Ενα σώμα το οποίο έδρασε στα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και είναι γνωστό ως «Στρατιά της Ανατολής».
Η έκθεση εντάσσεται στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος της Γαλλικής Σχολής σχετικά με την κοινωνική ιστορία της Στρατιάς της Ανατολής (Entre global et local. L’histoire civile d’une armée oubliée : L’Armée d’Orient 1915-1919), το οποίο πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Mission du Centenaire στη Γαλλία.
Το σημαντικό φωτογραφικό υλικό, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, φυλάσσεται σήμερα στο Παρίσι, στο Établissement de Communication et de Production Audiovisuelle de la Défense και στην Médiathèque de l’Architecture et du Patrimoine.
Πωλητές υποδημάτων, οδός Πανδρόσου. Στο βάθος το τζαμί Δισδαράκη
Φωτογραφική και Κινηματογραφική υπηρεσία στρατού
Οι φωτογραφίες της έκθεσης αποτελούν έργο της Φωτογραφικής και Κινηματογραφικής υπηρεσίας του στρατού (Section photographique et cinématographique de l’armée, SPCA).
Η υπηρεσία αυτή συστάθηκε τον Ιανουάριο του 1917 με την συγχώνευση της Φωτογραφικής Υπηρεσίας Στρατού (Section photographique de l’armée, SPA) και της Κινηματογραφικής Υπηρεσίας Στρατού (Section cinématographique de l’armée, SCA), ενώ, συγχρόνως, οι στρατιωτικές αρχές επέβαλαν ότι οι φωτογράφοι να είναι υποχρεωτικά στρατιώτες. Στόχος της υπηρεσίας ήταν να αντιταχθεί στην γερμανική προπαγάνδα πολέμου και να καταρτίσει ένα αρχείο για τον ιστορικό του μέλλοντος.
Άποψη της οδού Φλέσσα προς την οδό Αδριανού. Στο βάθος ο Λυκαβηττός
Γάλλοι στρατιωτικοί φωτογράφοι δρούσαν στην Ελλάδα ήδη από το 1915. Παρά την αρχική ουδετερότητα της Ελλάδας στον A΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, γαλλοαγγλικά στρατεύματα της Αντάντ (Entente) είχαν αποβιβαστεί στην Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 1915 και είχαν συγκροτήσει την Στρατιά της Ανατολής. Βρισκόμαστε στην αρχή του «Εθνικού Διχασμού».
Η Ελλάδα σύντομα θα διαιρεθεί και επισήμως στην Κυβέρνηση των Αθηνών υπό τον βασιλιά Κωνσταντίνο και στην Προσωρινή Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ένθερμο υποστηρικτή των Συμμάχων.
Ο «Εθνικός Διχασμός» κορυφώθηκε το 1916, με τον ναυτικό αποκλεισμό που επέβαλαν οι Σύμμαχοι στην «Παλαιά Ελλάδα» προκειμένου να υποχωρήσει ο Κωνσταντίνος, καθώς και με την σύγκρουση μεταξύ των Συμμάχων και μονάδων του τακτικού στρατού και παραστρατιωτικών οργανώσεων. Η σύγκρουση αυτή έμεινε γνωστή ως «Τα Νοεμβριανά».
Με την εξαίρεση των «Νοεμβριανών», το επίκεντρο των στρατιωτικών εξελίξεων βρισκόταν στην βόρεια Ελλάδα.
Ωστόσο, στην διάρκεια του 1917, η Φωτογραφική Υπηρεσία της Στρατιάς της Ανατολής πραγματοποίησε τις περισσότερες φωτογραφικές λήψεις της στην Αθήνα. Είναι ενδεικτικό ότι -σύμφωνα με τα αρχεία της Médiathèque de l’Architecture et du Patrimoine- για το έτος 1917, υπάρχουν 505 φωτογραφίες από την Αθήνα, και μόλις 149 από την Θεσσαλονίκη.
Το 1917 ήταν εξάλλου μια μεταβατική και κομβική χρονιά για την Ελλάδα: ύστερα από έντονες εσωτερικές πολιτικές και διπλωματικές ζυμώσεις, τον Ιούνιο του 1917, οι Σύμμαχοι της Αντάντ συνόδευσαν τον Βενιζέλο στην Αθήνα, απέπεμψαν τον Κωνσταντίνο και η χώρα εισήλθε στον πόλεμο.
Πλανόδιος πωλητής σταφυλιών, οδός Καραϊσκάκη, Ψυρρή
Μεγάλη Παρασκευή. Νεαρό αγόρι στην απόληξη της οδού Λυκαβηττού
Πρόκειται για σπάνιες πτυχές και εικόνες της πόλης, οι οποίες έχουν με την πάροδο του χρόνου λησμονηθεί ή χαθεί.
Νεαρή κοπέλα στα Αναφιώτικα
Ανακαλύπτει κανείς συνοικίες που εξαφανίστηκαν λόγω πολεοδομικών αλλαγών ή και αρχαιολογικών ανασκαφών, το τοπίο πριν από την εντατική αστικοποίηση και πολεοδόμηση που θα ακολουθήσει λόγω της άφιξης των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής, ένα αρχιτεκτονικό σύνολο, στο οποίο δεσπόζει ακόμη ο νεοκλασικισμός, πριν από το μπετόν ή και την έντονη στροφή προς το Βυζάντιο.
Στρατοπέδευση στο ιερό του Διονύσου, 1917
Μαγειρεύοντας με θέα την Ακρόπολη, λόφος των Μουσών
Η φωτογραφική ματιά των Γάλλων στρατιωτών επικεντρώθηκε, ευνόητα, και στον ανθρώπινο παράγοντα.
Σκηνές του δρόμου προβάλλουν την –ενίοτε δραματική– ζώσα πραγματικότητα έχοντας ως «σκηνικό βάθους» τυχαίες απόψεις του αστικού τοπίου, τόσο στο κέντρο της πόλης όσο και σε όμορες προς αυτό γειτονιές.
Η έκθεση, επομένως, βλέπει την Αθήνα του 1917 μέσα από την ματιά και τις αναζητήσεις αυτών των ξένων στρατιωτών και προσπαθεί να εντοπίσει και να αναδείξει τα σημεία εκείνα που τους κέντρισαν το ενδιαφέρον και αποτέλεσαν βασική πηγή έμπνευσης.
ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ – ΚΤΗΡΙΟ ΟΔΟΥ ΠΕΡΑΙΩΣ I Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου 210 3453111
Ωράριο λειτουργίας: Πέμπτη, Κυριακή: 10.00-18.00, Παρασκευή, Σάββατο: 10.00-22.00, Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη: κλειστά.
Τιμή εισιτηρίου έκθεσης: 7, μειωμένο 3,5 ευρώ