Ο Ταγίπ Ερντογάν, στη συνέντευξή του στην «Καθημερινή», κάνει λόγο για πολύ καλό κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, υπογραμμίζοντας πάντως ότι και να υπάρχουν διαφορές σε θέματα κυριαρχίας -εννοώντας... τα θαλάσσια πάρκα που θέλει να δημιουργήσει η χώρα μας στο Αιγαίο-αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να συζητάμε.
Σχετικά με το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, ο Τούρκος πρόεδρος δεν απέκλεισε την προσφυγή στα διεθνή όργανα, ενώ καλύτερη στιγμή στις σχέσεις των δύο χωρών θεωρεί τη Διακήρυξη των Αθηνών και χειρότερη την... «υποστήριξη των τρομοκρατών στο αποτυχημένο πραξικόπημα.
«Ο στόχος είναι να εδραιώσουμε τη φιλία μας και να ανεβάσουμε το επίπεδο των διμερών μας σχέσεων σε ένα πρωτοφανές για την ιστορία επίπεδο. Για τον σκοπό αυτό, ως Τουρκία, κάναμε το τελευταίο διάστημα ειλικρινή και αποτελεσματικά βήματα και αυτό σκοπεύουμε να συνεχίσουμε. Μοιραζόμαστε όχι μόνο την ίδια γεωγραφία αλλά και πολλά κοινά στοιχεία με ιστορική διάσταση. Φυσικά, υπάρχουν θέματα που διαφωνούμε, αλλα είναι πολλά κι αυτά που συμφωνούμε. Η αναβολή δεν λύνει τα προβλήματα.
Ως εκ τούτου, εναπόκειται σε εμάς να χαλαρώσουμε τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, που προσπαθούν να στριμωχτούν ανάμεσα σε δύο τείχη και να γκρεμίσουμε τα τείχη αυτά που είναι γεμάτα με προκαταλήψεις. Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι προσανατολισμένα στη λύση και ειλικρινή ιστορικά βήματα», ανέφερε ο Ερντογάν στη συνέντευξή του στον ανταποκριτή Μανώλη Κωστίδη.
Ο Τούρκος πρόεδρος έκανε λόγο για «κλίμα αρμονίας» με τον Κυριάκο Μητσοτάκη το τελευταίο διάστημα, ενώ είπε ότι κατά την επίσκεψή του θα βιώσει «ένα από τα πιο σπάνια δείγματα τουρκικής φιλοξενίας».
Ερωτώμενος για τις αντιδράσεις της χώρας του για τα θαλάσσια πάρκα που σχεδιάζει η Ελλάδα, ανέφερε:
«Η έγερση ζητημάτων κυριαρχίας δεν είναι μια κατάσταση που βλάπτει το έδαφος του διαλόγου και εμποδίζει την πρόοδό του. Μπορούμε να προστατεύσουμε αυτό το έδαφος υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και να διασφαλίσουμε την πρόοδο. Τα θέματα αυτά έχουν ήδη μια ιδιαίτερη θέση στον κατάλογο των θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Μπορούμε να συζητήσουμε τα ζητήματα αυτά με μια προοπτική που απέχει από τετελεσμένα και υιοθετώντας μια προσέγγιση που πιστεύει στη λύση. Όλοι γνωρίζουν πόσο ευαίσθητοι ως Τουρκία για το περιβάλλον.
Ωστόσο δεν θα ήταν σωστό να το δούμε αυτό ως ένα εύχρηστο κάλυμμα και να προσπαθήσουμε να κρύψουμε πίσω του άλλες αμφιλεγόμενες καταστάσεις. Κάθε ζήτημα πρέπει να αντιμετωπίζεται στο δικό του πλαίσιο. Πράγματι, το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των παράκτιων κρατών σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο, μεταξύ άλλων και σε περιβαλλοντικά θέματα. Από την άλλη πλευρά, όλοι γνωρίζουν ότι η Τουρκία δεν θα δεχθεί de facto καταστάσεις σε αυτή τη γεωγραφία.
Σχετικά με την υφαλοκρηπίδα, ο Ερντογάν είπε ότι «η λύση είναι ξεκάθαρη, να συμμορφωθούμε με το διεθνές δίκαιο και να το κάνουμε βιώσιμο. Εφόσον δεν το αποφεύγουμε, δεν πρέπει να υπάρχουν εμπόδια που δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε μαζί. Τα προβλήματα πρέπει να επιλύονται ως πακέτο. Να μην μεταφέρουμε τις προστριβές στις μελλοντικές γενιές».
«Δεν αποκλείουμε λύσεις που είναι εγγεγραμμένες στον Καταστατικό Χάρτη ΟΗΕ εφόσον είναι απαραίτητο. Το εκφράζουμε ξεκάθαρα σε κάθε περίσταση. Αρκεί να μη λέμε «να λύσουμε αυτό το πρόβλημα κι ας μείνουν άλυτα τα άλλα» και ας αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα μαζί», πρόσθεσε.
Για τον ίδιο, καλύτερη στιγμή της 20ετίας στις ελληνοτουρκικές σχέσεις ήταν η Διακήρυξη των Αθηνών και χειρότερη «η προστασία των πραξικοπηματιών» από την Ελλάδα.
«Οι τρομοκράτες κατέφυγαν στην Ελλάδα και η Ελλάδα τους προστάτευε και φρουρούσε τους λεγόμενους στρατιωτικούς πραξικοπηματίες, παρά τον δεσμό της γειτονίας όσο και τον συμμαχικό δεσμό που έχουμε μεταξύ μας. Αυτό δεν πλήγωσε μόνο εμένα, πληγώθηκε και ο λαός μας.
Το καλύτερο επίπεδο μπορεί να είναι η Διακήρυξη των Αθηνών, που σηματοδότησε την αρχή μιας νέας φάσης στις σχέσεις μας», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στην «Καθημερινή της Κυριακής»:
– Κύριε Πρόεδρε, στη δήλωσή σας σχετικά με την επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Αγκυρα, αναφέρατε ότι θα συνομιλήσετε μαζί του «για το πώς μπορούν να βελτιωθούν οι σχέσεις των δύο χωρών». Είστε ικανοποιημένος από το επίπεδο των σχέσεων; Ποιος είναι ο στόχος και πώς μπορεί να επιτευχθεί;
– Ο στόχος είναι απλός: λύνοντας τα προβλήματα να εδραιώσουμε τη φιλία μας και να ανεβάσουμε το επίπεδο των διμερών μας σχέσεων σε ένα πρωτοφανές για την ιστορία επίπεδο. Για τον σκοπό αυτό, ως Τουρκία, κάναμε το τελευταίο διάστημα ειλικρινή και αποτελεσματικά βήματα και αυτό σκοπεύουμε να συνεχίσουμε. Εμείς, η Τουρκία και η Ελλάδα, μοιραζόμαστε όχι μόνο την ίδια γεωγραφία αλλά και πολλά κοινά στοιχεία με ιστορική διάσταση. Φυσικά, υπάρχουν θέματα στα οποία διαφωνούμε, αλλά ο αριθμός των θεμάτων στα οποία μπορούμε να συμφωνήσουμε δεν είναι μικρός. Μιλώντας ανοιχτά και με θάρρος για όλα τα θέματα συνολικά μπορούμε να κάνουμε βήματα προς την κατεύθυνση της λύσης.
Η αναβολή δεν λύνει τα προβλήματα. Είναι απαραίτητο να τα υπερβούμε με θάρρος και να επιδείξουμε βούληση για επίλυση. Ακριβώς όπως προσπαθούμε, με τον κόσμο να παρακολουθεί με θαυμασμό, να εδραιωθεί η ειρήνη τόσο στην περιοχή μας όσο και σε διαφορετικές γεωγραφικές τοποθεσίες του κόσμου, έτσι θα κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να διασφαλίσουμε ότι η ειρήνη και η ηρεμία θα επικρατούν για πάντα και στις δύο πλευρές του Αιγαίου Πελάγους. Είναι εύκολο να καταστρέψεις κάτι. Το δύσκολο είναι να οικοδομήσεις και να επιλύσεις τα προβλήματα με επιδεξιότητα. Ως εκ τούτου, εναπόκειται σε εμάς να χαλαρώσουμε τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, που προσπαθούν να στριμωχτούν ανάμεσα σε δύο τείχη, και να γκρεμίσουμε τα τείχη αυτά που είναι γεμάτα με προκαταλήψεις. Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι προσανατολισμένα στη λύση και ειλικρινή ιστορικά βήματα.
– Πώς ήταν η επαφή σας με τον κ. Μητσοτάκη στην Αθήνα; Είναι η επικοινωνία σας μαζί του στο επίπεδο που επιθυμείτε;
– Πιστεύω ότι πετύχαμε ένα κλίμα αρμονίας με τον κ. Μητσοτάκη το τελευταίο διάστημα. Επέδειξαν μια φιλοξενία που μας ικανοποίησε στην Αθήνα. Φυσικά, όταν φιλοξενήσουμε τον κ. Μητσοτάκη στην Αγκυρα, θα επιδείξουμε ένα από τα πιο σπάνια δείγματα τουρκικής φιλοξενίας. Το κλίμα το οποίο ανέφερα έχει αρχίσει να αποδίδει συγκεκριμένους καρπούς. Η Διακήρυξη των Αθηνών, οι συμφωνίες και τα πρωτόκολλα που υπογράψαμε είναι μόνο μερικοί από αυτούς. Δεν υπάρχει κανένα εμπόδιο για την προσθήκη νέων. Μπορώ να πω ότι έχουν δημιουργηθεί πολύ καλές σχέσεις όχι μόνο μεταξύ μας, αλλά και σε επίπεδο υπουργών και γραφειοκρατών. Συμπερασματικά, η επικοινωνία μας είναι ικανοποιητική σε πολλά επίπεδα και είναι πολύ πιθανό να προχωρήσουμε με θετικό τρόπο.
– Πρόσφατα, η Αγκυρα αντέδρασε στα βήματα που ήθελε να κάνει η Ελλάδα σχετικά με τα θαλάσσια πάρκα στο Αιγαίο. Ενώ η Αθήνα κάνει λόγο για «περιβαλλοντικό» ζήτημα, το υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας έθεσε ζήτημα «κυριαρχίας των νησιών». Ο κ. Μητσοτάκης δήλωσε ότι η Ελλάδα θα προκηρύξει τα θαλάσσια πάρκα. Μπορεί ο διάλογος να προχωρήσει όταν τίθενται ζητήματα όχι μόνο των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης στη θάλασσα αλλά και της κυριαρχίας στο έδαφος;
– Η έγερση ζητημάτων κυριαρχίας δεν είναι μια κατάσταση που βλάπτει το έδαφος του διαλόγου και εμποδίζει την πρόοδό του. Μπορούμε να προστατεύσουμε αυτό το έδαφος υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και να διασφαλίσουμε την πρόοδο. Τα θέματα αυτά έχουν ήδη μια ιδιαίτερη θέση στον κατάλογο των θεμάτων που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Μπορούμε να συζητήσουμε τα ζητήματα αυτά με μια προοπτική που απέχει από τετελεσμένα και υιοθετώντας μια προσέγγιση που πιστεύει στη λύση. Ολοι γνωρίζουν πόσο ευαίσθητοι είμαστε, ως Τουρκία, για το περιβάλλον. Ωστόσο, δεν θα ήταν σωστό να το δούμε αυτό ως ένα εύχρηστο κάλυμμα και να προσπαθήσουμε να κρύψουμε πίσω του άλλες αμφιλεγόμενες καταστάσεις. Κάθε ζήτημα πρέπει να αντιμετωπίζεται στο δικό του πλαίσιο. Πράγματι, το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας ενθαρρύνει τη συνεργασία, μεταξύ των παράκτιων κρατών σε κλειστές ή ημίκλειστες θάλασσες όπως το Αιγαίο, μεταξύ άλλων και σε περιβαλλοντικά θέματα. Από την άλλη πλευρά, όλοι γνωρίζουν ότι η Τουρκία δεν θα δεχθεί de facto καταστάσεις σε αυτή τη γεωγραφία.
– Η Ελλάδα θεωρεί άκυρες τις συμφωνίες μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης και η Τουρκία θεωρεί άκυρες τις συμφωνίες Ελλάδας – Αιγύπτου, σχετικά με την οριοθέτηση θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Ομοίως, μια σειρά από συμφωνίες μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ θεωρούνται άκυρες από την Τουρκία. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, μπορούμε να μιλήσουμε για οποιαδήποτε συνεργασία Ελλάδας – Τουρκίας για τους υδρογονάνθρακες;
– Ας ξεκινήσουμε κάνοντας μια διόρθωση. Στην ερώτησή σας αναφέρατε μια συμφωνία μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ. Πρόκειται για μια υπόθεση ότι ολόκληρο το νησί της Κύπρου έχει υπογράψει συμφωνία οριοθέτησης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με το Ισραήλ. Η συμφωνία, την οποία δεν αναγνωρίζουμε, έγινε μεταξύ της Ελληνικής Διοίκησης στη Νότια Κύπρο και του Ισραήλ και τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων, που αποτελούν ουσιαστικό στοιχείο του νησιού, δηλαδή της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, έχουν αγνοηθεί. Από την άλλη, για εμάς, η ενέργεια δεν είναι ένας τομέας σύγκρουσης, αλλά ένας τομέας συνεργασίας. Για αυτό, η προσέγγιση του θέματος από θετική οπτική γωνία είναι υπεραρκετή. Η Τουρκία υπερασπίστηκε συνεχώς τη δίκαιη και περιεκτική κατανομή των πόρων υδρογονανθράκων και τη ζητούσε συνεχώς. Οπως σε κάθε θέμα, θέλουμε και εδώ να γίνονται σεβαστά τα κυριαρχικά μας δικαιώματα και εξουσίες, καθώς σεβόμαστε επίσης τα δικαιώματα και τις αρχές των παράκτιων χωρών.
Ωστόσο, πάντα είχαμε την απαραίτητη αντίδραση σε απόπειρες αγνόησης της Τουρκίας. Επιπλέον, κάναμε ανοιχτό κάλεσμα και δηλώσαμε ότι πρέπει να δημιουργηθεί μια βάση για μια ενεργειακή συνεργασία χωρίς αποκλεισμούς και ότι θα υποστηρίξουμε τα βήματα που πρέπει να γίνουν για αυτή. Ολοι πρέπει να γνωρίζουν ότι είναι δύσκολο για μια ενεργειακή πλατφόρμα που δεν περιλαμβάνει την Τουρκία να επιτύχει στην περιοχή, ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο. Με τη σύγκληση της διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο για την οποία μιλάμε χρόνια, είναι δυνατόν να δημιουργηθεί μια βάση λύσης με προσέγγιση «win-win». Δυστυχώς, οι εκκλήσεις μας για αυτό το θέμα έμειναν μέχρι σήμερα αναπάντητες. Εχω τονίσει με κάθε ευκαιρία ότι αυτή η πρόταση, η οποία έχει σημαντικές δυνατότητες για τη διασφάλιση ενός υγιούς διαλόγου στην περιοχή, θα πρέπει να υιοθετηθεί και από άλλους παράγοντες. Νομίζω ότι ένα τέτοιο βήμα θα διευκολύνει τη συνεργασία, θα συμβάλει στην ποικιλομορφία και στην ασφάλεια των πόρων.
Δυστυχώς, βήματα που αγνοούν τα δικαιώματα της Τουρκίας και της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου έχουν δηλητηριάσει την ατμόσφαιρα σχετικά με αυτό το θέμα μέχρι στιγμής. Εάν το εγκαταλείψουμε αυτό και δημιουργηθεί το έδαφος διαλόγου που επιθυμούμε, είμαστε έτοιμοι να αναλάβουμε την ευθύνη για μια μόνιμη λύση. Δεν μπορείς να φτάσεις πουθενά με ένταση. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το να παρασυρόμαστε σε προκλήσεις δεν ωφελεί κανέναν και θα πρέπει να αναζητηθούν τρόποι για να φτάσουμε σε ένα λογικό σημείο.
– Οι θέσεις των δύο χωρών για το θέμα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου είναι γνωστές. Δεν αναμένεται αλλαγή στη στάση των δύο χωρών. Θα δεχόσασταν τη μεσολάβηση ενός θεσμού όπως το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την επίλυση της χρονίζουσας διαφοράς;
– Η λύση εδώ είναι ξεκάθαρη, η λύση είναι να συμμορφωθούμε με το διεθνές δίκαιο και να το κάνουμε βιώσιμο. Εφόσον δεν το αποφεύγουμε, δεν πρέπει να υπάρχουν εμπόδια που δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε μαζί. Οπως γνωρίζετε, υποστηρίζουμε ότι τα προβλήματα πρέπει να επιλύονται ως πακέτο. Δεν πρέπει να αγνοούμε άλλα αμφιλεγόμενα σημεία εστιάζοντας σε μία και μόνο διαφορά. Οταν λέμε ότι καταλήξαμε σε μια συνολική λύση, δεν πρέπει να μεταφέρουμε προστριβές στις μελλοντικές γενιές. Η προτεραιότητά μας είναι ξεκάθαρη.
Η προσέγγισή μας στην εξεύρεση λύσεων μέσω ειρηνικών μεθόδων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο είναι το κλειδί για την εξάλειψη των προβλημάτων. Δεν αποκλείουμε λύσεις που είναι εγγεγραμμένες στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ εφόσον είναι απαραίτητο. Το εκφράζουμε ξεκάθαρα σε κάθε περίσταση. Αρκεί να μη λέμε «να λύσουμε αυτό το πρόβλημα κι ας μείνουν άλυτα τα άλλα» και ας αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα μαζί.
– Εχει περάσει πάνω από ένας χρόνος χωρίς ένταση στον θαλάσσιο και στον εναέριο χώρο του Αιγαίου. Συμφωνείτε ότι η αποχή από στρατιωτική δράση μπορεί και πρέπει να διατηρηθεί, ανεξαρτήτως οποιασδήποτε προόδου στις διμερείς διαφορές;
– Οπως λέμε, πάντα είναι σημαντικό να διατηρηθεί η βάση διαλόγου και συνεργασίας. Εμείς δεν είμαστε υπέρ της έντασης. Οπως εμείς δεν έχουμε βλέψεις στα δικαιώματα άλλων, δεν θέλουμε κανείς να δείχνει ασέβεια στα δικαιώματά μας. Tο να συνεχιστεί μια συμπεριφορά που σέβεται τις ευαισθησίες εξασφαλίζει το να επικρατήσει μια ατμόσφαιρα δίχως ένταση· αυτό βιώσαμε μαζί.
Αυτή η ηρεμία είναι ένα σημάδι για το πόσο απαραίτητο είναι οι σχέσεις να αναπτυχθούν σε δίκαιη βάση. Εμείς δεν διστάζουμε να τείνουμε χείρα φιλίας όσο υπάρχει ανταπόκριση. Δίνουμε σημασία στη φιλία και στις σχέσεις καλής γειτονίας. Οσο δεν γίνονται βήματα τα οποία μπορούν να μας βλάψουν, αυτή η στάση μας θα συνεχιστεί.
– Ποια είναι η γνώμη σας για το επίπεδο συνεργασίας με την Ελλάδα στον έλεγχο των παράνομων μεταναστών;
– Σε αυτόν τον τομέα οι επαφές και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των Αρχών μας έδωσαν σημαντικά αποτελέσματα και αυτό συνεχίζεται.
Από την άλλη, όπως πάντα τονίζουμε, στο ζήτημα της παράτυπης μετανάστευσης πρέπει να υπάρχει διεθνής συνεργασία και ίση κατανομή των βαρών και ευθυνών. Για μόνιμες λύσεις, είναι προφανές πως πρέπει να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε με πολύπλευρο σχήμα.
Η συνεργασία όλων των εμπλεκομένων στο θέμα θα ανοίξει τον δρόμο για να προχωρήσουμε σε μια γρήγορη, αποτελεσματική και υγιή βάση.
– Η εφαρμογή της τουριστικής βίζας αποδίδει ήδη εκπληκτικά αποτελέσματα. Πιστεύετε ότι υπάρχουν άλλοι τομείς οικονομικής συνεργασίας που μπορούν να είναι αμοιβαία επωφελείς;
– Η βασική μας προσέγγιση στη διπλωματία είναι η αρχή του «kazan-kazan» (win-win). Η Τουρκία και η Ελλάδα είναι δύο σημαντικές χώρες τουρισμού. Οι πολίτες μας έχουν την ευκαιρία να ταξιδέψουν εύκολα στα ελληνικά νησιά με αίτηση βίζας στην πύλη. Στην πραγματικότητα, όλα αυτά δεν πρέπει να είναι απαραίτητα και η Ευρωπαϊκή Ενωση θα πρέπει να απελευθερώσει το καθεστώς της βίζας στην Τουρκία. Θέλουμε να σημειώσουμε πρόοδο σε αυτό το θέμα.
Πιστεύουμε ότι υπάρχουν τομείς όπου μπορούμε να έχουμε αμοιβαίο όφελος με την Ελλάδα, όπως η βίζα στην πύλη (εισόδου). Οταν προσεγγίζουμε με θετική ατζέντα, μπορούμε να σημειώσουμε πρόοδο σε πολλούς τομείς, κυρίως στις εμπορικές σχέσεις μας, και να τις φέρουμε ως όφελος στις χώρες μας. Για παράδειγμα, η κατάργηση των ποσοστώσεων που εφαρμόζονται στα οχήματα οδικών μεταφορών και η απελευθέρωση του καθεστώτος διελεύσεων μπορούν να μας επιτρέψουν να επιτύχουμε ευκολότερα τους στόχους μας, αυξάνοντας πολύ γρήγορα τον όγκο των συναλλαγών μας.
Την αρχή του «καζάν-καζάν» δεν την αναφέρουμε μόνο στα λόγια, είμαστε ειλικρινείς και έχουμε περάσει δεκάδες φορές με επιτυχία το τεστ ειλικρίνειας σε αυτό το θέμα. Οταν βλέπουμε μια ειλικρινή προσέγγιση μπροστά μας, θα είναι πολύ εύκολο να δημιουργήσουμε νέες ευκαιρίες αμοιβαίου κέρδους.
– Στα περισσότερα από 20 χρόνια που βρίσκεστε στην εξουσία, ποια θα επιλέγατε ως την καλύτερη και ποια ως τη χειρότερη στιγμή στις σχέσεις Τουρκίας – Ελλάδας;
– Εδώ θα ήθελα να αναφερθώ σε θετικά ζητήματα και να τα εκφράσω… Aλλά για να απαντήσω στην ερώτησή σας, μετά την προδοτική εξέγερση του FETO (σ.σ.: Το δίκτυο του Φετουλάχ Γκιουλέν) και την απόπειρα πραξικοπήματος που σημειώθηκε στη χώρα μας στις 15 Ιουλίου 2016, οι τρομοκράτες κατέφυγαν στη γειτονική μας Ελλάδα και η Ελλάδα προστάτευε και φρουρούσε τους λεγόμενους στρατιωτικούς πραξικοπηματίες, παρά τον δεσμό τόσο της γειτονίας όσο και τoν συμμαχικό δεσμό που έχουμε μεταξύ μας.
Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ένα από τα χαμηλότερα σημεία των σχέσεών μας. Αυτό δεν πλήγωσε μόνον εμένα, πληγώθηκε και ο λαός μας, που αντιστάθηκε με τα ίδια του τα χέρια και απώθησε τους πραξικοπηματίες γράφοντας ένα έπος δημοκρατίας. Αποτέλεσε βαθιά απογοήτευση ότι η ίδια η Ελλάδα που γνωρίζει τι σημαίνουν τα πραξικοπήματα μέσα από τις εμπειρίες που έχει αποκτήσει στην ιστορική της πορεία, υιοθέτησε μια τέτοια στάση.
Το καλύτερο επίπεδο στις σχέσεις μας μπορεί να είναι η Διακήρυξη της Αθήνας, που υπογράψαμε τον περασμένο Δεκέμβριο. Αυτή η δήλωση σηματοδότησε την αρχή μιας νέας φάσης στις σχέσεις μας. Φυσικά, αυτό δεν το θεωρούμε επαρκές και εργαζόμαστε για να φτάσουμε σε καλύτερο επίπεδο. Πιστεύω ότι αυτή η διακήρυξη θα αποτελέσει τη βάση των νέων ελληνοτουρκικών σχέσεων και ελπίζω να φτάσουν σε νέα επίπεδα – ρεκόρ.
– Εκφράζονται απόψεις πως η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης θα αποτελούσε ένα θετικό βήμα για την Τουρκία στο θέμα των θρησκευτικών ελευθεριών. Η σχολή παραμένει κλειστή εδώ και δεκαετίες κι εσείς βρίσκεστε στην εξουσία εδώ και 22 χρόνια. Σχεδιάζετε να κάνετε κάποιο θετικό βήμα στο συγκεκριμένο ζήτημα;
– Η στάση μας σε αυτό το θέμα είναι σαφής. Σεβόμαστε ιδιαίτερα τα δικαιώματα των μειονοτήτων και η ευαισθησία μας σε αυτό το θέμα είναι υψηλή. Η ρωμαίικη ορθόδοξη μειονότητα στη χώρα μας επωφελείται και από δικαιώματα της ισότητας των πολιτών και από τα μειονοτικά δικαιώματα. Το ζήτημα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης προέκυψε το 1971, όταν όλα τα ιδιωτικά ανώτατα σχολεία κρατικοποιήθηκαν με απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ίδρυμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο οποίο μπορεί να μεταφερθεί η Θεολογική Σχολή, η νομική βάση χάθηκε. Το Πατριαρχείο εναντιώθηκε στην πρόταση της έναρξης λειτουργίας της σχολής εντός κρατικού πανεπιστημίου το οποίο θα υπάγεται στη νομοθεσία του Ανωτάτου Συμβουλίου Εκπαίδευσης. Εμείς κάνουμε ακόμη προσπάθειες για να ανοίξουμε τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Αναμένουμε από τη γείτονά μας την ίδια εποικοδομητική προσέγγιση σχετικά με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η τουρκική μειονότητα στην Ελλάδα στον τομέα της εκπαίδευσης.
– Γιατί αναβλήθηκε ξαφνικά η προγραμματισμένη συνάντησή σας με τον κ. Μπάιντεν; Πιστεύετε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να διαδραματίσουν διαμεσολαβητικό ρόλο στις τουρκοελληνικές σχέσεις;
– Η επίσκεψή μας στις ΗΠΑ αναβλήθηκε λόγω ασυμβίβαστων προγραμμάτων και των δύο πλευρών. Οπως γνωρίζετε, οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται παραμονές εκλογών και το πρόγραμμα του κ. Μπάιντεν έχει γίνει ακόμη πιο πυκνό. Τα προγράμματά μας συνεχίζονται εντατικά τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Τέτοιου είδους επισκέψεις πραγματοποιούνται σε στιγμές που είναι κατάλληλες και για τα δύο μέρη. Οι φίλοι μας πραγματοποιούν συναντήσεις με τους συνομιλητές τους και συνεχίζονται οι προσπάθειες για τον καθορισμό της κατάλληλης ημερομηνίας.
Είμαστε υπέρ της διατήρησης της πολιτικής ισορροπίας των Ηνωμένων Πολιτειών στις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Πιστεύουμε ότι οι προσεγγίσεις που θα διατηρηθούν σε απόσταση που αρμόζει στο δίκαιο της συμμαχίας και που ενθαρρύνουν το έδαφος για εποικοδομητικό διάλογο, θα είναι επωφελείς. Επιπλέον, έχουμε άμεση επαφή με την Ελλάδα χωρίς μεσάζοντες. Η διατήρηση και η ανάπτυξη αυτού θα συμβάλει πιο θετικά στις σχέσεις μας.
– Κύριε Πρόεδρε, θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε για τις εξελίξεις στη Γάζα. Κατηγορείτε το Ισραήλ για τις πράξεις του στη Γάζα και παρομοιάζετε τον κ. Νετανιάχου με τον «Χίτλερ της εποχής» και υποστηρίζετε τη Χαμάς, την οποία το Ισραήλ και οι δυτικές χώρες θεωρούν τρομοκράτες, ως «απελευθερωτικό κίνημα». Μπορείτε να μας εξηγήσετε την άποψη της Τουρκίας;
– Βλέποντας τι έχει επιφέρει το Ισραήλ στον λαό της Γάζας εδώ και μήνες, είναι δυνατόν να δούμε ως θεμιτό τους βομβαρδισμούς του Ισραήλ σε νοσοκομεία, να σκοτώνουν παιδιά, να καταπιέζουν αμάχους και να καταδικάζουν αθώους ανθρώπους σε πείνα, δίψα και έλλειψη φαρμάκων με διάφορες δικαιολογίες; Τι έκανε ο Χίτλερ στο παρελθόν; Καταπίεζε και σκότωνε ανθρώπους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η Γάζα δεν μετατράπηκε σε υπαίθρια φυλακή όχι μόνο μετά τις 7 Οκτωβρίου, αλλά και πριν από χρόνια; Δεν ήταν οι άνθρωποι εκεί καταδικασμένοι σε περιορισμένους πόρους για χρόνια, σχεδόν σαν να είναι στρατόπεδο συγκέντρωσης; Ποιος ευθύνεται για τις πιο βάναυσες και συστηματικές μαζικές δολοφονίες στη Γάζα μετά την 7η Οκτωβρίου; Τι μπορεί να ειπωθεί για το Ισραήλ, που λέει στους ανθρώπους «να πάτε σε εκείνη την περιοχή» και ρίχνουν εκεί βόμβες;
Ο Νετανιάχου έχει φτάσει σε ένα επίπεδο που θα έκανε τον Χίτλερ να ζηλέψει με τις μεθόδους γενοκτονίας. Μιλάμε για το Ισραήλ, το οποίο στοχεύει ασθενοφόρα, χτυπάει σημεία διανομής τροφίμων και ανοίγει πυρ σε νηοπομπές βοήθειας. Δεκάδες δικαιώματα και ελευθερίες των ανθρώπων στη Γάζα παραβιάζονται, ιδιαίτερα το δικαίωμα στη ζωή. Υπερασπιζόμαστε τα δικαιώματά τους. Εμείς υπερασπιζόμαστε την ειρήνη. Το Ισραήλ, από την άλλη, συνεχίζει να παραβιάζει απερίσκεπτα τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Σκεφτείτε το, ποια θα ήταν η στάση σας αν κάποιος ερχόταν στο σπίτι σας και έλεγε «αυτό το μέρος είναι δικό μου τώρα, φύγε»; Θα έλεγες «έλα να ζήσεις στο σπίτι μου και να μου το πάρεις» ή θα υπερασπίζεσαι το σπίτι σου; Φυσικά, αναμένεται να υπερασπιστείτε το σπίτι σας και να αντισταθείτε στην αδικία. Το Ισραήλ το έκανε αυτό όχι μόνο στη Γάζα, αλλά σε όλα τα παλαιστινιακά εδάφη. Αφαίρεσε τα σπίτια και τα εδάφη των Παλαιστινίων για τους τρομοκράτες που αποκαλούσαν εποίκους. Τους τοποθέτησε σε σπίτια των Παλαιστινίων.
Φυσικά, ενάντια σε αυτή τη συστηματική καταπίεση που εξαπλώθηκε σε πολλά χρόνια, οργανώθηκαν και οι Παλαιστίνιοι κάποια στιγμή και άρχισαν να αντιστέκονται. Η Χαμάς και άλλες αντιστασιακές ομάδες στην Παλαιστίνη, τις οποίες η Δύση προσπαθεί να χαρακτηρίσει τρομοκράτες, προέκυψαν ουσιαστικά από την αντίδραση σε αυτή την καταπίεση. Η Χαμάς δεν είναι παρά άνθρωποι που προστατεύουν τα σπίτια, τις επιχειρήσεις και τα εδάφη τους που κατέχονται από το Ισραήλ στην Παλαιστίνη. Τι θέλει η Χαμάς; Να πάρουν πίσω τα παλαιστινιακά εδάφη που κατέχονται από το Ισραήλ και να αποκαταστήσουν το κράτος τους. Εάν αναγνωριστεί το κυρίαρχο, ανεξάρτητο, γεωγραφικά ενοποιημένο κράτος της Παλαιστίνης, εντός των συνόρων του 1967, με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, θα υπήρχε ανάγκη αντίστασης; Επιπλέον, η Χαμάς δήλωσε επίσης ότι εάν συμβεί αυτό, θα διαλύσει την ένοπλη πτέρυγά της και θα συνεχίσει ως πολιτικό κόμμα.
Μια λύση που βασίζεται σε δύο κράτη είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος διασφάλισης διαρκούς και βιώσιμης ειρήνης. Βλέπετε, με την τελευταία της δήλωση, η Χαμάς συμφώνησε σε κατάπαυση του πυρός, αλλά το Ισραήλ δεν θέλει κατάπαυση του πυρός, προβάλλοντας δικαιολογίες λόγω της επιθυμίας του να καταλάβει ολόκληρη τη Γάζα. Η σκληρότητα και η σφαγή συνεχίζονται. Συνεχίζουμε να προσπαθούμε για μια λύση. Οσοι υποστηρίζουν το Ισραήλ πρέπει να ξανασκεφτούν όλα αυτά τα γεγονότα και να είναι στο πλευρό που υπερασπίζεται την ειρήνη και την ηρεμία με αίσθημα ιστορικής ευθύνης.
