Θυμάται το καθεστώς Χότζα και την ακράτεια του «Στάλιν». Ανατρέχει στους πολιτικούς δεσμούς που είχε στην Αθήνα από τη δεκαετία του ’90. Και λέει στην «Κ» από τη φυλακή ότι δεν ψάχνει να «πετύχει κάτι τεράστιο μέσα σε μια μέρα»
Το 2003 ο Φρέντης Μπελέρης («Φρέντης» είναι το σωστό όνομα, όχι «Φρέντι») τραυματίστηκε από επίθεση Αλβανών παρακρατικών επειδή τους απέτρεψε να «απαγάγουν» μια κάλπη από το εκλογικό κέντρο στο χωριό Aνω Πύλιουρι της Χειμάρρας. Oμως η επεισοδιακή ιστορία του εκλεγμένου δημάρχου Χειμάρρας και νυν υποψηφίου ευρωβουλευτή της Ν.Δ. που έκλεισε 11 μήνες στις αλβανικές φυλακές λόγω μιας διάτρητης και αστήρικτης κατηγορίας εξαγοράς επτά ψήφων προς 350 ευρώ στις περυσινές δημοτικές εκλογές δεν αρχίζει τότε.
Οι Eλληνες της Χειμάρρας αρνήθηκαν να λάβουν μέρος στις δημοψηφισματικές εκλογές της 2ας Δεκεμβρίου 1945, που μεθόδευσε ο Χότζα για να κάνει την Αλβανία κομμουνιστική. Ως αντίποινα η κυβέρνηση Χότζα έκλεισε τα ελληνικά σχολεία της περιοχής. Ο Μπελέρης έμαθε τα ελληνικά στο σπίτι του. Παρ’ όλα αυτά σήμερα εύκολα παραθέτει επιχειρήματα απλά και κατανοητά, χωρίς πίκρα και χωρίς εκδικητικότητα. Η περιπέτεια μιας ζωής με το βίωμα του αγώνα σε μια μειονότητα δεν τον έχει σκληρύνει, παρά το αψύ παρουσιαστικό του.
Αλφρεντ, ο γίγας
Ο Σταύρος Παπασταύρου τον χαρακτηρίζει «αγαθό γίγαντα». Ο πρώην υπουργός Επικρατείας ήταν ο πρώτος που εισηγήθηκε στον πρωθυπουργό, ήδη από τον Νοέμβριο του 2023, να βάλει τον Μπελέρη στο ευρωψηφοδέλτιο. Γνωρίζονται από το 1993 όταν τους σύστησε η Μαριέττα Γιαννάκου στην Αθήνα. Ο Μπελέρης τότε βρισκόταν μόλις δύο χρόνια στην Ελλάδα, στη Ζάκυνθο. Το 1994 μετακόμισε στην Αθήνα, αλλά είτε στη Ζάκυνθο είτε στην Αθήνα, είχε τον νου του στη Χειμάρρα. Πώς ένας Ελληνας της Αλβανίας ονομάστηκε «Φρέντης»; Ο παππούς του λεγόταν Νέστορας, αλλά το καθεστώς είχε απαγορεύσει στους Ελληνες να δίνουν στα παιδιά τους ελληνικά ονόματα. Οι γονείς έπρεπε να επιλέξουν από έναν κατάλογο ονομάτων και επέλεξαν το όνομα «Αλφρεντ». Κι από εκεί βγήκε το «Φρέντης».
Ο μικρός Φρέντης έπαιζε στον δρόμο όταν άκουσε ένα άλλο παιδί να φωνάζει: «Ο Στάλιν χέστηκε». Πανικός επικράτησε στους μεγάλους. Φοβήθηκαν ότι η αστυνομία θα συλλάβει τον πατέρα και τη μάνα του. Μόνο που δεν επρόκειτο για κάποιο επαναστατικό ξέσπασμα του μικρού. Στην παρέα με τους μπόμπιρες βρισκόταν ένα άλλο παιδάκι, που ονομαζόταν «Στάλιν». Και ναι, ένα μικρό παιδί πάνω στο παιχνίδι μπορεί να τα κάνει πάνω του, ακόμα κι αν ονομάζεται… Στάλιν.
Οι ανυποψίαστοι αναρωτιούνται για το πώς και το γιατί των σχέσεων ενός νεαρού από τη Χειμάρρα με πρόσωπα της εξουσίας στην Αθήνα. Προφανώς λησμονούν το κλίμα της εποχής, τους προβληματισμούς για τη ρευστότητα στα Βαλκάνια, τα μισόλογα στην Ευρώπη περί αλλαγής συνόρων, τις έγνοιες για την προστασία των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ενδιαφερόταν προσωπικά για τους Βορειοηπειρώτες, όπως και ο τότε υπουργός Εξωτερικών Αντώνης Σαμαράς. Ο Μητσοτάκης ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός που επισκέφτηκε τη Βόρειο Ηπειρο και συγκεκριμένα τη Δερβιτσάνη στις 13 Ιανουαρίου 1991 συνοδευόμενος από τον Σαμαρά, την Ντόρα Μπακογιάννη και τον Μίκη Θεοδωράκη. Τριάντα δύο χρόνια μετά, στις 27 Οκτωβρίου 2023 στην πλατεία της Δερβιτσάνης ο Αλβανός πρωθυπουργός Εντι Ράμα πρωτοστάτησε στα αποκαλυπτήρια της προτομής του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη παρουσία του Δημήτρη Αβραμόπουλου.
Γέφυρα ή θρυαλλίδα
Λίγο καιρό νωρίτερα από τη γιορτή στη Δερβιτσάνη, στις 22 Δεκεμβρίου 2022 ο Κυριάκος Μητσοτάκης έγινε ο δεύτερος Ελληνας πρωθυπουργός που επισκέφτηκε τη Βόρειο Ηπειρο και ο πρώτος που πήγε στη Χειμάρρα. Στο αεροπλάνο από Αθήνα είχε μπροστά του έναν φάκελο. Ηταν ο φάκελος με τις σημειώσεις του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη από το ταξίδι του 1991. «Η αντιμετώπιση της μειονότητας μπορεί να την κάνει είτε γέφυρα φιλίας, είτε εστία αντιπαράθεσης», είπε ο Μητσοτάκης το 1991. «Ο Κυριάκος Μητσοτάκης συνεχίζει την πολιτική του πατέρα του με τη γενναία πρωτοβουλία του να στείλει τη Χειμάρρα στις Βρυξέλλες και να κάνει τα προβλήματά μας από διμερή, ευρωπαϊκά», λέει ο Μπελέρης στην «Κ».
Φήμες και εικασίες πλανώνται γύρω από τον Μπελέρη και η κυριότερη από αυτές είναι ότι συμμετείχε στην επίθεση της παραστρατιωτικής οργάνωσης ΜΑΒΗ (Μέτωπο Απελευθέρωσης Βορείου Ηπείρου) στο φυλάκιο της Επισκοπής στις 10 Απριλίου 1994 στην Αλβανία που είχε ως συνέπεια τον θάνατο δύο Αλβανών νεοσύλλεκτων. Η αλήθεια, τσεκαρισμένη από Ελληνες και Αλβανούς, είναι ότι εκείνη την ημέρα ο Μπελέρης βρισκόταν στην Κύπρο. Είχε πάει για επαγγελματική εκπαίδευση (θερμοϋδραυλικός) μαζί με άλλους 100 Βορειοηπειρώτες προσκεκλημένους του «Παγκύπριου Φορέα Βοήθειας Βορειοηπειρωτών». Οπως αποδείχθηκε και από το σφράγισμα του διαβατηρίου του (που τότε γινόταν στα εκτός Ε.Ε. αεροδρόμια υποχρεωτικά) παρέμεινε στην Κύπρο από τις 22 Ιανουαρίου έως τις 24 Ιουνίου 1994. Η υπόθεση αυτή έχει ερευνηθεί από την αλβανική δικαιοσύνη το 1994, το 2005 και το 2019, χωρίς να προκύψει οποιοδήποτε στοιχείο κατά του Μπελέρη. Προφανώς, σημειώνουν οι φίλοι του Μπελέρη, αν είχε οποιαδήποτε σχέση με το συμβάν δεν θα επέστρεφε το 2015 για να ζήσει μόνιμα στη Χειμάρρα με την οικογένειά του, όπου άνοιξε εστιατόριο και παράλληλα είναι ιδιοκτήτης δέκα ενοικιαζόμενων δωματίων. Ούτε θα τον υποστήριζαν στις δημοτικές εκλογές του 2023 ο Ιλιρ Μέτα και ο Σαλί Μπερίσα.
Η σύλληψη το 1995
Ο 23χρονος Μπελέρης συνελήφθη το 1995 στο Καλπάκι Ιωαννίνων με άλλους έξι Ελληνες που βρίσκονταν σε δύο αυτοκίνητα, στο ένα εκ των οποίων υπήρχαν όπλα. Υπήρχε υποψία ότι οι εν λόγω μπορεί να συνδέονταν με την επίθεση στην Επισκοπή, αλλά στον Μπελέρη δεν ασκήθηκε δίωξη αφού είχε αποδείξεις (διαβατήριο και αεροπορικά εισιτήρια) ότι την κρίσιμη ημερομηνία βρισκόταν στην Κύπρο. Τελικώς, διαπιστώθηκε έπειτα από αίτημα δικαστικής συνδρομής στην Αλβανία ότι τα όπλα δεν είχαν χρησιμοποιηθεί στην Επισκοπή, ούτε είχαν κλαπεί από εκεί, οπότε οι ύποπτοι απαλλάχτηκαν με βούλευμα έπειτα από μια πολύμηνη προφυλάκιση στον Κορυδαλλό. Στο Εφετείο ο Μπελέρης καταδικάστηκε σε τρία χρόνια με αναστολή για συνέργεια σε οπλοκατοχή.
Ας επιστρέψουμε στο περιστατικό του 2003, όταν ο Μπελέρης, που τότε ζούσε στην Αθήνα –και εργαζόταν ως υδραυλικός με δική του εταιρεία που ακόμα διατηρεί με έναν συνέταιρό του– οργάνωσε τους εν Ελλάδι δημότες Χειμάρρας να πάνε και να ψηφίσουν στις δημοτικές εκλογές του τόπου τους. Αλβανοί παρακρατικοί, αφού έκλεψαν κάλπες από χωριά, όχι μόνο χτύπησαν τον Μπελέρη, αλλά μαχαίρωσαν δύο άλλους μειονοτικούς, ο ένας εκ των οποίων σώθηκε παρά τρίχα επειδή μεταφέρθηκε εσπευσμένα στα Ιωάννινα, όπως θυμάται ο καθηγητής, βουλευτής της Ν.Δ. και φίλος της οικογένειας Μπελέρη, Αγγελος Συρίγος που εκείνες τις ημέρες βρισκόταν στη Χειμάρρα για να βοηθήσει οργανωτικά στις εκλογές. Για να καλυφθεί η δράση των παρακρατικών, ο Μπελέρης κατηγορήθηκε για «προσβολή του αλβανισμού» και καταδικάστηκε ερήμην σε τρία χρόνια φυλάκιση. Οι αλβανικές αρχές δεν ζήτησαν από τις ελληνικές τη συνδρομή τους προκειμένου να εκτίσει την ποινή, η οποία παραγράφηκε. Εκμεταλλεύτηκαν όμως την καταδίκη ως αφορμή για να μην του επιτρέψουν να συμμετέχει ως υποψήφιος στις δημοτικές εκλογές του 2019.
Στις συσκέψεις στο Μέγαρο Μαξίμου ο Μάκης Βορίδης (επίσης φίλος του Μπελέρη από τη δεκαετία του ’90) και ο Σταύρος Παπασταύρου υποστήριζαν σταθερά ότι ο Μπελέρης έπρεπε να συμπεριληφθεί στο ψηφοδέλτιο. Το θέμα της άδικης προφυλάκισης αλλά και όλα τα υπόλοιπα ζητήματα με πρώτο εκείνο της κατοχύρωσης των περιουσιών των ομογενών της Χειμάρρας θα αποκτούσαν ευρωπαϊκή διάσταση. Επεσαν στο τραπέζι εναλλακτικές προτάσεις, π.χ. να οριστεί υποψήφιος ο γιος του Μπελέρη, Πέτρος, αλλά ο ίδιος ο υιός τις απέρριψε. Η Ελληνική Λύση και η Νίκη άρχισαν να περιτριγυρίζουν τον Φρέντη, αλλά δεν δελεάστηκε. «Δεν κατεβαίνω με άλλο κόμμα». Ο Μητσοτάκης, που πρώτος στήριξε τον Μπελέρη ως υποψήφιο δήμαρχο το 2023, τόλμησε και πήρε την απόφαση έστω κι αν αυτή δεν αρέσει σε κάποιους Ευρωπαίους ομολόγους του. Πάντως η υποψηφιότητα φαίνεται ότι ήδη έδωσε στη Ν.Δ. το πολυπόθητο δημοσκοπικό ηλεκτροσόκ (οι μυστικές μετρήσεις έδιναν την Πέμπτη 34%).
Οι τίτλοι ιδιοκτησίας
Γιατί ο Μπελέρης συναντά τόση αντίσταση από τα επίσημα Τίρανα; Ορισμένοι τον κατηγορούν για αλυτρωτισμό και εχθρικές δηλώσεις κατά των Αλβανών, αλλά ο ίδιος λέει ότι κάποιες δηλώσεις του μεταφράζονται επίτηδες λανθασμένα. Του καταλογίζουν π.χ. ότι μίλησε για «εξελληνισμό της Χειμάρρας», ενώ ο ίδιος αναφέρθηκε στον «ελληνισμό της Χειμάρρας». «Θέλω την ελληνοαλβανική φιλία», εξηγεί σήμερα στην «Κ». «Δεν κέρδισα τις εκλογές στη Χειμάρρα μόνο με τους Ελληνες. Με υποστήριξαν πάρα πολλοί Αλβανοί που θέλουν δικαιοσύνη και αλληλεγγύη. Θέλουμε μια Αλβανία στην Ευρώπη, αλλά όχι μια Αλβανία από την οποία θα έχουν φύγει οι Ελληνες. Η υποψηφιότητά μου για την Ευρωβουλή πάει τη φωνή της Χειμάρρας στην Ευρώπη».
Το επίκεντρο της σύγκρουσης βρίσκεται στην ασάφεια των τίτλων ιδιοκτησίας γης. Οι πολίτες στην Αλβανία διαθέτουν τίτλους γης – εκείνους που το 1991 δήλωσαν ότι διέθεταν οι οικογένειές τους προ της επιβολής του κομμουνισμού. Οι τίτλοι αυτοί σήμερα αναγνωρίζονται μόνο για αγροτική εκμετάλλευση. Οι δήμοι και το κράτος πρέπει να επικυρώσουν τους τίτλους προτού αξιοποιηθούν για οικιστική ή τουριστική ανάπτυξη. Ο Μπελέρης αναφέρεται στον πρώην υπουργό Παιδείας του ΠΑΣΟΚ, Πέτρο Ευθυμίου, που ως πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του ΟΑΣΕ το 2010 συνέβαλε καθοριστικά ώστε να εγκριθεί κονδύλι 2 εκατ. ευρώ και να ανατεθεί σε αμερικανική συμβουλευτική εταιρεία η χαρτογράφηση των τίτλων ιδιοκτησίας στη Χειμάρρα. «Εχω αυτή τη χαρτογράφηση, έχω όλα αυτά τα στοιχεία, περίπου 2.000 τίτλους με αποτέλεσμα οποιαδήποτε αδικία πάει να γίνει σήμερα να μπορώ να την καταγγείλω». Κάπως έτσι ο Μπελέρης με καταγγελία του μέσα από τη φυλακή(!) ακύρωσε την απόπειρα του Αρτάν Γκάτσι, συζύγου της πρώην ΥΠΕΞ της Αλβανίας Ολτα Τσάτσκα, να οικειοποιηθεί παράνομα μια παραθαλάσσια έκταση. Ο δήμαρχος Χειμάρρας που φέρεται να τον βοήθησε, ο Γκέργκι Γκόρος, που έχασε από τον Μπελέρη, αλλά παρέμεινε στη θέση του προφυλακίστηκε στις 23 Μαρτίου 2024. Η Τσάτσκα ανασχηματίστηκε ήδη από τον Σεπτέμβριο.
Πρωτοδίκως ο Μπελέρης καταδικάστηκε σε διετή φυλάκιση για την υποτιθέμενη εξαγορά ψήφων. Το Εφετείο, που πολλοί εικάζουν ότι θα συνεδριάσει εντός του Μαΐου, μπορεί είτε να μειώσει την ποινή και να αποφυλακιστεί, είτε να τη διατηρήσει και να αποφυλακιστεί στις 12 Σεπτεμβρίου (κάθε ημέρα φυλάκισης μετράει για μιάμιση). Θα ήθελε ο Εντι Ράμα ένας ευρωβουλευτής να συμμετέχει στις συνεδριάσεις των Βρυξελλών μέσα από τις αλβανικές φυλακές; Το ζήτημα έχει παρατραβήξει. Αναζητείται εκτόνωση. Ο Μπελέρης δεν πανηγυρίζει, ούτε προκαλεί. «Πατριωτισμός δεν σημαίνει να πετύχω κάτι τεράστιο σε μια μέρα», λέει στην «Κ». «Πατριωτισμός σημαίνει μικρές νίκες κάθε μέρα. Πατριωτισμός σημαίνει να υπάρχει δικαιοσύνη».
Παύλος Παπαδόπουλος
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
