Οι σπάνιες γαίες αποτελούν βασικό συστατικό για την κατασκευή των μικροτσίπ, στα οποία στηρίζεται η αλματώδης ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης - Σε ποιες περιοχές της χώρας μας έχουν εντοπιστεί
«Εάν η Μέση Ανατολή έχει πετρέλαιο, η Κίνα έχει σπάνιες γαίες», έλεγε το μακρινό 1987 ο αναμορφωτής της σημερινής οικονομίας της Κίνας Ντενγκ Σιαοπίνγκ. Στον ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο του 2025, όπου φουντώνει η μάχη για την υψηλή τεχνολογία, η Ελλάδα παίρνει την pole position της Ευρώπης στην παραγωγή κρίσιμων ορυκτών για την Αεροδιαστημική, την Τεχνητή Νοημοσύνη, τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τη βιομηχανία κ.ά. Μέσα από έναν εξορυκτικό οργασμό, η χώρα μας έχει πατήσει γκάζι με σκοπό να εξελιχθεί σε πρωταγωνίστρια στην εξόρυξη κρίσιμων πρώτων υλών και σπάνιων γαιών.
Καθώς η ζήτηση για τα ορυκτά που χρησιμοποιούνται στους τομείς ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης και άλλων κρίσιμων τεχνολογιών, όπως η παραγωγή μικροτσίπ, αυξάνεται και η Κίνα σφίγγει τον κλοιό περιορίζοντας τις εξαγωγές (ως ο μεγαλύτερος παραγωγός σπάνιων γαιών του πλανήτη), στην Ελλάδα έχουν προγραμματιστεί επενδύσεις που είναι ικανές να αλλάξουν την ιστορία.
Καθώς η ζήτηση για τα ορυκτά που χρησιμοποιούνται στους τομείς ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης και άλλων κρίσιμων τεχνολογιών, όπως η παραγωγή μικροτσίπ, αυξάνεται και η Κίνα σφίγγει τον κλοιό περιορίζοντας τις εξαγωγές (ως ο μεγαλύτερος παραγωγός σπάνιων γαιών του πλανήτη), στην Ελλάδα έχουν προγραμματιστεί επενδύσεις που είναι ικανές να αλλάξουν την ιστορία.
Χαρακτηριστικότερο ίσως το παράδειγμα του γαλλίου, ενός εξαιρετικά σπάνιου ορυκτού, το οποίο μαζί με το γερμάνιο αποτελούν δύο από τα κρισιμότερα υλικά για την παραγωγή ημιαγωγών. Με νέα επένδυση στην εξόρυξη βωξίτη, από τον οποίο προκύπτει το γάλλιο, η χώρα μας είναι πλέον έτοιμη να ξεκινήσει την παραγωγή γαλλίου, και μπορεί να καλύψει σχεδόν το σύνολο της ζήτησης από τη Γηραιά Ηπειρο, παράγοντας τους 50 από τους 65 τόνους που χρειάζεται ετησίως η Ε.Ε. (με βάση τη ζήτηση του 2024).
Κρίσιμα μεγέθη
Πάρτε για παράδειγμα τους μόνιμους μαγνήτες. Για την κατασκευή των μαγνητών, οι οποίοι χρησιμοποιούνται, μεταξύ άλλων, σε ηλεκτροκινητήρες, καλώδια και αισθητήρες, disc drives, ηχεία και μικρόφωνα, τομείς της Ιατρικής όπως η μαγνητική τομογραφία κ.ά., η Ευρώπη χρειάζεται μαγνήσιο, το οποίο εισάγει κατά 97% από την Κίνα και σπάνιες γαίες που υπόκεινται σε επεξεργασία κατά 100% στη μακρινή χώρα. Ή τα μικροτσίπ και τα κύτταρα φωτοβολταϊκών πάνελ που χρειάζονται γάλλιο.
Οι μπαταρίες παράγονται από λίθιο, νικέλιο και κοβάλτιο, που εξάγεται από το Κονγκό, ενώ τα αιολικά χρειάζονται βόριο, το οποίο η Ε.Ε. εισάγει κατά 98% από την Τουρκία. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με άλλα υλικά, όπως το τιτάνιο και το βολφράμιο που χρησιμοποιούνται ευρέως σε διαστημικές και αμυντικές εφαρμογές και πολλά ακόμα ορυκτά.
Στον κατάλογο των κρίσιμων πρώτων υλών που εξορύσσονται είναι, μεταξύ άλλων, το μαγνήσιο, το νιόβιο, το βρύλλιο, το λίθιο και το αντιμόνιο, ο φώσφορος, το γάλλιο και η πλατίνα, το σκάνδιο και το πυρίτιο, το βισμούθιο, το κοβάλτιο και ο φθορίτης, το χάφνιο και ο βαρύτης, οι ελαφρές και βαριές σπάνιες γαίες. Πώς μπορεί η Ευρώπη να πάρει μέρος στην εξέλιξη της τεχνολογίας ή ακόμα και να παράγει από κινητά και τάμπλετ μέχρι αυτοκίνητα, αεροσκάφη, φωτοβολταϊκά, οπτικές ίνες, καλώδια ηλεκτροδότησης και άλλα όταν εξαρτάται από τρίτους για την εισαγωγή αυτών των ορυκτών;
Κρίσιμα μεγέθη
Αυτός ο οργασμός εργασιών, επενδύσεων και προγραμματισμού στον μεταλλευτικό κλάδο της χώρας δεν είναι καθόλου τυχαίος. Η Ελλάδα έχει μπει στο ραντάρ της Ε.Ε. μαζί με λίγες ακόμα περιοχές της ηπείρου, όπως η Γροιλανδία, η Σουηδία, η Φινλανδία και η Νορβηγία, λόγω των ισχυρών ενδείξεων για ύπαρξη σπανίων γαιών και άλλων κρίσιμων ορυκτών που έχουν μπει στο επίκεντρο για την ανάπτυξη της υψηλής τεχνολογίας, τομέων της βιομηχανίας, αλλά και της ενεργειακής μετάβασης. Ποια είναι αυτά τα ορυκτά και γιατί είναι κρίσιμες οι εξορύξεις τους;
Οι μπαταρίες παράγονται από λίθιο, νικέλιο και κοβάλτιο, που εξάγεται από το Κονγκό, ενώ τα αιολικά χρειάζονται βόριο, το οποίο η Ε.Ε. εισάγει κατά 98% από την Τουρκία. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με άλλα υλικά, όπως το τιτάνιο και το βολφράμιο που χρησιμοποιούνται ευρέως σε διαστημικές και αμυντικές εφαρμογές και πολλά ακόμα ορυκτά.
Στον κατάλογο των κρίσιμων πρώτων υλών που εξορύσσονται είναι, μεταξύ άλλων, το μαγνήσιο, το νιόβιο, το βρύλλιο, το λίθιο και το αντιμόνιο, ο φώσφορος, το γάλλιο και η πλατίνα, το σκάνδιο και το πυρίτιο, το βισμούθιο, το κοβάλτιο και ο φθορίτης, το χάφνιο και ο βαρύτης, οι ελαφρές και βαριές σπάνιες γαίες. Πώς μπορεί η Ευρώπη να πάρει μέρος στην εξέλιξη της τεχνολογίας ή ακόμα και να παράγει από κινητά και τάμπλετ μέχρι αυτοκίνητα, αεροσκάφη, φωτοβολταϊκά, οπτικές ίνες, καλώδια ηλεκτροδότησης και άλλα όταν εξαρτάται από τρίτους για την εισαγωγή αυτών των ορυκτών;
Από πέρυσι η Ε.Ε. έχει στρέψει την προσοχή της στη θέσπιση πλαισίου που θα εξασφαλίζει ασφαλή και βιώσιμο εφοδιασμό με κρίσιμες πρώτες ύλες και έχει επιταχύνει την παραγωγή απλουστεύοντας τις διαδικασίες αδειοδότησης για εξορυκτικά έργα που θεωρούνται στρατηγικής σημασίας και ευνοώντας τις επενδύσεις.
Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, όπου γεωλογικές έρευνες αλλά και υπολείμματα που ανιχνεύονται στις περιοχές όπου ήδη γίνονται εξορύξεις άλλων μεταλλευμάτων, γνωρίζουμε εδώ και χρόνια ότι υπάρχουν κοιτάσματα που αν τα εκμεταλλευτούμε θα αποτελέσουν στρατηγικά «υπερόπλα», τα λόγια άρχισαν να γίνονται πράξεις με πολύ ταχείς ρυθμούς. Και καθώς έχουν εντοπιστεί 30 από τις 34 κρίσιμες πρώτες ύλες του καταλόγου της Ε.Ε., τα γεωτρύπανα έπιασαν δουλειά.
Οι εξορύξεις
Σε δημόσιους μεταλλευτικούς χώρους, δηλαδή χώρους που ανήκουν στο Ελληνικό Δημόσιο, έχουν ήδη εντοπιστεί και εξορύσσονται κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες, όπως βωξίτης, φωσφορίτης, βαρίτης, αντιμόνιο, κοβάλτιο, μαγνήσιο, πυρίτιο, βολφράμιο, γραφίτης, πλατινοειδή και σπάνιες γαίες. Αυτό, σε συνδυασμό με τις επενδύσεις που τρέχουν και τον προγραμματισμό δεκάδων νέων, βάζει την Ελλάδα στο επίκεντρο. Εχει όμως η χώρα μας όντως την pole position ή πρόκειται για ευχολόγια σχετικά με τις δόξες που θα μπορούσε να αναζητήσει;
Σύμφωνα με την έκθεση του υπουργείου Ενέργειας για τη Μεταλλευτική - Λατομική Δραστηριότητα και τη Γεωθερμία στην Ελλάδα το 2023, που εκδόθηκε πριν από μερικές μέρες, η χώρα μας κατέχει το 85% του συνόλου παραγωγής βωξίτη στην Ευρώπη και είναι 13η στον κόσμο, ενώ πλέον μπορεί να παράγει και γάλλιο. Πρώτη στην Ευρώπη και δεύτερη παγκοσμίως είναι στην παραγωγή περλίτη, ενώ πρώτη στη Γηραιά Ηπειρο και έκτη στον πλανήτη είναι στην παραγωγή μπεντονίτη.
Και σε άλλα μεταλλεύματα, όμως, κατέχει σημαντική θέση. Η χώρα μας είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός στην Ευρώπη και 23ος στον κόσμο νικέλιου, τέταρτος μεγαλύτερος στην Ε.Ε. και ένατος στον πλανήτη μαγνησίτη, 6ος στην Ευρώπη και 13ος παγκοσμίως λιγνίτη.
Κορυφαίες θέσεις, από 4η μέχρι 7η στην Ευρώπη, έχει και στην εξόρυξη ορυκτών μολύβδου, αλουμινίου, ορυκτών ψευδαργύρου και χρυσού κ.ά. Η χώρα μας επίσης επιδεικνύει ανθεκτικότητα στη θέση της στην παγκόσμια κατάταξη και στις ροές άλλων μεταλλευμάτων, όπως λατερίτης, γαληνίτης, αρσενοπυρίτης και σφαλερίτης, στα οποία η τελευταία έκθεση εντοπίζει αύξηση παραγωγής από 18% ως 29%.
Και για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης -κρατώντας ως δεδομένο ότι προσώρας η αγορά των σπάνιων γαιών και κρίσιμων ορυκτών δεν ξεπερνά τα 9 δισ. ευρώ, αλλά είναι κλάδος που αναμένει έκρηξη των κερδών λόγω ακριβώς αυτής της εκρηκτικής ζήτησης που φέρνει η ανάγκη για τεχνολογική εξέλιξη, σύμφωνα με την έκθεση του ΥΠΕΝ ο ετήσιος κύκλος εργασιών του τομέα «Ορυχεία και Λατομεία» έφτασε τα 1.073.298 ευρώ το 2023, αυξανόμενος κατά 6,6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αυτό σε όρους κύκλου εργασιών του συνόλου των επιχειρήσεων της ελληνικής οικονομίας σημαίνει ότι η συμμετοχή του κλάδου έφτασε το 0,2%, με εξαγωγές μεταλλευμάτων ύψους 681 εκατ. ευρώ.
Γερμάνιο και γάλλιο
Η Βόρεια Ελλάδα και συγκεκριμένα οι Περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης και Στερεάς Ελλάδας είναι αυτές στις οποίες υπάρχει η μεγαλύτερη δραστηριότητα σε ό,τι αφορά την εξόρυξη και επεξεργασία ορυκτών πρώτων υλών, αφού εκεί αναπτύσσεται η πλειονότητα μεταλλευτικών και λατομικών χώρων γι’ αυτόν τον σκοπό.
Στη δε Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (η οποία μαζί με αυτές της Δυτικής και της Στερεάς Ελλάδας κατέχει το 90% των μεταλλείων ενεργειακών ορυκτών) εξελίσσεται το 50% της εξορυκτικής δραστηριότητας μη ενεργειακών μεταλλευμάτων, ενώ στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου είναι χωροθετημένο το 22% των λατομείων βιομηχανικών ορυκτών (τα υπόλοιπα σε όλη την επικράτεια, όπως συμβαίνει και με τα αδρανή υλικά).
Υπάρχουν ωστόσο συγκεκριμένες περιοχές που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον (και) των επενδυτών. Για παράδειγμα, η επένδυση άνω των 300 εκατ. ευρώ της Metlen βάζει τη χώρα στο επίκεντρο της παραγωγής γαλλίου, το Molaoi Project της αυστραλιανής Rockfire είναι ένα από τα 20 μεγαλύτερα μη ανεπτυγμένα κοιτάσματα ψευδαργύρου στον πλανήτη και διαθέτει αποδεδειγμένα κοιτάσματα χαλκού, αλλά και γερμάνιου. Πρόκειται για το υλικό που μαζί με το γάλλιο είναι απαραίτητο για την κατασκευή μικροτσίπ, ενώ χρησιμοποιείται σε μια ευρύτατη ακόμα γκάμα αεροδιαστημικών, αμυντικών, ενεργειακών και άλλων εφαρμογών.
Οι έρευνες και αναλύσεις δειγμάτων του διαδόχου φορέα του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευματικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) έχουν δείξει κοιτάσματα πραγματικά σπάνιων ορυκτών και σπάνιων γαιών σε διάφορες περιοχές της χώρας. Στη Χίο, στην περιοχή Κέραμος και στο Κιλκίς, έχουν εντοπιστεί τα μοναδικά κοιτάσματα αντιμονίου, ενώ βολφράμιο και ψευδάργυρο έχουν «δει» οι μελέτες του ΕΑΓΜΕ στα Κιμμέρια της Ξάνθης.
Κοιτάσματα, σπάνιων γαιών σε περιεκτικότητα 1,17% έχουν βρεθεί από τις μελέτες του ΕΑΓΜΕ στο υποθαλάσσιο περιβάλλον μεταξύ Αλεξανδρούπολης και Χαλκιδικής, αλκαλικών μαγματικών πετρωμάτων στον Φανό της Σαμοθράκης, φωσφοριτών στη Δυτική Ελλάδα, ενώ υψηλή περιεκτικότητα σε σπάνιες γαίες και κρίσιμα ορυκτά έχει ανιχνευτεί από τις γεωλογικές μελέτες σε διάφορες περιοχές της χώρας, όπως οι Λατερίτες της Λοκρίδας και το Βροντερό Φλώρινας, στη Ζώνη Παρνασσού - Γκιώνας (βωξίτες), οι μαύρες άμμοι των Λουτρών Ελευθέρων - Νέας Περάμου, οι εκβολές των ποταμών Εβρου, Στρυμόνα και Νέστου κ.ά.
Από τους δύο τύπους μεταλλοφορίας σπανίων γαιών που απαντώνται στην Ελλάδα, στον πρωτογενή (οι σπάνιες γαίες προκύπτουν από μαγματικές ή υδροθερμικές διαδικασίες) και τον δευτερογενή (προκύπτουν από ιζηματογενείς διεργασίες ή αποσάθρωση εμπλουτισμένων πετρωμάτων) προκρίνονται σήμερα κάποιες περιοχές που έχουν και τα μεγαλύτερα φόντα για να «δώσουν» σπάνιες γαίες. Είναι η Λοκρίδα, το Βροντερό Φλώρινας, ο Φανός της Σαμοθράκης και μια ζώνη μεταξύ Παρνασσού και Γκιώνας σε ό,τι αφορά τον πρωτογενή τύπο και ο Στρυμονικός και η Νέα Πέραμος για τον δευτερογενή.
Αυτό που είναι στο επίκεντρο του υπουργείου Ενέργειας τώρα είναι ο τρόπος με τον οποίο θα μπορέσει η χώρα μας να εκμεταλλευτεί το στρατηγικό πλεονέκτημα του γεωλογικού της πλούτου χωρίς παράπλευρες επιπτώσεις και να εξελιχθεί σε έναν από τους ελάχιστους Ευρωπαίους παραγωγούς σπάνιων γαιών, εάν όχι ο μεγαλύτερος προμηθευτής της Ε.Ε.
Για να συμβεί αυτό φυσικά χρειάζονται επενδύσεις -για τις οποίες έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει όρεξη-, αλλά και επιτάχυνση των διαδικασιών, καθώς μέχρι σήμερα από τον εντοπισμό ισχυρών ενδείξεων μέχρι την εκμετάλλευση ενός κοιτάσματος θα μπορούσαν να μεσολαβήσουν ως και 10 χρόνια, αφού θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί η έκδοση αδειών, οι δοκιμαστικές γεωτρήσεις, οι περιβαλλοντικές μελέτες και οι... κανονικές γεωτρήσεις.
Παγκόσμιο ράλι
Πόσο κρίσιμα είναι όμως αυτά τα ορυκτά και πόσο χρήσιμες αυτές οι σπάνιες γαίες (οι οποίες αποτελούν μια ομάδα 17 χημικά παρόμοιων μετάλλων, που περιλαμβάνει τις λεγόμενες 15 λανθανίδες του περιοδικού πίνακα, το ύττριο και το σκάνδιο); Τόσο χρήσιμα και κρίσιμα που χωρίς αυτά όχι μόνο δεν μπορεί να συνεχιστεί ο αγώνας δρόμου της Τεχνητής Νοημοσύνης και της Ρομποτικής, αλλά δεν θα μπορούσε καν να συνεχιστεί η παραγωγή μιας σειράς προϊόντων που τη στηρίζουν, όπως στηρίζουν και τον σύγχρονο τρόπο ζωής.
Μεταξύ αυτών, τα μικροτσίπ στα κινητά τηλέφωνα, οι μπαταρίες των κινητών τηλεφώνων και των τάμπλετ μας, οι οθόνες των υπολογιστών και των τηλεοράσεών μας. Από τη γη ως τον ουρανό είναι χρήσιμα αυτά τα ορυκτά, αφού ούτε καν πρόσβαση στο Ιντερνετ δεν θα μπορούσαμε να έχουμε, είτε αυτό το παίρνουμε μέσω οπτικών ινών, είτε δορυφόρων, αφού από αυτά τα ορυκτά εξαρτάται η παραγωγή τους.
Η έκρηξη της ζήτησης λόγω της ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης, η κινεζική προστατευτική πολιτική στην παραγωγή, εξόρυξη και εξαγωγή τους, η αμερικανική επιτάχυνση της ανάπτυξης υψηλών τεχνολογιών και η επιθυμία της Ευρώπης να πρωταγωνιστήσει στις τεχνολογικές εξελίξεις ούσα απολύτως απεξαρτημένη από τις εισαγωγές τέτοιων ορυκτών κάνουν τους αναλυτές διεθνώς να αναμένουν αλματώδη ανάπτυξη της αγοράς αυτής στα τουλάχιστον 400 δισ. ευρώ ως το 2030 (το ποσό αυτό προβλέπει η ERMA μόνο για τους μόνιμους μαγνήτες). Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να αποτελέσει ένα «υπερόπλο» σε αυτό το ράλι που είναι σε εξέλιξη και αναμένεται να ενταθεί σε όλο τον πλανήτη.
Και για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης -κρατώντας ως δεδομένο ότι προσώρας η αγορά των σπάνιων γαιών και κρίσιμων ορυκτών δεν ξεπερνά τα 9 δισ. ευρώ, αλλά είναι κλάδος που αναμένει έκρηξη των κερδών λόγω ακριβώς αυτής της εκρηκτικής ζήτησης που φέρνει η ανάγκη για τεχνολογική εξέλιξη, σύμφωνα με την έκθεση του ΥΠΕΝ ο ετήσιος κύκλος εργασιών του τομέα «Ορυχεία και Λατομεία» έφτασε τα 1.073.298 ευρώ το 2023, αυξανόμενος κατά 6,6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αυτό σε όρους κύκλου εργασιών του συνόλου των επιχειρήσεων της ελληνικής οικονομίας σημαίνει ότι η συμμετοχή του κλάδου έφτασε το 0,2%, με εξαγωγές μεταλλευμάτων ύψους 681 εκατ. ευρώ.
Γερμάνιο και γάλλιο
Η Βόρεια Ελλάδα και συγκεκριμένα οι Περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης και Στερεάς Ελλάδας είναι αυτές στις οποίες υπάρχει η μεγαλύτερη δραστηριότητα σε ό,τι αφορά την εξόρυξη και επεξεργασία ορυκτών πρώτων υλών, αφού εκεί αναπτύσσεται η πλειονότητα μεταλλευτικών και λατομικών χώρων γι’ αυτόν τον σκοπό.
Στη δε Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (η οποία μαζί με αυτές της Δυτικής και της Στερεάς Ελλάδας κατέχει το 90% των μεταλλείων ενεργειακών ορυκτών) εξελίσσεται το 50% της εξορυκτικής δραστηριότητας μη ενεργειακών μεταλλευμάτων, ενώ στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου είναι χωροθετημένο το 22% των λατομείων βιομηχανικών ορυκτών (τα υπόλοιπα σε όλη την επικράτεια, όπως συμβαίνει και με τα αδρανή υλικά).
Υπάρχουν ωστόσο συγκεκριμένες περιοχές που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον (και) των επενδυτών. Για παράδειγμα, η επένδυση άνω των 300 εκατ. ευρώ της Metlen βάζει τη χώρα στο επίκεντρο της παραγωγής γαλλίου, το Molaoi Project της αυστραλιανής Rockfire είναι ένα από τα 20 μεγαλύτερα μη ανεπτυγμένα κοιτάσματα ψευδαργύρου στον πλανήτη και διαθέτει αποδεδειγμένα κοιτάσματα χαλκού, αλλά και γερμάνιου. Πρόκειται για το υλικό που μαζί με το γάλλιο είναι απαραίτητο για την κατασκευή μικροτσίπ, ενώ χρησιμοποιείται σε μια ευρύτατη ακόμα γκάμα αεροδιαστημικών, αμυντικών, ενεργειακών και άλλων εφαρμογών.
Οι έρευνες και αναλύσεις δειγμάτων του διαδόχου φορέα του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευματικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) έχουν δείξει κοιτάσματα πραγματικά σπάνιων ορυκτών και σπάνιων γαιών σε διάφορες περιοχές της χώρας. Στη Χίο, στην περιοχή Κέραμος και στο Κιλκίς, έχουν εντοπιστεί τα μοναδικά κοιτάσματα αντιμονίου, ενώ βολφράμιο και ψευδάργυρο έχουν «δει» οι μελέτες του ΕΑΓΜΕ στα Κιμμέρια της Ξάνθης.
Κοιτάσματα, σπάνιων γαιών σε περιεκτικότητα 1,17% έχουν βρεθεί από τις μελέτες του ΕΑΓΜΕ στο υποθαλάσσιο περιβάλλον μεταξύ Αλεξανδρούπολης και Χαλκιδικής, αλκαλικών μαγματικών πετρωμάτων στον Φανό της Σαμοθράκης, φωσφοριτών στη Δυτική Ελλάδα, ενώ υψηλή περιεκτικότητα σε σπάνιες γαίες και κρίσιμα ορυκτά έχει ανιχνευτεί από τις γεωλογικές μελέτες σε διάφορες περιοχές της χώρας, όπως οι Λατερίτες της Λοκρίδας και το Βροντερό Φλώρινας, στη Ζώνη Παρνασσού - Γκιώνας (βωξίτες), οι μαύρες άμμοι των Λουτρών Ελευθέρων - Νέας Περάμου, οι εκβολές των ποταμών Εβρου, Στρυμόνα και Νέστου κ.ά.
Από τους δύο τύπους μεταλλοφορίας σπανίων γαιών που απαντώνται στην Ελλάδα, στον πρωτογενή (οι σπάνιες γαίες προκύπτουν από μαγματικές ή υδροθερμικές διαδικασίες) και τον δευτερογενή (προκύπτουν από ιζηματογενείς διεργασίες ή αποσάθρωση εμπλουτισμένων πετρωμάτων) προκρίνονται σήμερα κάποιες περιοχές που έχουν και τα μεγαλύτερα φόντα για να «δώσουν» σπάνιες γαίες. Είναι η Λοκρίδα, το Βροντερό Φλώρινας, ο Φανός της Σαμοθράκης και μια ζώνη μεταξύ Παρνασσού και Γκιώνας σε ό,τι αφορά τον πρωτογενή τύπο και ο Στρυμονικός και η Νέα Πέραμος για τον δευτερογενή.
Αυτό που είναι στο επίκεντρο του υπουργείου Ενέργειας τώρα είναι ο τρόπος με τον οποίο θα μπορέσει η χώρα μας να εκμεταλλευτεί το στρατηγικό πλεονέκτημα του γεωλογικού της πλούτου χωρίς παράπλευρες επιπτώσεις και να εξελιχθεί σε έναν από τους ελάχιστους Ευρωπαίους παραγωγούς σπάνιων γαιών, εάν όχι ο μεγαλύτερος προμηθευτής της Ε.Ε.
Για να συμβεί αυτό φυσικά χρειάζονται επενδύσεις -για τις οποίες έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει όρεξη-, αλλά και επιτάχυνση των διαδικασιών, καθώς μέχρι σήμερα από τον εντοπισμό ισχυρών ενδείξεων μέχρι την εκμετάλλευση ενός κοιτάσματος θα μπορούσαν να μεσολαβήσουν ως και 10 χρόνια, αφού θα έπρεπε να έχουν ολοκληρωθεί η έκδοση αδειών, οι δοκιμαστικές γεωτρήσεις, οι περιβαλλοντικές μελέτες και οι... κανονικές γεωτρήσεις.
Παγκόσμιο ράλι
Πόσο κρίσιμα είναι όμως αυτά τα ορυκτά και πόσο χρήσιμες αυτές οι σπάνιες γαίες (οι οποίες αποτελούν μια ομάδα 17 χημικά παρόμοιων μετάλλων, που περιλαμβάνει τις λεγόμενες 15 λανθανίδες του περιοδικού πίνακα, το ύττριο και το σκάνδιο); Τόσο χρήσιμα και κρίσιμα που χωρίς αυτά όχι μόνο δεν μπορεί να συνεχιστεί ο αγώνας δρόμου της Τεχνητής Νοημοσύνης και της Ρομποτικής, αλλά δεν θα μπορούσε καν να συνεχιστεί η παραγωγή μιας σειράς προϊόντων που τη στηρίζουν, όπως στηρίζουν και τον σύγχρονο τρόπο ζωής.
Μεταξύ αυτών, τα μικροτσίπ στα κινητά τηλέφωνα, οι μπαταρίες των κινητών τηλεφώνων και των τάμπλετ μας, οι οθόνες των υπολογιστών και των τηλεοράσεών μας. Από τη γη ως τον ουρανό είναι χρήσιμα αυτά τα ορυκτά, αφού ούτε καν πρόσβαση στο Ιντερνετ δεν θα μπορούσαμε να έχουμε, είτε αυτό το παίρνουμε μέσω οπτικών ινών, είτε δορυφόρων, αφού από αυτά τα ορυκτά εξαρτάται η παραγωγή τους.
Η έκρηξη της ζήτησης λόγω της ανάπτυξης της Τεχνητής Νοημοσύνης, η κινεζική προστατευτική πολιτική στην παραγωγή, εξόρυξη και εξαγωγή τους, η αμερικανική επιτάχυνση της ανάπτυξης υψηλών τεχνολογιών και η επιθυμία της Ευρώπης να πρωταγωνιστήσει στις τεχνολογικές εξελίξεις ούσα απολύτως απεξαρτημένη από τις εισαγωγές τέτοιων ορυκτών κάνουν τους αναλυτές διεθνώς να αναμένουν αλματώδη ανάπτυξη της αγοράς αυτής στα τουλάχιστον 400 δισ. ευρώ ως το 2030 (το ποσό αυτό προβλέπει η ERMA μόνο για τους μόνιμους μαγνήτες). Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να αποτελέσει ένα «υπερόπλο» σε αυτό το ράλι που είναι σε εξέλιξη και αναμένεται να ενταθεί σε όλο τον πλανήτη.
Γιώργος Καραγιάννης
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ