Το υπουργείο Παιδείας χαρακτηρίζει παράνομη την ενέργεια της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων να ζητήσει από εκπαιδευτικούς να μην διδάσκουν τα αναλυτικά προγράμματα των Θρησκευτικών
«Πόλεμος» ξέσπασε μεταξύ του υπουργείου Παιδείας και των Θεολόγων για το νέο μάθημα των Θρησκευτικών με τον υπουργό Παιδείας Κώστα Γαβρόγλου να απειλεί τους εκπαιδευτικούς που ζητούν από τους Θεολόγους να μην διδάσκουν το μάθημα, με πειθαρχικές διώξεις.
Συγκεκριμένα οι πειθαρχικές διώξεις θα ασκηθούν στους εκπαιδευτικούς που θα διαπιστωθεί ότι δεν εφαρμόζουν τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών του υπουργείου Παιδείας στο μάθημα των Θρησκευτικών.
Ο νέος γενικός γραμματέας του υπουργείου Ηλίας Γεωργαντάς, με αφορμή έγγραφα της Πανελλήνιας Ενωσης Θεολόγων που στάλθηκαν στα σχολεία, ζητά από τους 13 Περιφερειακούς Διευθυντές να διασφαλιστεί η απαρέγκλιτη τήρηση του προβλεπόμενου αναλυτικού προγράμματος καθώς και να διερευνηθούν τυχόν πειθαρχικές ευθύνες για τη μη τήρησή του σε μονάδες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Το υπουργείο Παιδείας, με ανακοίνωση που εξέδωσε τονίζει πως: «Η ΠΕΘ απέστειλε σύνολο ενδικοφανών εγγράφων καθώς και ανακοίνωσή της προς τους Διευθυντές σχολικών μονάδων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ζητώντας τους να τα διαβιβάσουν στους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν το μάθημα των Θρησκευτικών. Με αυτή την ενέργεια προτρέπει τους εκπαιδευτικούς να μην διδάσκουν το μάθημα των Θρησκευτικών σύμφωνα με το νόμιμο πρόγραμμα σπουδών».
Το υπουργείο Παιδείας χαρακτηρίζει παράνομη την ενέργεια αυτή της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων και προειδοποιεί ότι: Δεν πρόκειται να ανεχθεί παράνομες ενέργειες που επισείουν πειθαρχικές ευθύνες.Δεν θα επιτρέψει σε κανέναν να διαταράξει την εκπαιδευτική λειτουργία των σχολικών μονάδων και πολύ περισσότερο να ασκείται μία τέτοια απαράδεκτη πρακτική από την ΠΕΘ σε βάρος των εκπαιδευτικών.
Ο υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου, σχολιάζοντας την κίνηση της ΠΕΘ δήλωσε: «Στη δημοκρατία μας υπάρχουν κανόνες και νόμοι. Κανείς δεν είναι υπεράνω των νόμων. Στον ευαίσθητο χώρο την εκπαίδευσης πολύ περισσότερο δεν δικαιολογούνται αυθαιρεσίες και παρανομίες σε βάρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας, δηλαδή σε βάρος των μαθητών. Η εκπαίδευση είναι ευθύνη της Πολιτείας και αυτή καθορίζει όλα όσα αφορούν την εκπαιδευτική διαδικασία. Τέτοιες ενέργειες αποτελούν αναχρονιστικές, σκοταδιστικές και παράνομες προτροπές και δεν έχουν καμία απολύτως πιθανότητα να τύχουν αποδοχής από την εκπαιδευτική κοινότητα. Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν το μάθημα των Θρησκευτικών όπως έχουν αποδείξει θα συνεχίσουν να επιτελούν το καθήκον τους, αρνούμενοι και αυτή τη φορά να ακολουθήσουν τις απαράδεκτες προτροπές να παρανομήσουν».
Η επιστολή της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων προς τους εκπαιδευτικούς
Η επιστολή της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων και το έγγραφο προς τους εκπαιδευτικούς, που προκάλεσε την αντίδραση του υπουργείου Παιδείας, έχει ως εξής:
«Προτάσεις της ΠΕΘ προς τα μέλη της για τη διδασκαλία των Θρησκευτικών
Αθήνα, 25 Σεπτεμβρίου 2018
Αριθμ. Πρωτ. 110
Αγαπητοί Συνάδελφοι και Συναδέλφισσες
Το Διοικητικό Συμβούλιο της Πανελλήνιας Ένωσης Θεολόγων εύχεται σε όλους σας καλή και ευλογημένη σχολική χρονιά!
Η νέα σχολική χρονιά, ωστόσο, ξεκινά με προβλήματα που δημιουργεί η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας στους/στις μαθητές/τριες, στους γονείς τους, στον θεολογικό και εκκλησιαστικό κόσμο με την ασκούμενη πολιτική της στο θέμα του μαθήματος των Θρησκευτικών. Συγκεκριμένα ο Υπουργός Παιδείας κ. Κωνσταντίνος Γαβρόγλουπροσπαθεί με κάθε τρόπο να επιβάλει την εφαρμογή στα σχολεία των νέων πολυθρησκειακών Προγραμμάτων Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών που εισήγαγε ο προκάτοχός του κ. Νικόλαος Φίλης, αγνοώντας την καθολική αντίδραση προς αυτά τα Προγράμματα της πλειονότητας των γονέων, των Θεολόγων εκπαιδευτικών, των ιερέων, μοναχών/μοναζουσών, Επισκόπων της Εκκλησίας της Ελλάδας.
Προπαντός, όμως, ο κ. Υπουργός αρνείται να εφαρμόσει τις πρόσφατες δικαστικές αποφάσεις 660/2018 και 926/2018 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), οι οποίες ακυρώνουν τα προαναφερόμενα Προγράμματα, επειδή αυτά εισήγαγαν στα σχολεία μάθημα Θρησκευτικών αντιορθόδοξο και αντισυνταγματικό και τα οποία, εκτός των άλλων, όπως με έμφαση αναφέρουν οι αποφάσεις του ΣτΕ,οδηγούνσε προσηλυτισμό.
Ο Υπουργός Παιδείας οχυρώνεται πίσω από αίολα επιχειρήματα, όπως ότι το ΣτΕ ακύρωσε τα ΦΕΚ του κ. Φίλη και όχι τα δικά του ΦΕΚ. Αξίζει να επισημανθούν τα παρακάτω ως απάντηση σε αυτήν την υπουργική συμπεριφορά:
1. Ο κ. Υπουργός ενώ μέμφεται με σφοδρότητα όσους υπερασπίζονται με νομικά επιχειρήματα αλλά και νομικά αποδεικτικά στοιχεία την ορθόδοξη παιδεία στη χώρα μαςαρνείται να εφαρμόσει τις αποφάσεις του ΣτΕ, με το επιχείρημα ότι τα Προγράμματα που εφαρμόζονται το τρέχον διδακτικό έτος έχουν διαφορετικό αριθμό ΦΕΚ. Στον κ. Υπουργό, όμως, έχει σταλεί ησυγκριτική μελέτη του Εργαστηρίου Παιδαγωγικής – Χριστιανικής Παιδαγωγικής του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, που πραγματοποιήθηκε κατόπιν αιτήματος της Πανελληνίου Ενώσεως Θεολόγων και η οποία αποδεικνύειερευνητικά και επιστημονικά, με αξιόπιστο και έγκυρο μεθοδολογικό τρόπο, ότι τα Προγράμματα Γαβρόγλου (2017) είναι πανομοιότυπα και ταυτόσημα με τα Προγράμματα του κ. Φίλη(2016)!
2. Ο κ. Υπουργός, υπηρετών την Ελληνική Δημοκρατία και κοινωνία όφειλε και οφείλει να τηρεί το Σύνταγμα της χώρας και να σέβεται τις αποφάσεις της διακριτής δικαστικής εξουσίας, που στηρίζει και προστατεύει τη συνταγματικότητα. Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας(7/2010, ΝΟΜΙΚΟ ΒΗΜΑ 2010, σελ. 513), ηΔιοίκηση μετά την έκδοση δικαστικής απόφασης, έχει υποχρέωση, να συμμορφωθεί με το περιεχόμενο αυτής και«όχι μόνο να θεωρήσει ως ανύπαρκτες τις ακυρωθείσες με την απόφαση αυτή διοικητικές πράξεις αλλά και με θετικές ενέργειές της να χωρίσει(προβεί) στην αναμόρφωση της δημιουργηθείσας, βάσει των έν λόγω πράξεων, καταστάσεως, ώστε να επανέλθουν τα πράγματα στην θέση που θα βρίσκονταν, αν οι πράξεις αυτές δεν είχαν εκδοθεί».
Άλλωστε και στο άρθρο 50 παρ. 4 του Π.Δ. για το ΣτΕ (18/1989), ορίζεται ότι: «Η διοίκηση έχει υποχρέωση να συμμορφώνεται προς τις δικαστικές αποφάσεις. Η παράβαση της υποχρέωσης αυτής γεννά ευθύνη για κάθε αρμόδιο όργανο». «Ο παραβάτης εκτός από την δίωξη κατά το άρθρο 259 του Ποινικού Κώδικα (παράβαση καθήκοντος) υπέχει και προσωπική ευθύνη για αποζημίωση».
Σύμφωνα με έγκριτους νομικούς, εφόσον στις δυο πρόσφατες αποφάσεις που αφορούν το μάθημα των Θρησκευτικών, το ΣτΕ διέγνωσε ως αντισυνταγματικό τον πολυθρησκειακό χαρακτήρα των Προγραμμάτων, το Υπουργείο Παιδείας υποχρεούται να αποσύρει οποιοδήποτε πολυθρησκειακό Πρόγραμμα και να επαναφέρει το προηγούμενο Πρόγραμμα Σπουδών. Η μη συμμόρφωσή τους συνεπάγεται μηνύσεις και αγωγές για αποζημιώσεις προσωπικά για κάθε υπεύθυνο. Το νομικό πλαίσιο της δημοκρατικής χώρας μας, δίνει τη δυνατότητα σε όλους τους πολίτες να ζητήσουν αποζημιώσεις και ποινικές διώξεις εκείνων,που καταχρώμενοι την εξουσία τους, τους στερούν βασικά ατομικά δικαιώματα.
Αν δεν υπήρχε αυτή η συνταγματική και νομοθετική πρόβλεψη, θα μπορούσε το κάθε υπουργείο να δημοσιεύει σε νέα ΦΕΚ αενάως την ίδια υπουργική απόφαση, που τυχόν ακυρώνεται από το ΣτΕ, με αποτέλεσμα να καταργείται στην ουσία ο ρόλος του ΣτΕ και να στερούνται οι πολίτες την πρόσβαση στο φυσικό τους δικαστή.
Επιπλέον,επισημαίνεται, ότι και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων θεωρεί ευθεία παράβαση του άρθρ. 6 της Ευρωπαϊκής Ενώσεως Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (εξασφάλιση δίκαιης δίκης) την μη εφαρμογή δικαστικών αποφάσεων των εθνικών δικαστηρίων από την κρατική διοίκηση και έχει καταδικάσει κατ’ επανάληψη χώρες της Ευρώπης για το δεδομένο αυτό.Οι αποφάσεις του κ. Υπουργού,συνεπώς, προσβάλλονται στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
3. Επισημαίνουμε ακόμη κάτι πολύ σημαντικό, στο οποίο πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη σημασία,ότι δηλαδή, οι «Φάκελοι του μαθητή» που βασίζονται επάνω στα Προγράμματα Σπουδών του μαθήματος των Θρησκευτικών και διανεμήθηκαν στα σχολεία και κατά το τρέχον διδακτικό έτος, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά,είναι πανομοιότυποι, με απλές μόνον διορθώσεις ορθογραφικών λαθών, με τους «Φακέλους» που διανεμήθηκαν στα σχολεία κατά την περυσινή σχολική χρονιά.Οι «Φάκελοι» μάλιστα αυτοί, τυπώθηκαν πέρυσι, με απόφαση του κ. Γαβρόγλουτον Μάϊο του 2017, πριν ακόμη ο κ. Γαβρόγλου αλλάξει και μετονομάσει τα ΦΕΚ του Φίλη σε ΦΕΚ Γαβρόγλου. Τυπώθηκαν, συνεπώς, και βασίστηκαν κυριολεκτικά επάνω στα ΦΕΚ του Φίλη που ήδη ακύρωσε το ΣτΕ με τις προαναφερόμενες αποφάσεις του και, ως εκ τούτου,ήτανκαι παραμένουν 100% αντισυνταγματικοί.Αντισυνταγματικοί,επομένως, είναι και οι «Φάκελοι» της φετινής χρονιάς καθώς αποτελούν πιστά φωτοαντίγραφα των περυσινών όπως προείπαμε.
Από τα παραπάνω συνάγεται και η απάντηση στο ερώτημα «ποιο μάθημα πρέπει να διδάξουν οι Θεολόγοι για να συντάσσονται με το Σύνταγμα και τους Νόμους».
Ειδικότερα σύμφωνα με έγκριτους νομικούς «Κατά την Ελληνική Νομολογία, με την ακύρωση μίας υπουργικής απόφασης από το ΣτΕ, η τελευταία θεωρείται ως μηδέποτε εκδοθείσα και αναβιώνει αυτοδικαίως η προηγούμενη (ΣτΕ 4690/1983), εν προκειμένω το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του 2003, το οποίο και αυτό παρουσιάζει προβλήματα, αλλά ισχύει μέχρι να εκδοθεί κάποια νεώτερη απόφαση που θα περιλαμβάνει Πρόγραμμα Σπουδών για τα Θρησκευτικά, σύμφωνο με το Σύνταγμα, όπως το ερμήνευσε το αρμόδιο δικαστικό όργανο. Αυτό οφείλουν κατά το νόμο να εφαρμόσουν οι Θεολόγοι για την τρέχουσα σχολική χρονιά και μέχρι το Υπουργείο Παιδείας να συμμορφωθεί με τις δικαστικές αποφάσεις».
Συνεπώςτα επιχειρήματα του κ. Υπουργού καταρρίπτονται και έχουμε την πεποίθηση ότι θα καταπέσουν εκ νέου και νομικά με την εκδίκαση στο ΣτΕ των προσφυγών που έχουν γίνει και κατά των ΦΕΚ του κ. Γαβρόγλου.
Για όλα τα ανωτέρω,α) γονείς μαθητών του ελληνικού σχολείου ήδη ετοιμάζονται να επιστρέψουν στο Υπουργείο και πάλι μαζικά τους «Φακέλους του μαθητή» που πρόσφατα διανεμήθηκαν στα παιδιά τους και β) επίσης γονείς μαθητών διά του πληρεξουσίου δικηγόρου τους κοινοποίησαν εξώδικη επιστολή στην Ένωσή μας, (την οποία συνημμένα σας κοινοποιούμε) και μας πληροφορούν ότι σκοπεύουν, σύμφωνα με τις πρόσφατες ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ, να ασκήσουν μηνύσεις σε όλους όσους συμβάλλουν στη διδασκαλία των νέων Προγραμμάτων Σπουδών στα Θρησκευτικά, η ύλη των οποίων ασκεί προσηλυτισμό στα παιδιά τους.
Κατόπιν όλων των παραπάνω σοβαρών εξελίξεων, η Πανελλήνια Ένωση Θεολόγων, έχοντας ήδη εδώ και πολύ καιρό ενημερώσει τον Υπουργό Παιδείας για όλες τις αντισυνταγματικές ενέργειες στον χώρο της θρησκευτικής παιδείας και, χωρίς ποτέ να έχει λάβει απάντηση από αυτόν, είναι υποχρεωμένη να κινηθεί, ώστε να προασπίσει τα καλώς εννοούμενα συμφέροντα των Θεολόγων αλλά και του μαθήματος των Θρησκευτικών. Γι΄ αυτό και απευθύνεται στους Θεολόγους εκπαιδευτικούςπου είναι μέλη της και τους επισημαίνει τις δυνατότητες που έχουν να προστατευτούν από τυχόν δυσάρεστες καταστάσεις και συνέπειες.
Σύμφωνα με έγκριτους νομικούςοεκπαιδευτικός (θεολόγος ή δάσκαλος του Δημοτικού σχολείου που διδάσκει το μάθημα των Θρησκευτικών), έχει τη δυνατότητα να αρνηθεί να διδάξει το μάθημα των Θρησκευτικών με την υφιστάμενη κατάσταση ακόμη και αν του δοθεί εντολή προς τούτο, διότι τα συγκεκριμένα Προγράμματα και «Φάκελοι μαθήματος» κρίθηκαν αντισυνταγματικά με τις αποφάσεις της Ολομελείας του Συμβουλίου Επικρατείας 660/2018 και 926/2018.Η άρνησή του αυτή δεν επισύρει καμία δυσμενή συνέπεια σε βάρος του ούτε πειθαρχική, ούτε και ποινική. Αρκεί να αναφέρει, ότι αρνείται να διδάξει κάτι «προδήλως αντισυνταγματικό», ως κυριαρχικώς και αμετακλήτως έχουν αποφανθεί οι προαναφερόμενες αποφάσεις της Ολομελείας του ΣτΕ, οι οποίες, πέραν της προδήλου αντισυνταγματικότητας της πολυθρησκευτικής ύλης, επισημαίνουν περαιτέρω και την δια της διδασκαλίας αυτού διάπραξη της αξιοποίνου πράξεως του προσηλυτισμού και μάλιστα ομαδικώς και υπό συνθήκες ιδιαιτέρως επιβαρυντικής περιστάσεως.
Με βάση τα παραπάνω, η διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών στα σχολεία μπορείνα διεξάγεται νόμιμα και συνταγματικά από τους διδάσκοντες μόνον με την ύλη του προηγούμενου Προγράμματος και των βιβλίων του (2003-2006).
Η αναλυτική επιστημονική και νομική τεκμηρίωση όλων των παραπάνω θέσεων παρουσιάζεται και αποδεικνύεται και από τα επισυναπτόμενα κείμενα.
Η ΠΕΘ νομικά αλλά και με κάθε άλλο πρόσφορο μέσον θα στηρίξει αποτελεσματικά τους Συναδέλφους/Συναδέλφισσες, αν και όποτε χρειαστεί, ώστε απερίσπαστοι/ες να επιτελούν το ζωτικής σημασίας για την ελληνική νεολαία, έργο τους.
Με αυτές τις σκέψεις ευχόμαστε σε όλους σας καλή δύναμη στο θεάρεστο έργο σας!
Με τιμή
Για το ΔΣ της ΠΕΘ
Ο Πρόεδρος
Ηρακλής Ρεράκης, Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ
O Γ. Γραμματέας
Παναγιώτης Τσαγκάρης , Υπ. Δρ. Θεολογίας»
Η επιστολή του Πανελλήνιου Θεολογικού Συνδέσμου «Καιρός»
Τις «προσπάθειες εκφοβισμού των δασκάλων και θεολόγων εκπαιδευτικών» αποδοκίμασε με επιστολή του και ο σύνδεσμος «Καιρός».
Διαβάστε παρακάτω το πλήρες κείμενο.
Ο Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος Καιρός, με προηγούμενη ανακοίνωσή του, στις 21 Ιουλίου 2018, είχε αποδοκιμάσει τις προσπάθειες ορισμένων για ποινικοποίηση παιδαγωγικών απόψεων και ιδεών γύρω από τη λειτουργία της θρησκευτικής εκπαίδευσης, καθώς επίσης τις προσπάθειες διάφορων κύκλων να εκφοβίσουν τους εκπαιδευτικούς εκείνους που διαφοροποιούνται από τη δική τους γραμμή, όταν οι τελευταίοι εκτελούν το εκπαιδευτικό έργο τους σύμφωνα με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο ή επειδή έχουν ένα διαφορετικό όραμα για τη θρησκευτική εκπαίδευση στη χώρα μας.
Σε ώρες κρίσιμες για το παρόν και το μέλλον του θρησκευτικού μαθήματος, όλον αυτόν τον καιρό, έχουμε γίνει θεατές πάσης φύσεων ακροτήτων, οι οποίες δεν συνάδουν με το επιβεβλημένο παιδαγωγικό και θεολογικό ήθος. Μέχρι σήμερα, εκτός από την αφόρητη προχειρολογία και την αναιτιολόγητη καχυποψία, την εμπλοκή μη ειδικών σε τόσο εξειδικευμένα παιδαγωγικά ζητήματα, την άρνηση των φωνασκούντων να προσέλθουν σε επιστημονικό διάλογο, τις ύβρεις και τις λοιδορίες εναντίον των θεολόγων που έχουν διατυπώσει μια δική τους διαφορετική προσέγγιση, τη χρήση θεμιτών και αθέμιτων μέσων για την προσβολή των τυχόν διαφωνούντων, τις περιπτώσεις θεολογικά επιλήψιμης ρητορικής, μάλιστα ενίοτε από άμβωνος, επιπρόσθετα, έχουν καταγραφτεί και μεθοδικές προσπάθειες να εμπλέξουν εκκλησιαστικούς θεσμούς, μοναστικές κοινότητες, θρησκευτικά σωματεία, συλλόγους, ακόμη και τους γονείς και τους μαθητές, για την εξυπηρέτηση των στόχων τους. Ακόμη και προσπάθειες να εξεγείρουν τους πλέον ένθερμους του θρησκευτικού και του εκκλησιαστικού περιθωρίου έχουν αναφερθεί.
Σε συνέχεια των ακροτήτων, τον τελευταίο καιρό έχουν ενταθεί οι προσπάθειες εκφοβισμού των δασκάλων και των θεολόγων εκπαιδευτικών, με επίκληση τάχα ποινικών ευθυνών τους, καθώς επίσης οι συστηματικές προσπάθειες παραπληροφόρησης των γονέων των μαθητών, ώστε να βρεθούν κάποιοι που θα στραφούν δικαστικά (sic) εναντίον των εκπαιδευτικών εκείνων οι οποίοι απλώς κάνουν τη δουλειά τους σύμφωνα με το υφιστάμενο νομικό πλαίσιο.
Ο Πανελλήνιος Θεολογικός Σύνδεσμος «Καιρός», αταλάντευτος στο όραμα για μια σύγχρονη και δημιουργική θρησκευτική εκπαίδευση, για μια ακόμη φορά:
Εκφράζει την απόλυτη διαφωνία του απέναντι στην ποινικοποίηση των παιδαγωγικών απόψεων και ιδεών.
Αποδοκιμάζει κάθε προσπάθεια εκφοβισμού των εκπαιδευτικών, από όπου και αν προέρχεται.
Δηλώνει τη συμπαράστασή του στον μαχόμενο εκπαιδευτικό που δίνει καθημερινά τον αγώνα στη σχολική τάξη για πρόοδο και ανάπτυξη των μαθητών στο πλαίσιο του θρησκευτικού μαθήματος.
Εκφράζει την εμπιστοσύνη του στην τελική κρίση της δικαιοσύνης.
Καλεί όλους τους δασκάλους και τους θεολόγους εκπαιδευτικούς να συσπειρωθούν «εν τω συνδέσμω της ειρήνης» (Εφ 4, 3), γύρω από το όραμα για την αναβάθμιση της θρησκευτικής εκπαίδευσης, απορρίπτοντας κάθε εμπάθεια και ακρότητα.
Ισμήνη Χαραλαμποπούλου
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
Στενός συνεργάτης του πρώην πρωθυπουργού και άνθρωπος της απολύτου εμπιστοσύνης του
