Τελικά, η documenta μας αγάπησε τόσο πολύ, τόσο βαθιά και τόσο γνήσια, ώστε έγινε σαν τα μούτρα μας. Βρέθηκε με ένα έλλειμμα 8,3 εκατομμυρίων ευρώ, για το οποίο δανειστές και προμηθευτές της παραλίγο να την κηρύξουν σε πτώχευση. Αιτία, ο έρωτάς της για την Αθήνα, στην οποία τα έδωσε όλα, κατά κυριολεξία, και έμεινε ταπί. Με μόνη παρηγοριά αυτό που λέει ο τίτλος...
Ο θεσμός, σύμφωνα με δημοσιεύματα στον γερμανικό Τύπο, έφθασε στα όρια της χρεοκοπίας, όταν οι απλήρωτοι προμηθευτές απείλησαν με δικαστική προσφυγή. Το σκάνδαλο θα ήταν μέγα στη Γερμανία, όπου ο θεσμός της documenta θεωρείται σπουδαίος και είναι συνυφασμένος με τον χαρακτήρα της νέας χώρας, της υποδειγματικά δημοκρατικής Γερμανίας, που αναδύθηκε από τα ερείπια του Β΄ Παγκοσμίου. Θυμίζω, σχετικώς, ότι την εγκαινίασε στην Αθήνα ο πρόεδρος της Γερμανίας αυτοπροσώπως. (Παρεμπιπτόντως, οι Γερμανοί, πάντα ευαίσθητοι με το θέμα της γερμανοφοβίας των Ελλήνων, επένδυσαν πολιτικά στην επιτυχία της documenta στην Αθήνα. Ο αριστερός χαρακτήρας και το ανατρεπτικό πνεύμα της αθηναϊκής documenta ήταν ο καλύτερος τρόπος να δείξουν στο ελληνικό κοινό ότι Γερμανία δεν είναι μόνον ο δρ Σόιμπλε).
Η χρεοκοπία απεφεύχθη, επειδή παρενέβησαν οι κηδεμόνες της documenta: το κρατίδιο της Εσσης και ο δήμος του Κάσελ, ως βασικοί μέτοχοι και χρηματοδότες του οργανισμού. Εκταμίευσαν εκτάκτως ένα δάνειο 3,5 εκατομμυρίων ευρώ προς την documenta, για να πληρώσει τα διαμαρτυρηθέντα χρέη της και, αμέσως, μπήκαν οι ελεγκτές για να εξακριβώσουν πώς ξοδεύτηκε ένας προϋπολογισμός των 37 εκατομμυρίων, ώστε να έχει καταλήξει με έλλειμμα 8,3 εκατομμυρίων. Οι πληροφορίες της έγκυρης ιστοσελίδας Artnet News αναφέρουν ότι η αιτία του προβλήματος ήταν η Αθήνα. Η μεταφορά της έκθεσης προκάλεσε ένα κόστος που ξέφυγε τελείως από τον έλεγχό τους.
Η απάντηση του καλλιτεχνικού διευθυντή Ανταμ Σίμτσικ και της ομάδας του που τη συνυπογράφει δείχνει πόσο βαθιά άφησαν αυτοί οι άνθρωποι την Ελλάδα να μπει μέσα τους – τον Υπαρκτό Ελληνισμό, για να είμαι ακριβής, διότι μόνον αυτός υπάρχει στον γεωγραφικό χώρο της Ελλάδος. Το κείμενο θα μπορούσε κάλλιστα να είχε γραφεί από τους 53 του ΣΥΡΙΖΑ.
Ουσιαστικά αρνούνται την οικονομική ευθύνη. Η documenta, υποστηρίζουν, «γίνεται δημόσια με έναν συλλογικό, διεθνικό τρόπο, πέρα από τους μηχανισμούς του λοκάλ, του τοπικού, των εθνικών ταυτοτήτων και των συστημάτων χρηματοδότησης που συνδέονται με αυτά. Το ζήτημα της ευθύνης πρέπει να γίνει κατανοητό με αυτούς τους όρους». Παρακάτω, η απάντηση γίνεται ακόμη θρασύτερη. Κατηγορούν τους χρηματοδότες ότι εκείνοι δεν αύξησαν τον προϋπολογισμό της διοργάνωσης από το 2012 και καταγγέλλουν «το μοντέλο της εκμετάλλευσης» που θέλουν να επιβάλουν οι μέτοχοι της documenta. Βεβαίως, δεν παραλείπουν να καταγγείλουν ότι ο θόρυβος είναι πολιτικά υποκινούμενος – οι κακοί που πάντα θέλουν να αλώσουν ακόμη ένα προπύργιο ελευθερίας κ.λπ.
Η προσπάθεια να αποκρούσουν μια, υποτίθεται, άδικη επίθεση, μέσω μιας επίδειξης αγανάκτησης, καταρρέει στο τέλος της απάντησης, που δεν είναι παρά μια συγκεκαλυμμένη έκκληση για επιείκεια. Ως «εργάτες του πολιτισμού», καλούν τους μετόχους της documenta (κρατίδιο και δήμο) να τους δείξουν «αλληλεγγύη», καθώς «we are living in a moment where time and peace are in short supply». (Τόσο ηλίθια διατύπωση, που δεν τολμώ να την αγγίξω…) Και, βέβαια, παρ’ όλα αυτά τα υψηλά ιδεώδη, το αρχικό ερώτημα παραμένει: πού πήγαν 8,3 εκατομμύρια ευρώ. Ξόδευαν χωρίς να μετράνε. Με τον ελληνικό τρόπο…
Επειτα από αυτή την τροπή των πραγμάτων, ας μην εκπλαγούμε αν μια ωραία πρωία ο Ανταμ Σίμτσικ και το ατίθασο τσουλούφι του εμφανισθούν ξαφνικά στην Αθήνα και μάλιστα με ρόλο. Ο Αλέξης και, ιδίως η Μπέτυ, όπως λένε, ξετρελάθηκαν μαζί του! Αφότου έφυγε ο Βαρουφάκης, έλειψε η τσαχπινιά της κοσμοπολίτικης έπαρσης από τον κύκλο τους. Το όνομά του έχει συζητηθεί για την προεδρία του Κ. Π. Ι. Σταύρος Νιάρχος, ακούστηκε για κάποια σύντομη φάση και για το ΕΜΣΤ. Θα δούμε…
Πολύ άντρας!
Με νι και ταυ το αντριλίκι, παρακαλώ· όχι με το δέλτα, που μαλακώνει τον ήχο. Ο Θανάσης Παπαχριστόπουλος ―ας το παραδεχθούμε― είναι πολύ άντρας για να φοβηθεί την πετρελαιοκηλίδα. Αυτός να φοβηθεί; Εκείνη να φοβηθεί! Και φαίνεται ότι κάπως έτσι έγινε· δεν τόλμησε να εμφανιστεί η πετρελαιοκηλίδα όσο ο Παπαχριστόπουλος κολυμπούσε. Ομως, από όλη την επίμαχη δήλωσή του, εκείνο που μου προκαλεί ένα δυσάρεστο frisson είναι η λακωνική εξήγηση για το πρόβλημα υγείας το οποίο θεραπεύει με την κολύμβηση: «Εκοψα τον τετρακέφαλό μου». Οχι μου έκοψαν, ούτε μου κόπηκε. Ο ίδιος τον έκοψε. Υποθέτω με τα δόντια σε μια στιγμή κρίσης...
ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΣΙΜΑΤΗΣ
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ