαινιάζοντας την τελευταία βυζαντινή δυναστεία των Παλαιολόγων. Κατά τους παλαιολόγειους χρόνους, τον 13ο και 14ο αιώνα, έπειτα από σημαντικές καταστροφές, έγινε αποκατάσταση του ναού και επαναδιακόσμηση του εσωτερικού του, λαμβάνοντας την τελική του μορφή, με την οποία σώζεται μέχρι σήμερα.
Φθορές στην Πύλη του Αυτοκράτορα. Το 2022 καταγράφηκε σε βίντεο και η πτώση τμημάτων του τρούλου
Οι μεγάλες περιπέτειες για την Αγια-Σοφιά ξεκινούν μετά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης, στις 29 Μαΐου του 1453, οπότε και έπεσε στα… χέρια του Μωάμεθ του Πορθητή και της οθωμανικής εξουσίας, για να υποστεί νέες μεγάλες καταστροφές. Από εκείνη την περίοδο, το για 1.000 σχεδόν χρόνια σύμβολο της Ορθοδοξίας και κορωνίδα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, μετατρέπεται σε ισλαμικό τέμενος. Ετσι λειτούργησε για 5 αιώνες, μέχρι το 1934, όταν ο Κεμάλ Ατατούρκ αποφάσισε τη μετατροπή του σε μουσείο. Ηταν μια καθοριστική κίνηση στο πλαίσιο της στρατηγικής του να δώσει κοσμικό χαρακτήρα στην Τουρκία, με τον διαχωρισμό κράτους και θρησκείας, περιορίζοντας τις ισλαμικές επιρροές, αλλά και αποσκοπώντας στην ανάδειξη της χώρας του ως κληρονόμου και διαχειριστή μιας παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Υπό αυτό το καθεστώς η Αγια-Σοφιά συγκέντρωσε για δεκαετίες το παγκόσμιο ενδιαφέρον και τον θαυμασμό, ενώ το 1985 αναγνωρίστηκε από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Η εποχή Ερντογάν
Οι μεγάλες περιπέτειες για την Αγια-Σοφιά ξεκινούν μετά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης, στις 29 Μαΐου του 1453, οπότε και έπεσε στα… χέρια του Μωάμεθ του Πορθητή και της οθωμανικής εξουσίας, για να υποστεί νέες μεγάλες καταστροφές. Από εκείνη την περίοδο, το για 1.000 σχεδόν χρόνια σύμβολο της Ορθοδοξίας και κορωνίδα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, μετατρέπεται σε ισλαμικό τέμενος. Ετσι λειτούργησε για 5 αιώνες, μέχρι το 1934, όταν ο Κεμάλ Ατατούρκ αποφάσισε τη μετατροπή του σε μουσείο. Ηταν μια καθοριστική κίνηση στο πλαίσιο της στρατηγικής του να δώσει κοσμικό χαρακτήρα στην Τουρκία, με τον διαχωρισμό κράτους και θρησκείας, περιορίζοντας τις ισλαμικές επιρροές, αλλά και αποσκοπώντας στην ανάδειξη της χώρας του ως κληρονόμου και διαχειριστή μιας παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Υπό αυτό το καθεστώς η Αγια-Σοφιά συγκέντρωσε για δεκαετίες το παγκόσμιο ενδιαφέρον και τον θαυμασμό, ενώ το 1985 αναγνωρίστηκε από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Η εποχή Ερντογάν
Με την άνοδο του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην εξουσία, το 2002, σηματοδοτήθηκε η σταδιακή παλινόρθωση του ισλαμικού χαρακτήρα της Τουρκίας, στο πλαίσιο της στρατηγικής του στόχευσης να αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Ανατολής και του αραβικού κόσμου. Τα πρώτα δείγματα της εχθρικής στάσης προς την Αγια-Σοφιά, που παρά τις όποιες προσπάθειες, παρέμενε και παραμένει σύμβολο της Ορθοδοξίας, είχαν δοθεί ήδη από τη δεκαετία του ’90, με ισλαμιστικές οργανώσεις να ζητούν τη μετατροπή της σε τζαμί.
Επί Ερντογάν άρχισαν οι…προσευχές μουσουλμάνων μπροστά στο μνημείο, αλλά και οι εμπρηστικές δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων. Κάπως έτσι καλλιεργήθηκε το έδαφος για να φτάσουμε στις 10 Ιουλίου 2020, όταν το Τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την απόφαση του Ατατούρκ του 1934 και άνοιξε τον δρόμο για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Την ίδια κιόλας ημέρα, δηλαδή χωρίς να τηρηθούν ούτε τα προσχήματα, ο Ερντογάν υπέγραψε το διάταγμα για την ένταξη του μνημείου στο δίκτυο των θρησκευτικών χώρων. Στις 24 Ιουλίου τελέστηκε η πρώτη μουσουλμανική προσευχή στον ναό έπειτα από 86 χρόνια, με τον ίδιο τον Τούρκο πρόεδρο να διαβάζει το Κοράνι, εδραιώνοντας τη θέση του στο εσωτερικό και, κυρίως, στο φιλικό γι’ αυτόν μουσουλμανικό στοιχείο, σε μια περίοδο πολιτικής πίεσης και οικονομικής αστάθειας.
Επί Ερντογάν άρχισαν οι…προσευχές μουσουλμάνων μπροστά στο μνημείο, αλλά και οι εμπρηστικές δηλώσεις κυβερνητικών αξιωματούχων. Κάπως έτσι καλλιεργήθηκε το έδαφος για να φτάσουμε στις 10 Ιουλίου 2020, όταν το Τουρκικό Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε την απόφαση του Ατατούρκ του 1934 και άνοιξε τον δρόμο για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Την ίδια κιόλας ημέρα, δηλαδή χωρίς να τηρηθούν ούτε τα προσχήματα, ο Ερντογάν υπέγραψε το διάταγμα για την ένταξη του μνημείου στο δίκτυο των θρησκευτικών χώρων. Στις 24 Ιουλίου τελέστηκε η πρώτη μουσουλμανική προσευχή στον ναό έπειτα από 86 χρόνια, με τον ίδιο τον Τούρκο πρόεδρο να διαβάζει το Κοράνι, εδραιώνοντας τη θέση του στο εσωτερικό και, κυρίως, στο φιλικό γι’ αυτόν μουσουλμανικό στοιχείο, σε μια περίοδο πολιτικής πίεσης και οικονομικής αστάθειας.
Ο Ταγίπ Ερντογάν με τον Χασάν Γκιουρσόι, εργολάβο που έχει αναλάβει όλα τα συμβόλαια σχετικά με την Αγία Σοφιά
Έκτοτε το μοναδικής ομορφιάς εσωτερικό δάπεδο καλύφθηκε με πράσινα χαλιά όπου περπατούν ξυπόλητοι και προσεύχονται, κατά το τυπικό τους, οι μουσουλμάνοι, έχουν τοποθετηθεί τεράστιες πράσινες επιγραφές του Κορανίου, αλλά και… πανιά για να κρύψουν, -όσο μπορούν-, τα εκπληκτικά ψηφιδωτά, σπάνιο αποτύπωμα των βυζαντινών καταβολών του ναού.
Ασφαιρες καταδίκες
Έκτοτε το μοναδικής ομορφιάς εσωτερικό δάπεδο καλύφθηκε με πράσινα χαλιά όπου περπατούν ξυπόλητοι και προσεύχονται, κατά το τυπικό τους, οι μουσουλμάνοι, έχουν τοποθετηθεί τεράστιες πράσινες επιγραφές του Κορανίου, αλλά και… πανιά για να κρύψουν, -όσο μπορούν-, τα εκπληκτικά ψηφιδωτά, σπάνιο αποτύπωμα των βυζαντινών καταβολών του ναού.
Ασφαιρες καταδίκες
Βεβαίως, η μετατροπή του Μνημείου Παγκόσμιας Κληρονομιάς σε τζαμί και σύμβολο του Ισλάμ προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων όχι μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από την UNESCO, την Ε.Ε., τις ΗΠΑ κ.α., χωρίς φυσικά κανένα αποτέλεσμα. Από τότε που ξαναλειτούργησε ως τζαμί η Αγια-Σοφιά έχει υποστεί λόγω συνωστισμού πολλές φανερές -και ποιος ξέρει και πόσες «αφανείς»- φθορές, οι οποίες έχουν αναδειχθεί και από ορισμένα τουρκικά μέσα ενημέρωσης. Μέχρι και κομμάτια του τρούλου άρχισαν να πέφτουν, όπως καταγράφηκε σε βίντεο το 2022. Αρκετοί ειδικοί επιστήμονες έκρουσαν τον κώδωνα κινδύνου, ζητώντας περιορισμό πρόσβασης για να διατηρηθεί η ακεραιότητα του μνημείου.
Ο Σερίφ Γιασάρ του Ιδρύματος Ιστορίας της Τέχνης της Τουρκίας δήλωσε ότι η Αγια-Σοφιά θα καταρρεύσει στον επόμενο σεισμό. Προσθέτοντας ότι πριν μετατραπεί σε τζαμί το Δ.Σ. του Ιδρύματος είχε προτείνει να δέχεται επισκέπτες σε ομάδες των 25 ατόμων το πολύ, καθώς η υγρασία που εκπέμπεται από την αναπνοή τους ήταν επιζήμια για το εσωτερικό. Επίσης, είχε συστήσει την εκτεταμένη αποκατάσταση, προειδοποιώντας ότι ο τρούλος μπορεί να καταρρεύσει. Ωστόσο, το Ιδρυμα αντιμετώπισε την άρνηση της τότε διοίκησης καθώς η Αγια-Σοφιά ήταν το πιο προσοδοφόρο μουσείο στην Τουρκία. Ετσι, οι ζημιές όλο και πυκνώνουν, όπως συνέβη το 2022 με τον βανδαλισμό που υπέστη η Πύλη του Αυτοκράτορα.
Ο Σερίφ Γιασάρ του Ιδρύματος Ιστορίας της Τέχνης της Τουρκίας δήλωσε ότι η Αγια-Σοφιά θα καταρρεύσει στον επόμενο σεισμό. Προσθέτοντας ότι πριν μετατραπεί σε τζαμί το Δ.Σ. του Ιδρύματος είχε προτείνει να δέχεται επισκέπτες σε ομάδες των 25 ατόμων το πολύ, καθώς η υγρασία που εκπέμπεται από την αναπνοή τους ήταν επιζήμια για το εσωτερικό. Επίσης, είχε συστήσει την εκτεταμένη αποκατάσταση, προειδοποιώντας ότι ο τρούλος μπορεί να καταρρεύσει. Ωστόσο, το Ιδρυμα αντιμετώπισε την άρνηση της τότε διοίκησης καθώς η Αγια-Σοφιά ήταν το πιο προσοδοφόρο μουσείο στην Τουρκία. Ετσι, οι ζημιές όλο και πυκνώνουν, όπως συνέβη το 2022 με τον βανδαλισμό που υπέστη η Πύλη του Αυτοκράτορα.
Εκτός από «χαρτί» στα χέρια της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας της γείτονος, με ό,τι αυτό σημαίνει, η Αγια-Σοφιά έχει δοκιμαστεί στο πέρασμα των αιώνων και από τα φυσικά φαινόμενα. Κυρίως από τους μεγάλους σεισμούς που ουκ ολίγες φορές έχουν χτυπήσει την Τουρκία προκαλώντας πολυάριθμα θύματα και τεράστιες υλικές καταστροφές. Παρά τη σφοδρότητα αυτών των φαινομένων, όμως, άντεξε και παραμένει όρθια χωρίς τίποτα από όλα αυτά να καταφέρει να τη «χαμηλώσει»…
Είναι πολλά τα... έσοδα
Είναι πολλά τα... έσοδα
Υπάρχει και η οικονομική διάσταση της υπόθεσης, καθώς η Αγια-Σοφιά αποτελούσε για το τουρκικό κράτος, όσο λειτουργούσε ως μουσείο, σημαντική πηγή εσόδων. Με βάση τα στοιχεία, την τελευταία χρονιά, το 2019, υπήρξαν 3,73 εκατομμύρια επισκέπτες, που έφεραν στα ταμεία 72 εκατ. δολάρια, δεδομένου ότι το εισιτήριο εισόδου κόστιζε τότε 15 δολάρια, ενώ το νυχτερινό έφτανε μέχρι και στα 365 δολάρια… Η μετατροπή σε τζαμί, το 2020, με τα έσοδα να εκμηδενίζονται, είχε προκαλέσει εσωτερικές αντιδράσεις. Δημοσιεύματα του Τύπου και βουλευτές της αντιπολίτευσης υποστήριξαν ότι τα έσοδα που προσέφερε η Αγια-Σοφιά ως μουσείο ξεπερνούσαν το σύνολο των εσόδων των διοδίων από όλες τις γέφυρες της Κωνσταντινούπολης…
Επειτα από αυτά, η τουρκική ηγεσία το… ξανασκέφτηκε και καθιερώθηκε η παράλληλη λειτουργία του ναού ως τζαμί και ως επισκέψιμος χώρος. Ειδικότερα, γίνονται επισκέψεις και ξεναγήσεις στο περιστύλιο του υπερώου (Πινακοθήκη Επισκεπτών) με εισιτήριο που κοστίζει 25 ή 28 ευρώ χωρίς αναμονή, ενώ στον κυρίως ναό οι επισκέψεις είναι περιορισμένες και γίνονται το πρωί για να αποφεύγεται ο συνωστισμός, καθώς το απόγευμα ο χώρος είναι αφιερωμένος στην προσευχή. Σε κάθε περίπτωση, ισχύει και dress code, με τις γυναίκες να φορούν μαντίλα και μακριά φορέματα και οι άνδρες μακριά παντελόνια και μπλούζες, δηλαδή όχι καλοκαιρινή περιβολή.
Επειτα από αυτά, η τουρκική ηγεσία το… ξανασκέφτηκε και καθιερώθηκε η παράλληλη λειτουργία του ναού ως τζαμί και ως επισκέψιμος χώρος. Ειδικότερα, γίνονται επισκέψεις και ξεναγήσεις στο περιστύλιο του υπερώου (Πινακοθήκη Επισκεπτών) με εισιτήριο που κοστίζει 25 ή 28 ευρώ χωρίς αναμονή, ενώ στον κυρίως ναό οι επισκέψεις είναι περιορισμένες και γίνονται το πρωί για να αποφεύγεται ο συνωστισμός, καθώς το απόγευμα ο χώρος είναι αφιερωμένος στην προσευχή. Σε κάθε περίπτωση, ισχύει και dress code, με τις γυναίκες να φορούν μαντίλα και μακριά φορέματα και οι άνδρες μακριά παντελόνια και μπλούζες, δηλαδή όχι καλοκαιρινή περιβολή.
Και βιομηχανική πόρτα με ρολό για την είσοδο των ξένων τουριστών αποκαλύφθηκε τον Ιανουάριο του 2024
«Πάρτυ» των κολλητώνΑλγεινή εντύπωση, ωστόσο, είχε προκαλέσει η αποκάλυψη τον Ιανουάριο του 2024, ότι σε νέα πύλη για την είσοδο των ξένων τουριστών, -στο πλαίσιο των εργασιών διαχωρισμού του λατρευτικού και του μουσειακού τμήματος-, τοποθετήθηκε μέχρι και… βιομηχανική πόρτα με ρολό και αντίστοιχα παντζούρια, τα οποία χρησιμοποιούνται σε γκαραζόπορτες και εργοστάσια.
Οι εργασίες αποκατάστασης της Αγίας Σοφίας αποτελούν ωστόσο και… πεδίον δόξης λαμπρό για εργολάβους που πρόσκεινται στον Ερντογάν και στο κόμμα του. Πρώτος και καλύτερος είναι ο Χασάν Γκιουρσόι, προσωπικός φίλος και συμμαθητής του Τούρκου προέδρου, που με τον όμιλο Guryapi έχει αναλάβει… σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα όλα τα συμβόλαια σχετικά με το μνημείο. Η εταιρεία του Guryapi Restoration Contracting and Trading κέρδισε τα τελευταία χρόνια διαγωνισμό 218,5 εκατ. τουρκικών λιρών για την Αγια-Σοφιά, αλλά στη συνέχεια και τις «ουρές» του, με άλλο συμβόλαιο ύψους 31,25 εκατ. λιρών.
Οι εταιρείες του Γκιουρσόι, καθ’ όλη τη μακρά περίοδο κυριαρχίας του Ερντογάν, έχουν κερδίσει δεκάδες δημόσιους διαγωνισμούς, εμφανίζοντας στο ενεργητικό τους πάνω από 100 μεγάλα έργα υποδομών, οικιστικά, εμπορικά και βέβαια όλα τα projects αποκαταστάσεων ιστορικών μνημείων. Μεταξύ αυτών, το Αρχοντικό Huber, το Τζαμί Süleymaniye, το Πανεπιστήμιο Γαλατασαράι, το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Τοπ Καπί, αλλά και ένα κατάλυμα που συνδέεται με ίδρυμα του γιου του προέδρου, Μπιλάλ Ερντογάν. Μόνο η εταιρεία αποκαταστάσεων Guryapi Restoration έχει κερδίσει 20 δημόσιους διαγωνισμούς από το 2015, συνολικής αξίας 1,741 δισ. τουρκικών λιρών.
Επιπλέον ο Γκιουρσόι ανέλαβε κατασκευαστικά έργα αξίας πολλών εκατομμυρίων, όπως η εξοχική κατοικία του προέδρου Ερντογάν στην ανατολική επαρχία Βαν, το αρχοντικό Ahlat και το μεγαλύτερο τζαμί της Τουρκίας, το Çamlıca. Στην υπόθεση της Αγίας Σοφίας έχει εμπλακεί ένας ακόμη στενός φίλος του Ερντογάν, ο Μουχαρέμ Χιλμί Σενάλπ, αρχιτέκτονας και ιδιοκτήτης της Hassa Architecture Company. Αυτός κέρδισε έναν διαγωνισμό αποκατάστασης του μνημείου το 2022, αλλά, όπως έχουν αναδείξει τουρκικά μέσα ενημέρωσης, έχει πάρει πάνω 20 δημόσιους διαγωνισμούς την τελευταία δεκαετία…
«Πάρτυ» των κολλητώνΑλγεινή εντύπωση, ωστόσο, είχε προκαλέσει η αποκάλυψη τον Ιανουάριο του 2024, ότι σε νέα πύλη για την είσοδο των ξένων τουριστών, -στο πλαίσιο των εργασιών διαχωρισμού του λατρευτικού και του μουσειακού τμήματος-, τοποθετήθηκε μέχρι και… βιομηχανική πόρτα με ρολό και αντίστοιχα παντζούρια, τα οποία χρησιμοποιούνται σε γκαραζόπορτες και εργοστάσια.
Οι εργασίες αποκατάστασης της Αγίας Σοφίας αποτελούν ωστόσο και… πεδίον δόξης λαμπρό για εργολάβους που πρόσκεινται στον Ερντογάν και στο κόμμα του. Πρώτος και καλύτερος είναι ο Χασάν Γκιουρσόι, προσωπικός φίλος και συμμαθητής του Τούρκου προέδρου, που με τον όμιλο Guryapi έχει αναλάβει… σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα όλα τα συμβόλαια σχετικά με το μνημείο. Η εταιρεία του Guryapi Restoration Contracting and Trading κέρδισε τα τελευταία χρόνια διαγωνισμό 218,5 εκατ. τουρκικών λιρών για την Αγια-Σοφιά, αλλά στη συνέχεια και τις «ουρές» του, με άλλο συμβόλαιο ύψους 31,25 εκατ. λιρών.
Οι εταιρείες του Γκιουρσόι, καθ’ όλη τη μακρά περίοδο κυριαρχίας του Ερντογάν, έχουν κερδίσει δεκάδες δημόσιους διαγωνισμούς, εμφανίζοντας στο ενεργητικό τους πάνω από 100 μεγάλα έργα υποδομών, οικιστικά, εμπορικά και βέβαια όλα τα projects αποκαταστάσεων ιστορικών μνημείων. Μεταξύ αυτών, το Αρχοντικό Huber, το Τζαμί Süleymaniye, το Πανεπιστήμιο Γαλατασαράι, το Αρχαιολογικό Μουσείο, το Τοπ Καπί, αλλά και ένα κατάλυμα που συνδέεται με ίδρυμα του γιου του προέδρου, Μπιλάλ Ερντογάν. Μόνο η εταιρεία αποκαταστάσεων Guryapi Restoration έχει κερδίσει 20 δημόσιους διαγωνισμούς από το 2015, συνολικής αξίας 1,741 δισ. τουρκικών λιρών.
Επιπλέον ο Γκιουρσόι ανέλαβε κατασκευαστικά έργα αξίας πολλών εκατομμυρίων, όπως η εξοχική κατοικία του προέδρου Ερντογάν στην ανατολική επαρχία Βαν, το αρχοντικό Ahlat και το μεγαλύτερο τζαμί της Τουρκίας, το Çamlıca. Στην υπόθεση της Αγίας Σοφίας έχει εμπλακεί ένας ακόμη στενός φίλος του Ερντογάν, ο Μουχαρέμ Χιλμί Σενάλπ, αρχιτέκτονας και ιδιοκτήτης της Hassa Architecture Company. Αυτός κέρδισε έναν διαγωνισμό αποκατάστασης του μνημείου το 2022, αλλά, όπως έχουν αναδείξει τουρκικά μέσα ενημέρωσης, έχει πάρει πάνω 20 δημόσιους διαγωνισμούς την τελευταία δεκαετία…
Σταύρος Γριμάνης
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
