Που βρίσκεται το Ρουμλούκι και πώς πήρε το όνομά του- Άγνωστα ιστορικά στοιχεία- Ποια η σχέση του με τον Μέγα Αλέξανδρο - Γιατί ο Μακεδόνας στρατηλάτης έδωσε το «δικαίωμα» στις γυναίκες του Γιδά (Αλεξάνδρειας Ημαθίας) να φορούν τον κεφαλόδεσμο που μοιάζει με περικεφαλαία;
Στις αρχές του φετινού Δεκεμβρίου, με αφορμή τη θανάτωση ενός κοπαδιού προβάτων λόγω ευλογιάς, που σύμφωνα με τον κτηνοτρόφο στον οποίο ανήκαν τα ζώα, «ήταν πρόβατα Ρουμλουκίου», μιας ντόπιας ιστορικής φυλής, το όνομα Ρουμλούκι ήρθε στο προσκήνιο.
Φυσικά, το protothema.gr κάλυψε με εκτενή ρεπορτάζ πληρέστερα το όλο ζήτημα, όμως γενικά, όλα τα ΜΜΕ δεν ασχολήθηκαν με την ονομασία «Ρουμλούκι» και τη μακραίωνη ιστορία της περιοχής.
Αναζητώντας περισσότερα στοιχεία, βρήκαμε μια σειρά από βιβλία, γραμμένα από τον κύριο Ιωάννη Μοσχόπουλο, δικηγόρο, από την Αλεξάνδρεια Ημαθίας για το Ρουμλούκι (ή Καμπανία). Επικοινωνήσαμε με τον κύριο Μοσχόπουλο, που ευγενέστατα μας έδωσε την άδεια να χρησιμοποιήσουμε στοιχεία από το βιβλίο του «Το Ρουμλούκι (Καμπανία) κατά την πρώιμη και μέση οθωμανοκρατία (14ος αιώνας-1830)», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟΥ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012, αλλά μας έδωσε και πρόσθετες πληροφορίες. Τον ευχαριστούμε θερμά και από εδώ!
Άποψη της Αλεξάνδρειας σήμερα
Πού βρίσκεται το Ρουμλούκι (Καμπανία);
Αν θέλουμε να δώσουμε μια σύντομη απάντηση, Ρουμλούκι, από τα ύστερα χρόνια της οθωμανοκρατίας ονομαζόταν αρχικά η περιοχή όπου βρίσκονται τα χωριά του κάμπου μεταξύ Βέροιας και Θεσσαλονίκης (αρχές 19ου αιώνα). Ως τότε, η περιοχή αναφερόταν με το όνομα Καμπανία. Πώς όμως πήρε αυτό το όνομα;
Σύμφωνα με τον Ιωάννη Μοσχόπουλο, στο βιβλίο του «Η Καμπανία (Ρουμλούκι) στα βυζαντινά χρόνια», τόμος Β’, Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2004, σελ. 41-42, στην περιοχή που είναι σήμερα γνωστή ως Ρουμλούκι κατοικούσαν Μακεδόνες (Βοττιαίοι ή Βέττιοι) και, πιθανότατα, Ρωμαίοι- Ιταλιώτες, Γαλάτες και Ιλλυριοί βετεράνοι πολεμιστές του ρωμαϊκού στρατού, στους οποίους είχαν παραχωρηθεί σε αυτήν την πεδιάδα, εκτάσεις για να καλλιεργούν. Οι Ρωμαίοι ή οι Γαλάτες ονόμασαν την περιοχή της πεδιάδας του κάτω ρου του Αλιάκμονα Καμπάνια ή Καμπανία.
Στη λατινική γλώσσα η λέξη campus σημαίνει «πεδίον», η Campania δε (Καμπανία), σημαίνει «γόνιμη πεδιάδα». Στα ιταλικά, η λέξη campagna σημαίνει «πεδιάδα». Στον νομό Σαλέρνο της Ιταλίας υπάρχει πόλη Καμπανία (Campagna). Επίσης, Campagna di Roma (Καμπανία της Ρώμης) είναι περιοχή της μέσης Ιταλίας, που περιλαμβάνει, υπό τη στενή έννοια, την περιοχή γύρω από τη Ρώμη, με τον κάτω ρου και τις εκβολές του Τίβερη και με την ευρεία έννοια, την πεδιάδα ανάμεσα στο Αλβανό όρος και στη θάλασσα, μέχρι την Τερατσίνα.
Στα ρωμαϊκά χρόνια, η περιοχή ήταν γεμάτη επαύλεις, κήπους και μικρά χωριά. Εκεί κατέβαιναν επίσης πολλά κοπάδια προβάτων για να ξεχειμωνιάσουν.
Αλλά και η αντίστοιχη γαλλική (ή γαλατική) λέξη campagne σημαίνει «εξοχή, χωράφια, πεδιάδα». Η Campagne (Καμπανία) της Γαλλίας ήταν αρχαία επαρχία ανάμεσα στην Ιλ ντε Φρανς και τη Λορένη, που οφείλει το όνομά της, στην ομαλότητα μεγάλου μέρους του εδάφους της. Αρδεύεται από τους ποταμούς Σηκουάνα, Εν , Μάρνη, Οβ και Ουάζ. Η πεδιάδα είχε μεγάλη αξία, καθώς ήταν και βοσκότοπος προβάτων. Είναι προφανές, ότι οι Ρωμαίοι ή οι Γαλάτες, όταν είδαν τη μακεδονική πεδιάδα την ονόμασαν «Καμπανία» κατ’ αναλογία με τις… «Καμπανίες» των πατρίδων τους. Δεν είναι γνωστό όμως, ποια περιοχή ακριβώς ονομάστηκε τότε «Καμπανία».
Εκείνο που δεν γνωρίζουμε είναι αν οι Ρωμαίοι και οι Γαλάτες με τον όρο «Καμπανία» εννοούσαν την ευρύτερη πεδιάδα της Κεντρικής Μακεδονίας, αυτή δηλαδή που περικλείεται από τα όρη Πιέρια, Βέρμιο, Πάικο, Χορτιάτη και τον Θερμαϊκό Κόλπο ή μόνο την πεδιάδα μεταξύ Βέροιας και Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα πάντα με τον Ι. Μοσχόπουλο, η πεδιάδα αυτή που αρχικά μοιράστηκε στους εταίρους συμπολεμιστές των Μακεδόνων βασιλέων, συνέχισε ως το τέλος της ρωμαιοκρατίας να καλλιεργείται από στρατιώτες γεωργούς.
Από την Καμπανία… στο ΡουμλούκιΠώς όμως από την Καμπανία «φτάσαμε» στο Ρουμλούκι; Όλα ξεκίνησαν από την οθωμανική κατάκτηση της Θεσσαλονίκης και της Βέροιας. Η Θεσσαλονίκη κυριεύτηκε από τους Οθωμανούς στις 29/3/1430, ενώ λίγο πριν ή λίγο μετά έπεσε στα χέρια τους και η Βέροια. Από το 1423 η Θεσσαλονίκη είχε περάσει στα χέρια των Ενετών. Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ανδρόνικος Παλαιολόγος παρέδωσε (ή πούλησε) τη Συμβασιλεύουσα (Θεσσαλονίκη) στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία. Η συμπεριφορά των Βενετών, προς τους κατοίκους της ήταν άθλια. Έτσι, το 1/4 του πληθυσμού της, την εγκατέλειψε.
Στις 26/3/1430, ο Μουράτ Β’ ξεκινώντας από τα Γιαννιτσά έφτασε μπροστά στα τείχη της Θεσσαλονίκης και ζήτησε την παράδοσή της. Οι Θεσσαλονικείς βλέποντας ότι η άμυνά τους δεν ήταν ικανή να αντιμετωπίσει τους Τούρκους θέλησαν να παραδώσουν ειρηνικά την πόλη τους, για να αποφύγουν τα χειρότερα. Όμως η βενετική διοίκηση δεν επέτρεψε κάτι τέτοιο. Ο Μουράτ διέταξε γενική έφοδο. Στις 29/3/1430 η πόλη κυριεύτηκε.
Επί τρεις μέρες λεηλατήθηκε, ενώ πολλοί κάτοικοί της πουλήθηκαν ως σκλάβοι. Ο λαϊκός θρήνος για την Κωνσταντινούπολη, που αλώθηκε το 1453 και τη Θεσσαλονίκη, ήταν βαρύς: «Πάψτε παπάδες τα χαρτιά και κλείστε τα βαγγέλια. Πήραν την Πόλιν πήραν την, πήραν την Σαλονίκη».
Μάχη στη λίμνη των Γιαννιτσών
Το 1430 ήταν μια σημαδιακή χρονιά για τον Ελληνισμό, καθώς εκτός από τη Θεσσαλονίκη, και τα Γιάννενα, μια άλλη σημαντική πόλη έπεσε στα χέρια των Οθωμανών. Σύμφωνα μάλιστα με παράδοση από το Ρουμλούκι, η αντιπροσωπεία των Γιαννιωτών, για να γλιτώσει η πόλη λεηλασία και εξανδραποδισμούς ξεκίνησε για να παραδώσει το κλειδί της πόλης στον Μουράτ Β’ που βρισκόταν τότε στη Θεσσαλονίκη. Ο σουλτάνος βγήκε από την πόλη και τους υποδέχτηκε σ’ ένα χωριό της Καμπανίας που βρισκόταν δίπλα στην υστερορωμαϊκή γέφυρα του κάτω ρου του Αλιάκμονα. Εκεί έγινε η παράδοση της πόλης και η εξασφάλιση των προνομίων που απολάμβαναν τα Ιωάννινα για πολλά χρόνια. Το χωριό αυτό έλαβε από τότε το όνομα Κλειδί.
Τέλος, όπως αναφέρει ο Ιωάννης Μοσχόπουλος, ο Θ. Παπαζώτος ισχυρίζεται ότι σε χάραγμα που βρέθηκε στον ναό του Αγίου Γεωργίου του Μικρού αναγράφεται ότι στις 9.4.1433 «… επήραν την Βέροιαν». Αυτό πάντως, δεν φαίνεται να ισχύει, καθώς η Βέροια χωρίς τις προσόδους από τον κάμπο της, θα ήταν σχεδόν αδύνατο να αντέξει για τρία χρόνια ακόμα τις τουρκικές επιθέσεις.
Ο θρυλικός Μακεδονομάχος Τέλλος Άγρας, στη μέση, στη λίμνη των Γιαννιτσών
Στα χρόνια της τουρκοκρατίας, ως το 1912, η περιοχή της Καμπανίας ονομαζόταν Ρουμλούκι (Rumlik) ή Ουρουμλούκ. Η ονομασία Rumlik (Ρουμλούκ ή Ουρουμλούκ) είναι τουρκικής προέλευσης και παράγεται από τις λέξεις Rum=Ρωμιός, Έλληνας και τον επιθετικό προσδιορισμό ή κτητικό -lik (-λουκ) και σημαίνει «τον τόπο που κατοικείται από ελληνόφωνους Ρωμιούς-Βυζαντινούς-Έλληνες Χριστιανούς, απογόνους Ρωμαίων πολιτών», δηλαδή «Ρωμιότοπος, Γραικοχώρα, Ελληνότοπος». Συνεπώς, σύμφωνα με τον Ιωάννη Μοσχόπουλο, η ονομασία αυτή δηλώνει χώρο που αποτελεί κοιτίδα ελληνοφωνίας.
«Ρουμλούκι» ονομάστηκε η πεδινή περιοχή που διαρρέει ο Αλιάκμονας και εκτείνεται από τις βόρειες υπώρειες των Πιερίων, μέχρι τα όρια της (αποξηραμένης σήμερα) λίμνης των Γιαννιτσών και από τα υψώματα της Βέροιας και τον Τριπόταμο, μέχρι τον Λουδία και τον Θερμαϊκό Κόλπο. Με την ευρύτερη έννοια, τα ανατολικά όρια του Ρουμλουκιού θεωρείται ότι φτάνουν μέχρι και τον Αξιό ποταμό, ώστε να περιλαμβάνονται και τα χωριά της περιοχής Καστρίου (πρώην Χαλάστρας, μετέπειτα Κουλακιάς).
Χάρτης που δείχνει τη θέση της Λίμνης των Γιαννιτσών
Για πρώτη φορά, η λέξη Ρουμλούκι και μάλιστα γραμμένη στα ελληνικά υπάρχει στο υπ’ αριθμ. 438 έγγραφο του δημοσιευμένου αρχείου του Αλή πασά και αναφέρεται στα χωριά του κάμπου μεταξύ Βέροιας και Θεσσαλονίκης. Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα από το έγγραφο.
«Σαν εύγουν(=βγουν) αυτά τα μπαϊράκια (=σημαίες ένοπλων ομάδων και κατ’ επέκταση ένοπλα σώματα), έχω σκοπόν να εύγω εις το Ρουμλούκι εις το τζεφλήκι (=τσιφλίκι), και θέλω να γκιορουστίσω (=διαπραγματευτώ) με τον εφέντην, να τον ειπής, να τον κάνω νταβέτι (=συζητώ, συνήθως για κάποιο σοβαρό θέμα), έρχεται ή όχι; Και ανίσως (=αν ίσως) έρχεται να με γράψει (=να μου γράψει)…». (Διατηρήσαμε τη γλώσσα και την ορθογραφία του κειμένου το οποίο απευθυνόταν στον Αλή πασά, όμως είναι άγνωστος ο αποστολέας του).
Ίσως το κείμενο (υπάρχει ολόκληρο στο βιβλίο του κύριου Μοσχόπουλου) σχετίζεται με την επαναστατική δραστηριότητα φημισμένων Ελλήνων κλεφταρματολών (Κατσαντώνης, Νικοτσάρας), στις αρχές του 19ου αιώνα, αλλά και τις επιχειρήσεις ένοπλων ελληνικών σωμάτων της Μακεδονίας τον Απρίλιο – Μάιο του 1808 εναντίον Αλβανών, με σκοπό την εκδίωξη των τελευταίων από τις επαρχίες τους. Το κίνημα δεν τελεσφόρησε, οι κλεφταρματολοί κατέφυγαν στον Όλυμπο κι από εκεί στη Θεσσαλία και τις Βόρειες Σποράδες, απ’ όπου συνέχισαν τις πειρατικές επιδρομές σε τουρκικά παραλιακά χωριά.
Γιδάς (Αλεξάνδρεια): η πρωτεύουσα του Ρουμλουκιού
Πρωτεύουσα του Ρουμλουκιού είναι η Αλεξάνδρεια (Ημαθίας), γνωστή παλαιότερα με το όνομα Γιδάς. Για την ιστορία του Γιδά, όπως ήταν γνωστή η Αλεξάνδρεια ως το 1953, ο Ι. Μοσχόπουλος αφιερώνει στο βιβλίο του «Το Ρουμλούκι (Καμπανία)» περίπου δέκα σελίδες (σελ. 402-412). Το Ρουμλούκι έχει μια ιδιαιτερότητα. Πολλά χωριά που υπήρχαν παλαιότερα κυρίως λόγω των πλημμυρών του Αλιάκμονα και άλλων λόγων δεν υπάρχουν σήμερα. Αντίθετα, υπάρχουν εκεί, χωριά τα οποία είναι νεότερα. Αν σκεφτούμε ότι και τα ονόματα των χωριών στα οθωμανικά έγγραφα αναφέρονται στα τουρκικά, η ταύτισή τους, με σημερινούς οικισμούς είναι πολύ δύσκολη.
Σε χάρτη που παρουσιάζει ο Βασίλης Δημητριάδης το 1980 στα «Μακεδονικά» 20 (Θεσσαλονίκη 1980), στις "Φορολογικές κατηγορίες των χωριών της Θεσσαλονίκης κατά την τουρκοκρατία", σημειώνει ότι το «Γκινταχώρ (Αλεξάνδρεια)…», τον 15ο-16ο αι. ήταν χωριό της Θεσσαλονίκης και ανήκε στο βακούφι του γαζή Εβρενός μπέη». Η Ελένη Γκαρά, που μελέτησε οθωμανικά έγγραφα του ιεροδικείου της Βέροιας την περίοδο 1500-1750 («Η πόλη και η περιοχή της Βέροιας κατά τους Οθωμανικούς χρόνους», 2007) αναφέρει ότι δεν υπάρχει καμία αναφορά στο χωριό στα σχετικά έγγραφα.
Μάλιστα, τονίζει ότι «Γιδάς», ίσως υπήρχε ως όνομα τοποθεσίας, συνοικίστηκε όμως τον 18ο αιώνα ή προϋπήρχε με άλλο όνομα. Στο Τapu Tahrir του 1530, κοντά στον ναό του Αγίου Αθανασίου Γιδά υπήρχε χωριό με το όνομα Kato-Gode, που ανήκε στον καζά της Βέροιας. Σε χάρτη της Ελένης Γκαρά, γύρω στο 1550 τοποθετείται η (Απάνω και) Κάτω Γούδα. Όμως σε χάρτη της το 1650, δεν υπάρχει η Κάτω Γούδα. Αν πάντως οι κάτοικοί της την εγκατέλειψαν και εγκαταστάθηκαν γύρω από τον ναό του Αγίου Αθανασίου αυτό πιθανότατα σηματοδοτεί αναφορά στο χωριό «Γιδάς», που αποτελεί παραφθορά του ονόματος Γκόντε ή Γούδα.
Σύμφωνα με τον Χ.Π. Συμεωνίδη («ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΙΚΩΝΥΜΙΩΝ», 2011), Γιδάς < γίδι (ελληνιστικό αιγίδιον) + τοπωνυμικό επίθημα -άς και δηλώνει τον τόπο με γίδια. Μια λιγότερο πιθανή εκδοχή, που δικαιολογεί τη γραφή Γηδάς έχει να κάνει με την προέλευση του ονόματος από την ονομαστή βυζαντινή οικογένεια των Γηδάδων. Φαίνεται πάντως ότι σίγουρα ο Γιδάς υπάρχει ως οικισμός τον 18ο αιώνα.
Ο κύριος Μοσχόπουλος μας είπε ότι χρονολογείται από το 1724-1725. Το 1771, ο Γιδάς εντοπιζόταν στην περιοχή γύρω από τον ναό του Αγίου Αθανασίου. Το 1775 βρέθηκε εκεί και δίδαξε ο Κοσμάς ο Αιτωλός. Και οι κάτοικοι του Ρουμλουκίου εξεγέρθηκαν το 1821, με βασικό πρωταγωνιστή τον Ζήση Γηδιώτη. Η περιοχή ανέδειξε και σημαντικούς Μακεδονομάχους (Τζόλας Περήφανος, Θεοχάρης Κούγκας, Απόστολος Ματόπουλος και ο δάσκαλος Θωμάς Κουκουλούδης). Η γειτνίασή του με τη λίμνη των Γιαννιτσών, όπου έγιναν πολύ σκληρές μάχες κατά τον Μακεδονικό Αγώνα έκανε το Ρουμλούκι να αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
Ο Θεοχάρης Κούγκας, καθιστός, δεύτερος από αριστερά, με άλλους μακεδονομάχους το 1908
Απόστολος Ματόπουλος και Γεώργιος Γιώτας
Η Αλεξάνδρεια, που απελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό στις 18/10/1912, πήρε το σημερινό όνομά της το 1953, μετά από αίτημα των δημοτικών Αρχών της το 1952. Η πληθυσμιακή της εξέλιξη είναι εντυπωσιακή. Έχοντας λιγότερους από 1.000 κατοίκους μετά την απελευθέρωσή της, σύμφωνα με την απογραφή του 2021 είχε 15.042 κατοίκους.
Ο Μέγας Αλέξανδρος και το μαντίλι – περικεφαλαία των γυναικών του Γιδά (Αλεξάνδρειας)
Όπως βλέπετε και στους χάρτες, στην περιοχή του Ρουμλουκίου βρίσκεται και η Βεργίνα, που ταυτίζεται με τις αρχαίες Αιγές (Αιγαί), πρωτεύουσας της Μακεδονίας ως το 413 π.Χ., οπότε η Πέλλα έγινε από τον Αρχέλαο πρωτεύουσα. Πάντως οι Αιγές εξακολουθούσαν να έχουν μεγάλη σημασία για το μακεδονικό βασίλειο.
Στη Βεργίνα, όπως είναι γνωστό, το 1977 ο αείμνηστος καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος ανακάλυψε τους τάφους των Μακεδόνων βασιλιάδων, ανάμεσά τους και τον τάφο του Φίλιππου Β’ πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου (σύμφωνα με τους περισσότερους επιστήμονες, σ’ αυτόν «ανήκει» ένα ταφικό μνημείο που βρέθηκε εκεί). Με τον Μέγα Αλέξανδρο συνδέεται και το κατσούλι, κεφαλόδεσμος (μαντίλι)- περικεφαλαία, που αποτελεί βασικό στοιχείο της παραδοσιακής φορεσιάς των γυναικών της Αλεξάνδρειας. Το «δικαίωμα» αυτό, τους το έδωσε ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος. Για το πώς ακριβώς έγινε αυτό, υπάρχουν τρεις εκδοχές.
Βεργίνα
Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή, όταν κάποια στιγμή ο Αλέξανδρος απουσίαζε από τη Μακεδονία σε μία εκστρατεία, εισέβαλαν στην περιοχή της σημερινής Αλεξάνδρειας επιδρομείς. Η ολιγάριθμη φρουρά οπισθοχώρησε. Τότε οι γυναίκες πήραν τα όπλα, πολέμησαν θαρραλέα και έτρεψαν σε φυγή τους εισβολείς. Όταν γύρισε ο Αλέξανδρος και έμαθε το γεγονός διέταξε τους άνδρες να βγάλουν τις περικεφαλαίες τους και να τις δώσουν στις γυναίκες, οι οποίες από τότε τις φορούν με περηφάνια.
Μέγας Αλέξανδρος, ο μεγαλύτερος στρατηλάτης όλω των εποχών
Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, κατά τη διάρκεια μιας μάχης που ήταν πολύ σκληρή, μερικοί Μακεδόνες στρατιώτες δείλιασαν. Οι γυναίκες όμως όχι. Κάποιες πήραν τα όπλα και άρχισαν να πολεμούν. Άλλες έφερναν τρόφιμα και νερό στους στρατιώτες και τους εμψύχωναν. Μετά το τέλος της μάχης, ο Μέγας Αλέξανδρος για να ντροπιάσει τους λιπόψυχους στρατιώτες, τους έβγαλε τις περικεφαλαίες και τις έδωσε στις γενναίες γυναίκες.
Γυναίκες από την Αλεξάνδρεια με παραδοσιακή ενδυμασία και το χαρακτηριστικό μαντίλι-περικεφαλαία
Υπάρχει τέλος και μία τρίτη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία στη διάρκεια μιας μάχης έπεσε η περικεφαλαία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την οποία πήρε και διέσωσε από τους εχθρούς, μια γυναίκα. Ο θρυλικός στρατηλάτης επέτρεψε τότε στις γυναίκες της περιοχής να φορούν την παραδοσιακή μεταλλική Μακεδονική περικεφαλαία.
Να σημειώσουμε κλείνοντας τη μεγάλη επίδραση που έχει στη περιοχή του Ρουμλουκίου μέχρι σήμερα, ο Παύλος Μελάς και η δράση του στη Μακεδονία. Όπως μάλιστα μας πληροφόρησε ο κύριος Μοσχόπουλος, «στο Ρουμλούκι έχουμε οργανικό σκοπό ‘’του Παύλου Μελά’’ με ζουρνάδες – νταούλια και τον αντίστοιχο χορό».
Πηγή: ΓΙΑΝΝΗΣ Δ. ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΣ, «Το Ρουμλούκι (Καμπανία) κατά την πρώιμη και μέση οθωμανοκρατία (14ος αιώνας-1830)», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟΥ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012.
Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Μοσχόπουλο για τη βοήθειά του και τις πρόσθετες πληροφορίες που μας έδωσε. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το νέο του βιβλίο με τίτλο «Τα μυστικά του Βάλτου…αλλιώς», για τον Μακεδονικό Αγώνα, από το 1901 ως το 1908, κυρίως στην περιοχή της λίμνης των Γιαννιτσών, με άγνωστα στοιχεία και πολύ σύντομα θα αναφερθούμε σε αυτά, σε άρθρο μας.
Καλά Χριστούγεννα με υγεία, σε όλες και όλους!
Μιχάλης Στούκας
ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ
